20 Eylül 2019 Cuma

KÂMURAN ŞİPAL






(24 Eylül 1926, Adana – 18 Eylül 2019, İstanbul)

Yazar ve çevirmen. İlk ve orta okulu Adana’da okudu. 1946’da İstanbul Pertevniyal Lisesi’ni, 1955’te İÜEF Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. Aynı bölümde iki yıl asistan olarak çalıştıktan sonra Almanya’da iki yıl akademik çalışma yaptı. Türkiye’ye dönüşünde İÜ Yabancı Diller Yüksek Okulu’nda Almanca okutmanı olarak görev aldı (1960); buradan emekli oldu. İstanbul’da yaşadı.
18 Eylül 2019 22:00 sularında Bakırköy Çamlık Hastanesinde çoklu organ yetmezliğine bağlı olarak vefat etti.
İlk şiiri (1949) ve ilk öyküsü (Haziran 1951) Varlık dergisinde çıktı. Şiirleri, öyküleri, incelemeleri ve çevirileri Ataç, Dönem, Türk Dili, Varlık, Yelken, Yeni Dergi gibi dergilerde yayımlandı. TDK’nın açtığı öykü yarışmasında aldığı ödülle (1953) adını duyurdu. Öykülerinde orta tabakadan insanların iç ve dış yaşamları arasındaki ilişki ve çatışmaları gerçekçi- düşçü bir yaklaşımla olayların ve çatışmaların nedenlerine yönelerek irdeledi. 1968 ’den sonra edebiyat ve kültür tarihinden beslenen çağrışım- bileşim öykülerine yöneldi (B. Necatigil). Yalnızlık, tedirginlik, mutsuzluk, çaresizlik, ayrılık ve pişmanlık gibi temaları geleneksel öykü düzeni içinde, Kafkavari bir anlatımla işlemeye çalıştı.
18 Eylül 2019 22:00 sularında Bakırköy Çamlık Hastanesinde çoklu organ yetmezliğine bağlı olarak vefat etti.
İlk şiiri (1949) ve ilk öyküsü (Haziran 1951) Varlık dergisinde çıktı. Şiir, öykü, inceleme ve çevirileri Ataç, Dönem, Türk Dili, Varlık, Yelken, Yeni Dergi gibi dergilerde yayımlandı. TDK’nın açtığı öykü yarışmasında aldığı ödülle (1953) adını duyurdu. Öykülerinde orta tabakadan insanların iç ve dış yaşamları arasındaki ilişki ve çatışmaları gerçekçi- düşçü bir yaklaşımla olayların ve çatışmaların nedenlerine yönelerek irdeledi. 1968’den sonra edebiyat ve kültür tarihinden beslenen çağrışım- bileşim öykülerine yöneldi (B. Necatigil). Yalnızlık, tedirginlik, mutsuzluk, çaresizlik, ayrılık ve pişmanlık gibi temaları geleneksel öykü düzeni içinde, Kafkavari bir anlatımla işlemeye çalıştı.
Alfred Adler, Ingeborg Bachmann, Wolfgang Borchert, Heinrich Böll, Hermann Hesse, Alfred Brauchle, Bertolt Brecht, Max Brod, Elias Canetti, Sigmund Freud, Gustav Hans Graber, Günter Grass, Franz Kafka, Thomas Mann, Rainer Maria Rilke, Robert Musil, Bernhard Zeller, C. G. Jung ve Hans Zulliger’den çeviriler yaptı.
Ödül: Bir öyküsüyle 1953 TDK Hikâye Yarışması’nda ödül; “Elbiseciler Çarşısı” ile 1965 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı (Ödülü Mahmut Özay ile paylaştı); “Köpek İstasyonu” ile 1988 TYB Hikâye Ödülü’nü; “Sırrımsın Sırdaşımsın” adlı kitabıyla 2011 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı aldı.
