21 Nisan 2014 Pazartesi

ENİS BATUR


(28 Haziran 1952, Eskişehir - )

Şair, yazar, yayıncı. Tam adı Ahmet Enis Batur. Fakir İdris, İdris Kantörün, Reşit İmrahor, Salim Kantörün ve Yenisey gibi imzalar da kullandı. Şirket-i Hayriye kurucusu Hüseyin Hâki Bey’in torunu, eski Hava Kuvvetleri Komutanı  ve Cumhuriyet Halk Partisi senatörü Mehmet Muhsin Batur ile Leman Meryem Hanım’ın oğlu. Çocukluğu Eskişehir ve Napoli’de, ilkgençlik yılları İstanbul ve Ankara’da geçti. İlkokulu babasının görevi nedeniyle bulundukları Eskişehir’de Dumlupınar İlkokulu’nda, ortaokulu ve liseyi İstanbul’da Saint Joseph Lisesi’nde ve Ankara’da Atatürk Lisesi’nde okudu. Öğrenciliği sırasında 1971-72 yılları arasında Ulus gazetesinin sinema sayfasını yönetti. 1973'te gittiği Paris’te dört yılı aşkın bir süre yaşadıktan sonra Ankara’ya döndü. ODTÜ’de başladığı yükseköğrenimini 1976'da Paris’te tamamladı. Askerliğini Çankırı’da yaptı. 1983'te İstanbul’a yerleşti.
Yazı yaşamına sinema ve müzik eleştirileriyle başlayan Batur’un ilk yazısı bir film eleştirisiydi: “Adada Şenlik” (Ulus, Eylül 1970). Türkiye’ye döndükten sonra Yazı (8 sayı, 1978-80), Oluşum (1978-82), MEB (1 sayı, 1979) ve Tan (1982) dergilerini çıkardı. 1982'de Çağdaş Kent dergisini çıkardı, ilk sayısıyla birlikte dergi sıkıyönetim tarafından yasaklandı. 1983'te Avrupa Ülkeler Ansiklopedisi’ni, 1984'te İslam Ülkeleri’ni yayına hazırladı, İstanbul’dan Göreme’ye Kültür Mirasımız eklerini Milliyet için yönetti. 1987-88 yılları arası Şehir dergisini çıkaran ekibin arasında yer aldı 1990 sonrası şehir monografilerine yöneldi: İstanbul için Şehrengiz ile başlayan dizide Ankara, Ankara ile Üç İzmir’in çatılarını oluşturdu. Tarih Vakfı’nın İstanbul Ansiklopedisi’ne ve İstanbul dergisine katkıda bulundu. Yeryüzü Sûretleri, Bir Beyoğlu Fotoromanı, Demir Yol sergilerinin sunumlarını üstlendi. İstanbul ile ilgili metinleri, Fransa’da Omnibus’un İstanbul kolektifinde yeraldı, Ara Güler’le birlikte Fata Morgana’da İstanbul des Djinns’i imzaladı. Paristanbul, Türk Edebiyatında Paris, çiftdil yayımlanan Okyanusa Bakan Bir Odada Üç Türk Yazar seyyah-yazar deneyimlerini aktardığı öteki kolektif yayınlardan birkaçı. Bunlara, 2001-2002 döneminde hazırladığı, çift dil yayımlanan iki oylumlu antolojisini eklemek gerekir: Avrupa Güneşinin Doğduğu Yere Yolculuk ve Beş Kıtada Türk Seyyahları.
Enis Batur, 1995'ten başlayarak, kişisel bir Seyahatnâme kurmaya yöneldi. Önce Türkçede, ardından çift dilde Fransa’da yayımlanan Kesif; İspanya gezisini konu edinen ¿; İki Deniz Arası Siyah Topraklar sonradan aynı ciltte buluştular. 1999'da Amerika Büyük Bir Şaka — New York Seyâhatı yayımlandı. Bir yıl sonra günışığına çıkan, iç ve dış yolculuk eğrileri üstüne kurulu ‘roman denemesi’ Acı Bilgi sıcağı sıcağına Fransa’da yayımlandı ve geniş yankı topladı. Bunu, farklı Avrupa kentlerini çentikleyen Şehren’is izledi. Paris, ecekent’i Korsika, Bretagne kitaplarıyla, yolculuk günlüklerini kapsayan Yüzdoksan Gün ve Pasaport Damgaları izledi. 
“Sarnıç” adlı kitabı İtalyancaya Işıl Saatçioğlu, Almancaya Yücel Sivri, Fransızcaya Timour Muhiddine, Farsçaya Cavit Muharrem tarafından çevrildi. “Kütüphane” adlı kitabı Fransızca ve İspanyolca dillerine çevrildi. Şiirlerinden hareketle iki beste yapıldı: “Kör Bir Başlangıç” (yaylı dördül için; Mehmet Nemutlu), “Gore” (soprano ve yaylı dördül için; Semih Korucu).
