(21
Ocak 1933, Ankara - 3 Mart 2016,
İstanbul)
Asıl adı Ahmet Oktay Börtecene. Havva
Hayriye Hanım ile Yusuf Kenan Bey’in oğlu. Çocukluk ve ilkgençlik yılları
Ankara’da geçti. Ankara Dördüncü Ortaokul mezunu. Öğrenimini Ankara Atatürk
Lisesi’nde yarım bıraktıktan sonra memur olarak çalışmaya başladı(1951).
İstatistik Genel Müdürlüğü’nde bir yıl süren memurluktan sonra 1957 yılında
İstanbul’a yerleşti. Ankara’ya dönerek gazeteciliğe başladı ve 1961-65 yılları
arasında belirli sürelerle Yeni
İstanbul, Vatan, İktisat ve Piyasa ve Ankara
Ekspres gazetelerinde çalıştı. Gazeteciliğe
1961’de, Yeni İstanbul gazetesinin Ankara bürosunda, parlamento muhabirliği ile
adım attı. 1965’te TRT Haber Merkezi’ne geçti. 1976 yılında siyasal iktidar
değişimi yüzünden TRT’deki görevinden ayrılıp Akajans’ta ve Dünya gazetesinde
haber müdürlüğü yaptı.1978 yılında yeniden TRT’ye döndü; İstanbul Radyosu Haber
Şubesi Müdürlüğü görevini üstlendi. 1982 yılına kadar sürdürdüğü bu görevinden
kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Emeklilik sonrasında Milliyet gazetesine geçti. Yazı işler müdürlerinden biri olduğu Milliyet gazetesinden 1993 yılında
ayrıldı. Bu tarihten sonra kendisin tümüyle edebiyat çalışmalarına verdi. 1994
ve 1995 yıllarında İstanbul Radyosu’nun ikinci kanalında "Okurken /
Yazarken” başlığı altında yaptı haftalık "radyo konuşmaları” yaptı. 1998’te,
Bursa Valiliği Cumhuriyet’in 75. Yılı etkinlikleri çerçevesinde “Her Yönüyle
Ahmet Oktay” adlı bir sempozyum düzenledi ve aynı adla 28 akademisyen, şair ve
yazarın katıldığı sempozyum bildirilerini kapsayan bir kitap yayımladı. TV8’de
kültür proğramları yaptı. İstanbul’da yaşıyor; ressam Tülay Tura Börtecene ile
evli, bir çocuk babası.
Yazmaya ortaokul sıralarında başladı. İlk
şiiri, 1948 yılında Gerçek
dergisinde yayımlandı. Şiir, deneme ve inceleme yazılarını Argos, Ataç, Beraber, Birikim, Cogito, Cumhuriyet, Cumhuriyet Kitap,
Çağdaş Eleştiri, Değişim, Dost, Dönem, Dünya, Emre, Forum, Gerçek, Gergedan,
Gösteri, Kaynak, Kitap-lık, Mavi, Milliyet, Milliyet Sanat, Mor Taka, Papirüs,
Pazar Postası, Roman Kahramanları, Sanat Dünyamız, Seçilmiş Hikâyeler, Şairler
Yaprağı, Şiir Atı, Varlık, Virgül, Yasakmeyve, Yazko Edebiyat, Yelken,
Yeditepe, Yeni Dergi, Yeni Ufuklar, Yusufçuk
gibi çok sayıda gazete ve dergide yayımlandı. Mavi dergisi (33 sayı, 1952-56) çevresinde oluşan edebiyat hareketi
içinde yer aldı. Bu dergide manifesto sayılabilecek imzasız yazılar yazdı.
Ahmet Oktay, ilk dönemi sayılan 1950-60
yılları arasında Ahmet Arif’ten etkilendiği izlenimi yaratan, destansı bir
söyleyişle şiirler yazdı; güncel ve yerel olandan evrensel temalara uzanmayı
denedi. 1960’lardan sonra ise toplumcu gerçekçi anlayış ile İkinci Yeni
arasında bir köprü oluşturmaya çalıştığı görüldü.