Yapıtları: Öykü: Beyhan, Ataç, İst.: 1962; Elbiseciler Çarşısı, Ataç, İst.: 1964; Büyük Yolculuk, İst.: 1969; Buhurumeryem, Cem, İst.: 1971; Köpek İstasyonu, Cem, İst.: 1988; Gece Lambaları -Toplu Öyküler, YKY, İst.: 2009.
Roman: Demir Köprü, Afa, İst.: 1998; Sırrımsın Sırdaşımsın, YKY, İst.: 2010; Dua Çiçeği, YKY, İst.: 2018.
Mektup: Behçet Necatigil-Kâmuran Şipal, Dar Bir Çember İçinde, Haz. Serenad Demirhan, YKY, İst.: 2018.
İnceleme, Antoloji: Çağdaş Alman Hikâyesi/1945’ten Sonra, Ataç, İst.: 1962; Çağdaş Alman Öykü Antolojisi 2 Cilt, Cem, İst.: ?.
Derleme: Eskimo Masalları, Cem, İst.: 2011; Mısır Masalları, Cem, İst.: 2011; Çin Masalları, Cem, İst.: 2011; Moğol Masalları, Cem, İst.: 2011
Başlıca Çevirileri: Franz Kafka, Dava, 1964; Bertolt Brecht, Epik Tiyatro Üzerine, 1964; Wolfgang Borchert, Bu Salı, 1965, yb. 1994, Afa, İst.; Hans Bender, Gondol’da, Behçet Necatigil ile, 1966, Ekin, İst.; Franz Kafka, Amerika, 1967; Franz Kafka, Bir Savaşın Tasviri, 1967; Heinrich Böll, Cüce ile Bebek,  1967; İngeborg Bachmann, Otuz Yaş, 1969; Robert Musil, Genç Törless, 1972, yb. 2000, İletişim, İst.; A. Brauchle, İpnotizma ve Telkinle Tedavi, 1974; Sigmund Freud, Amatör Psikanalizi, 1974, yb. 2016, Say, İst.; Franz Kafka, Hikâyeler, 1974, Cem, İst.; Hans Zulliger, Freud ve Psikanaliz, 1974; H. Zulliger,  Çocukta Oyunla Tedavi, 1974; Sigmund Freud, Kitle Psikolojisi, 1975, yb. 2000, Cem, İst., yb. 2017, Say, İst.; Sigmund Freud, Psikanaliz Üzerine Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış, 1975, yb. 2012, Cem, İst.; Hans Zulliger,  Çocuk Vicdanı ve Biz, 1977; Hans Zulliger, Suçlu Çocuklar ve Çocuk Mahkemeleri, 1979; Franz Kafka, Taşrada Düğün Hazırlıkları, 1979, Cem, İst.; Sigmund Freud, Sanat ve Sanatçılar Üzerine, 1979, yb. 1995, YKY, İst.; Hans Zulliger, Çocukta Ruhsal Bozukluklar ve Tedavisi, 1981;Franz Kafka, Şato, 1982, Cem, İst.; Bertolt Brecht, Oyunculuk Sanat ve Dekor, 1982; Günter Grass, Teneke Trampet, 1983, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Rilke’nin Genç Şaire Mektupları, 1983; Hermann Hesse, Gençlik Güzel Şey, Behçet Necatigil’le, 1983, Cem, İst.; Hermann Hesse, İlk Gençlik Yıllarım (Demian), 1984, Cem, İst., yb. 2003, Can, İst.;  Alfred Adler, Yaşama Sanatı, 1984, Cem, İst.; Alfred Adler, İnsanı Tanıma Sanatı, 1985, Cem, İst.; Bertolt Brecht, Sanat Üzerine Yazılar, 1987; Franz Kafka, Günlükler, 1910- 1923, 1985, Cem, İst.; Franz Kafka, Değişim, 1987, Cem, İst.; Sigmund Freud, Hz. Musa ve Tektanrıcılık, 1987, Bağlam, İst.; Wolfgang Borchert, Üzgün Sardunyalar, 1987, Bağlam, İst.; Thomas Mann, Seçme Öyküler, 1989; Elias Canetti, Marakeş’te Sesler, 1990; Grimm Kardeşler, Grimm Masalları 4 Cilt, 1990, Afa, İSt.; Hermann Hesse, Çarklar Arasında, 1990, Afa, İst.; Hermann Hesse, Boncuk Oyunu, ?, Afa, İst., yb. 2002, YKY, İst.; Hermann Hesse, Bozkır Kurdu, ?, Afa, İst., yb. 2003, YKY, İst.; Hermann Hesse, Narziss ve Goldmund, 1990, Afa, İst., yb. 2002, YKY, İst.; Hermann Hesse, Öldürmeyeceksin!, 1991, Afa, İst., yb., 2012, YKY, İst.; Hermann Hesse, Yabancı Bir Gezegenden Tuhaf Haberler, 1991, Afa, İst.; Hermann Hesse, Knulp, ?, yb. 2004, YKY, İst.; Hermann Hesse, Peter Camenzind, 1992, Afa, İst., yb. 2003, Can, İst.; Hermann Hesse, Siddhartha, 1992, Afa, İst., yb. 2002, Can, İst.; Elias Canetti, Öbür Dava: Kafka’nın Felice’ye Mektupları Üzerine, 1994; Alfred Adler, Sorunlu Okul Çocuğu, 1996, Say, İst; G. Graber, Kadın Psikolojisi, 1996; C. G. Jung, Analitik Psikolojinin Temel İlkeleri, Konferanslar, 1996; Hermann Hesse, Hermann Laucher, 1997; Hans Zulliger, Çocuklarımızın Korkuları, 1997; Bernhard Zeller, Hermann Hesse, 1997, yb. 2011, YKY, İst.; Franz Kafka, Ottla’ya ve Ailesine Mektuplar, 2. bas. 1997; Klaus Wagenbach, Franz Kafka Yaşamöyküsü, 1997, Cem, İst.; Thomas Mann, Aldatılmış Kadın, 1999, Cem, İst.; Thomas Mann, Tonio Kröger Tristan, 1999, Cem, İst.; Franz Kafka, Akbaba, Ali Karabayram ile, 2000, Dost, Ank.; Günter Grass, Dişi Fare, 2000, Gendaş, İst., yb. 2013, Cem, İst.; Gustav Janouch, Kafka ile Söyleşiler, 2000, Cem, İst.; Max Brod, Kafka’da İnanç ve Umutsuzluk, 2000, Cem, İst.; Heinrich Böll, Gül ve Dinamit, 2000, Cem, İst.; Hermann Hesse, İnanç da Sevgi de Aklın Yolunu İzlemez, 2000, Afa, İst., yb. 2016, YKY, İst.; Hermann Hesse, Sevgi Üzerine, 2000, Afa, İst.; Franz Kafka, Şarkıcı Josefine ya da Fare Ulusu, 2002, Say, İst.; Hermann Hesse, Kaplıcada Bir Konuk, 2002, Can, İst.; Rainer Maria Rilke, Auguste Rodin, 2002, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Cezanne Üzerine Mektuplar, 2002, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Tanrı’dan Öyküler, ?, Cem, İst.; Wolfgang Borchert, Ama Fareler Uyurlar Geceleyin, 2003, Doğan Kitap, İst.; Rainer Maria Rilke, Kalem ve Kılıç, 2003, Say, İst.; Rainer Maria Rilke, Beyaz Mutluluk, 2003, Cem, İst.; Hermann Hesse, Gertrud, 2003, YKY, İst.; Hermann Hesse, Rosshalde, 2003, YKY, İst.; Jacob Grimm / Wilhelm Grimm, Grimm Masalları 2 Cilt, 2003, YKY, İst.; Ingeborg Bachmann, Otuzuncu Yaş, Bütün Öyküler, 2004, YKY, İst.; Rainer Maria Rilke, Çünkü Zordur Sevgi, 2007, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Kalbin İşi, 2009, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Sonuncular, 