Ahmet Oktay, 1970’lerin ikinci yarısından
yalnız şiirleriyle değil, ilk örneklerini Yeni
Dergi’de verdiği kapsamlı araştırmalarıyla da dikkati çekti. “Kurt Dişi” adlı bir oyunu 1971 ve 1973 yılında
Ankara Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenmiştir.
Ödülleri:
“Her Yüz Bir Öykü Yazar” ile 1965
Yeditepe Şiir Ödülü’nü; “Yol
Üstündeki Semender” ile 1987 Behçet
Necatigil Şiir Ödülü’nü; “Ağıtlar ve
Övgüler” ile 1991 Türkiye Yazarlar
Birliği Yılın Şairi Ödülü’nü; “Hayalete
Övgü” ile 2002 Altın Portakal Şiir
Ödülü’nü, 2012 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Burhan Felek Hizmet
Ödülü’nü ve Mersin Kenti Edebiyat Ödülü’nü aldı. 2002 yılında Uluslararası
Yalova Şiir Günleri’nde “Türk şiiri ve edebiyatına”, İstanbul Sanat Fuarı’nda
da “Türk plastik sanatlarına” katkıları nedeniyle onur ödüllerine layık
görüldü. Ahmet Oktay’a 2004 yılında Eskişehir Yunus Emre, 2006 yılında da İzmir
Karşıyaka Belediyesi Homeros Şiir Onur ödülleri verildi.
Yapıtları:
Şiir Kitapları:
&
Gölgeleri Kullanmak (1963, Dost Yayınları, Ankara)
&
Her Yüz Bir Öykü Yazar (1964, Örnek Matbaası, Ank.)
&
Dr. Kaligari’nin Dönüşü (1966, Dost Yayınları, Ank.)
&
Sürgün (1979, Ada Yayınları, İst.)
&
Sürdürülen Bir Şarkının Tarihi (1981, Tan Yayınları, Ank.)
&
Kara Bir Zamana Alınlık (1983, Ada Yayınları, İst.)
&
Yol Üstündeki Semender (1987, Ada Yayınları, İst.)
&
Ağıtlar ve Övgüler (1991, Telos Yayınları, İst.)
&
Bir Sanrı İçin Gece Müziği (1993, Telos Yayınları, İst.,)
&
Toplu Şiirler 1963-1991 (1995, YKY, İst., 341 s., Gölgeleri Kullanmak, Her Yüz Bir Öykü
Yazar, Dr. Kaligari’nin Dönüşü, Sürgün, Sürdürülen Bir Şarkının Tarihi, Kara
Bir Zamana Alınlık, Yol Üstündeki Semender ve Ağıtlar ve Övgüler adlı kitaplarının toplu basımı)
&
Gözüm Seğirdi Vakitten (1996, YKY, İst., 74 s.)
&
Söz Acıda Sınandı (1996, YKY, İst.)
&
Az Kaldı Kışa (1996, Sel Yayınları, İst.)
&
Hayalete Övgü (2001, YKY, İst., 80 s.)
&
Poyrazda Kımıldayan Salıncak (2003, Alkım Kitabevi, İst., 104 s.)
&
Lirikler (2007, Şiirden Yayıncılık, İst.)
&
Kaç Kişiyiz Kendimizde / Bütün
Yapıtlarına Doğru 1. Cilt / Bütün Şiirleri (2007, İthaki Yayınları, İst., 536 s.)
Deneme, İnceleme, Eleştiri, Araştırma
Kitapları:
&
Bir Arayışın Yazıları, Bir Yazının
Arayışları (1981,
Yazko Yayınları, İst.)
&
Yazın, İletişim, İdeoloji (1982, Adam Yayınları, İst.)
&
Yazılanla Okunan (1983, Yazko Yayınları, İst.)
&
Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları (1986, B/F/S Yayınları, İst.)
&
Kültür ve İdeoloji (1987, Gür Yayınları, İst.)
&
Toplumsal Değişme ve Basın:
1960-1986 (Türk Basını Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma) (1987, B/F/S Yayınları, İst., 156 s.)