2009, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, Floransa Günlüğü, 2010, Cem, İst.; Rainer Maria Rilke, İsa Çocuk, 2010, Cem, İst.; Wolfgang Weyrauch, İşaret Dili, 2010, Cem, İst.; Hans Bender, İlya’nın Güvercinleri, 2010, Gürer, İst.; Franz Kafka, Milena’ya Mektuplar, 2011, Cem, İst.; Bertolt Brecht, Epik Tiyatro, 2011, Agora, İst.; Stefan Zweig, Seçilmiş Öyküler, Yüksel Pazarkaya, İlknur Atik Saraç ve Leyla Uslu ile, 2012, Cem, İst.; Alfred Adler, Yaşamsal Sorunlar, 3.bas. 2013, Say, İst.; Grimm Kardeşler, Kurt ile Yedi Keçi Yavrusu, 2015, YKY, İst.; Grimm Kardeşler, Rapunzel, 2015, YKY, İst.; Grimm Kardeşler, Külkedisi, 2016, YKY, İst.; Grimm Kardeşler, Bremen Mızıkacıları, 2016, YKY, İst.; Grimm Kardeşler, Altın Kuş 2017, YKY, İst.; Hermann Hesse, Klein ve Wagner, 2017, YKY, İst.; Sigmund Freud, Bir Yanılsamanın Geleceği-Neden Savaş, 2017, Say, İst.; Alfred Adler, Yaşamın Anlam ve Amacı, 13. bas. 2017, Say, İst.; Alfred Adler, Eşcinsellik Üzerine, 2019, Say, İst.; Sigmund Freud, Psikanalize Giriş: 1-Yanılgılar ve Düşler Üzerine, 3.bas. 2018, Say, İst.; Sigmund Freud, Psikanalize Giriş: 2-Nevrozlar, 3.bas. 2018, Say, İst.; Sigmund Freud, Psikanalize Giriş: 3-Psikanaliz Üzerine Yeni Araştırmalar ve Bulgular, 2016, Say, İst.; Sigmund Freud, Yaşamım ve Psikanaliz, 13.bas. 2018, Say, İst.; Alfred Adler, Sorunlu Okul Çocuğu, 2018, Say, İst.; Grimm Kardeşler, Uyuyan Güzel, 2018, YKY, İst.; Sigmund Freud, Bir Çocukluk Nevrozu Hikâyesi, 5. bas. 2019, Say, İst.; Sigmund Freud, Totem ve Tabu, 6. bas. 2019, Say, İst.;  Alfred Adler, Güç Eğitilebilir Çocuklar, 2019, Say, İst.; Alfred Adler, Çocuk Eğitimi, 2019, Say, İst.; Hermenn Hesse, Hermann Lauscher, YKY, İst.: 2020.
Kaynaklar: Necatigil, İsimler, 353; Kurdakul, Sözlük, 621; Özkırımlı, TEA, IV, 1085- 1086; Muzaffer Uyguner, “Şipal, Kâmuran”, TDEA, VIII, 176; Karalioğlu, 528- 529; Hikmet Dizdaroğlu, “Kâmuran Şipal ve Hikâyeciliği”, Hisar, S. 12, Aralık 1964; Muhtar Körükçü, Varlık , Ekim 1964;  Rauf Mutluay, Yeni Edebiyat, Kasım 1969; Muzaffer Uyguner, “Buhûrumeryem”,Varlık, S. 787, Nisan 1973;  Necatigil, Eserler, 61- 62, 83- 85, 88- 89, 145; TBEA, c. II, 1.bas. 2001, 772/3.bas. 2010, 962-963; Ömer Lekesiz,  Yeni Türk Edebiyatında Öykü – 3, 1999; Sezer Ateş Ayvaz, “Bir Olgunluk Çağı Yapıtı, Cumhuriyet Kitap, 17 Haziran 1999; İhsan Işık,  Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi, 2. bas., 2009; Necip Tosun, Öykümüzün Kırk Kapısı, “Kamuran Şipal-Ev İçlerinde Yalnız ve Tedirgin”, 2018, Dedalus, İst., 199-208; Can Yayınları internet sitesi; Say Yayınları internet sitesi, YKY internet sitesi.

*21 Şubat 2020 tarihinde güncellendi.