&
Karanfil ve Pranga: Ahmet Arif’in
Şiiri Üzerine Eleştirel Bir Çalışma (1990,
Metis Yayınları, İst.)
&
Rafaello’nun Direnişi (1990, Sanat Çevresi Dergisi, İst.)
&
Sanat ve Siyaset (1990, Yön Yayınları, İst.)
&
Zamanı Sorgulamak (1991, Remzi Kitabevi, İst., 205 s.)
&
Şair ile Kurtarıcı (1992, Korsan Yayınları, İst.)
&
Kabul ve Red (1992, Simavi Yayınları, İst., 192
s.)
&
Türkiye’de Popüler Kültür (1993, YKY, İst.)
&
Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı
1923-1950 (1993,
Kültür Bakanlığı Yayınları, Ank.)
&
İnsan, Yazar, Kitap (1995, Ark Yayınları, Ank., 558 s.)
&
Şiddet, Söz, Yaşam (1995, Ark Yayınları, Ank.)
&
Medya ve Hedonizma (1995, Yön Yayınları, İst., 255 s.)
&
İsrafil’in Sûr’u (1997, YKY, İst.)
&
Gece Defteri: Yazınsal Günlükler (1998, YKY, İst.)
&
Şeytan, Melek, Soytarı: Selim
İleri’nin Romancılığı ve Romanları (1998,
Oğlak Yayınları, İst.)
&
Postmodernist Tahayyüle İtirazlar (2000, İnkılâp Kitabevi, İst.)
&
Siyasal İslâma İtirazlar (2000, İnkılâp Kitabevi, İst., 136
s.)
&
Şairin Kanı Yazınsal Eleştiriler I/
1954-2000 (2001,
YKY, İst.,274 s.)
&
Anlatıların Aynası Yazınsal
Eleştiriler II/ 1954-2000
(2001, YKY, İst., 226 s.)
&
Metropol ve İmgelem (Eleştirel Denemeler, 2002, Türkiye
İş Bankası Kültür Yayınları, İst.,248+24 s.)
&
Entelektüel Tereddüt (2003, Everest Yayınları, İst., 230
s.)
&
İmkansız Poetika (2004, Alkım Kitabevi, İst., 300 s.)
&
Kahramanın Ölümü (2005, Alkım Kitabevi, İst., 216
s.)
&
Gönüllü Mağdurluk (2005, Alkım Kitabevi, İst., 186 s.)
&
İliği Olmayan Düğme-Radyo
Konuşmaları 1 (2005,
Everest Yayınları, İst., 190 s.)
&
Ne Söylesem Bir Eksik-Radyo
Konuşmaları 2 (2005,
Everest Yayınları, İst., 222 s.)
&
İmkansız Poetika - Bütün Yapıtlarına
Doğru 2. Cilt Şiir Yazıları (2007,
İthaki Yayınları, İst., 781 s.)
&
Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları – Sosyalist Realizm Üstüne Eleştirel Bir Çalışma -Bütün Yapıtlarına Doğru
3. Cilt (2008, İthaki Yayınları, İst., 488 s.)
&
Popüler Kültürden TV Sömürgesine - Bütün
Yapıtlarına Doğru 4. Cilt (2009,
İthaki Yayınları, İst., 750 s.)
&
Emperyalizm, Roman ve Eleştiri - Bütün
Yapıtlarına Doğru 5. Cilt (2010,
İthaki Yayınları, İst., 701 s.)
Anı/Anlatı Kitapları:
&
Gizli Çekmece: Basın, TRT, Edebiyat
ve Bohem Dünyasından Resimli Hayat-ı Hakikiye Sahneleri (1991, Yılmaz Yayınları, İst.)
Sanat Kitapları:
&
Tülay Tura Börtecene (2000, Bilim Sanat Galerisi, 251 s.)
&
Resim Yazıları (2002, Bilim Sanat Galerisi, 262
s.)
&
Adem Genç (Bilim Sanat Galerisi, 298 s.)
&
Cihat Özegemen (Bilim Sanat Galerisi, 96 s.)
Hakkında Yazılan Kitaplar:
&
Hayalete Övgü Odağında Ahmet Oktay
Şiiri (
Kaynaklar:
A Tanzimat’tan
Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt II, s. 617-619
A Yüzyılın
Türk Şiiri (1900-2000); Haz: Mehmet H. Doğan, II. Cilt, s. 198-204
A Çağdaş
Türk Şiiri Antolojisi; Haz: Memet Fuat, 12. Baskı, s. 543-550
Hakkında Yazılan Yazılar:
1
Halim
Şafak / Acımasız Okur Ahmet Oktay! / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi /
Temmuz-Ağustos 2002, Sayı: 25, s: 6-9
1
O.
Günay / Ahmet Oktay, Madenci Lambası ve “Nahif” Bir Duyumsama / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi
/ Temmuz-Ağustos 2002, Sayı: 25, s: 16-19
1
Metin
Cengiz / Ahmet Oktay’ın Düzyazıları / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi /
Temmuz-Ağustos 2002, Sayı: 25, s: 21
1
İbrahim
Berksoy / Ahmet Oktay’ın Gece Defteri / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi /
Temmuz-Ağustos 2002, Sayı: 25, s: 22-25
1
Betül
Tarıman / Bir Hüzün Çıkartması / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi /
Temmuz-Ağustos 2002, Sayı: 25, s: 26-27
1
Orhan
Koçak / “Negatifin Emeği” / Yasakmeyve, Sayı: 2, Nisan-Mayıs 2003, s. 13-16
1
Şükrü
Argın /Hayalete Övgü ya da Mahşeri Issızlık / Yasakmeyve, Sayı: 2, Nisan-Mayıs
2003, s. 17-29
1
Mahmut
Temizyürek / Yol Üstündeki Semender’in Gözlerine Baka Baka Hayaletler ve
Hamletler Hakkında Bir Deneme /Yasakmeyve, Sayı: 2, Nisan-Mayıs 2003, s. 30-35
1
Doğan
Hızlan - Bir imkânsıza teşebbüs yahut türlerin kavşağında Ahmet Oktay /Kitap-lık,
Sayı: 163, Eylül-Ekim 2012
1
Mehmet
Can Doğan - Ahmet Oktay’ın Çıkışı ve Oluş Süreci /Kitap-lık, Sayı: 163,
Eylül-Ekim 2012
1
Yücel
Kayıran - Modernizmin Çatlatmasında İğvâ /Kitap-lık, Sayı: 163, Eylül-Ekim 2012
1
Orhan
Kâhyaoğlu - Sürgün kitabı /Kitap-lık, Sayı: 163, Eylül-Ekim 2012
1
Yaşar
Güneş - Ahmet Oktay’ın Şiirlerinde Gerçeklik Düzleminin Katmanlaşması ve
Refleksiyon /Kitap-lık, Sayı: 163, Eylül-Ekim 2012
1
Mustafa
Günay - Zamanın Açtığı Dehşet Falını Anlamak /Kitap-lık, Sayı: 163, Eylül-Ekim
2012
1
Mustafa
Kurt - “Her Geleceğin Geçmişi”: Şiir Karşısında Ahmet Oktay /Kitap-lık, Sayı:
163, Eylül-Ekim 2012
1
Mehmet
Yılmaz / Ahmet Oktay’ın Kitaplarında Yer Almayan Şiirleri / Hürriyet Gösteri,
Sayı: 310, Temmuz-Ağustos-Eylül 2013, s: 26-36
Yazarla Yapılan Söyleşiler:
J
Ahmet
Oktay’la Söyleşi / “Benim şiirim başından beri ayaklanmaya çağrıdır…” /
Söyleşen: Halim Şafak / Kavram Karmaşa Şiir Eleştiri Dergisi / Temmuz-Ağustos
2002, Sayı: 25, s: 11-14
J
Şair
ve Okuru: Ahmet Oktay / Metin Cengiz / Yasakmeyve, Sayı: 2, Nisan-Mayıs 2003,
s. 6-12