Şiirleri, deneme ve inceleme yazıları, çevirileri ve söyleşileri 2000’e Doğru, 4. Kat, A la Carte, Aç Yazı, Adam Sanat, Akşam-lık, Argos, Aries, Arka Kapak, Arredemento Dekorasyon, Aydınlık, Birikim, Cehennemde Bir Mevsim, Cey Sanat, Cogito, Cumhuriyet, Cumhuriyet Bilim Teknik, Cumhuriyet Kitap, Çağdaş Eleştiri, Çevrimdışı İstanbul, Defter, Dekorasyon, Deniz Mecmuası, Dilbilim, Diri Ozanlar Derneği, Doğu-Batı (1980), Doxa, Dünya, Edebiyat Dostları, Eski’z, Express, FDE, Fol, Geceyazısı, Geniş Zamanlar, Gergedan, Güldiken, Güneş, Günümüzde Kitaplar, Hürriyet Gösteri, Hürriyet Keyif, Hürriyet Pazar, İşte Röportaj, Kapris, Kaşgar, Kinema, Kitap-lık, Kuram, Le Poéte Travaille (Şair çalışıyor), Ludingirra, MEB, Mecaz, Milliyet, Milliyet Sanat, Mimarlık Kültürü Dergisi XXI, Mizan, Nar, Near East Review, Nisan, NTV Tarih, Oluşum, Öküz, P, P-Eki (Güneş gazetesinin Pazar eki), Papirüs, Pathos, Sanat Dünyamız, Sombahar, Somut, Sonsuzluk ve Bir Gün, Soyut, Star, Şehir, Şiir Atı, Tan,  Tanım, Tarih ve Toplum, The Turkish Pen, Türk Dili, Varlık, Ve Sinema, Virgül, Yacht, Yağmur, Yazı, Yeni Biçem, Yeni Deniz Mecmuası, Yeni Dergi, Yeni Gündem, Yeni Ufuklar vb. gibi gazete, dergi ve eklerinde  yayımlandı. Yurtdışındaki Poessia (İtalya), Il Ebbro Quaterno, Kelk (İran), Lettres Internationales (Fransa), Quarterly West (ABD), Tabaccaria (Portekiz), Podium, Kelk, Connaissance des Arts, Talisman (İngiltere), The Toronto Review (Kanada), The Poetry Chain (Hindistan) ve Dédale (Fransa) vb gibi çeşitli dergilerde ürünleri yayımlandı. Pazar günleri Cumhuriyet gazetesinde “Okuma Lambası” köşesinde yazdı. 1979-1980 yılları arasında M.E.B. Yayın Dairesi başkanlığını, 1983-1984 yılları arasında Milliyet gazetesinin kültür servisi ve yan yayınlar yöneticiliğini, 1986 yılında Milliyet Büyük Ansiklopedi’nin genel yayın yönetmenliğini, 1987-1988 yılları arasında Dönemli Yayıncılık’ın genel yayın yönetmenliğini, 1990-1993 yılları arasında Remzi Kitabevi’nin yayın danışmanlığını, 1994-1999 yılları arasında TRT’deki “Okudukça” programının yayın danışmanlığını yaptı; Açık Radyo’nun kuruluşuna katkıda bulundu ve “Şifa, Şifre, Deşifre” programını gerçekleştirdi; 1984 'te UNESCO’nun “Göreme’den İstanbul’a kültür mirasımız” kampanyasını yönetti; Dönemli Yayıncılık’ın genel yayın yönetmenliğini yaptığı sırada Gergedan (17 sayı, 1987-88), Şehir ve Argos dergilerini çıkardı. Sanat Dünyamız, Kitap-lık, Cogito, Arredamento Dekorasyon, Fol, Yeni Deniz Mecmuası, Modern İpek Yolu gibi dergilerin hazırlanışında sorumluluklar üstlendi, katkıda bulundu; 100’ü aşkın özel sayı, bölüm, ”dosya” hazırladı. Fransa’da yapılan “Belles Etrangéres” etkinliğine, Berlin’de Literarische Colloquium’a. Rotterdam ve Lizbon şiir festivallerine katıldı; burslu olarak Saint-Nazaire ve Bordeaux’da kaldı; Roma’daki Centro Montale’de konferanslar verdi. 1982'de “Çağdaş İspanyol Resmi”, 1993'te “Modern Fransız Resmi” sergilerinin küratörlüğünü üstlendi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, DTCF, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Bilsak ve Bilar’da seminerler düzenledi. 1988-2004 yılları arasında Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık’ta çalıştı. 2013'te Alfa Yayın Grubu Yayın Danışmanlığı görevine getirildi. 2017'de Kırmızı Kedi Yayınları’nın Genel Yayın Yönetmenliği’ni üstlendi. 2016'da Kırmızı Kedi Yayınları tarafından yayımlanmaya başlayan “Yeni Deniz Mecmuası”nın Yayın Yönetmenliği’ni yapıyor. 2017'de Kırmızı Kedi Yayınevi ve CRI-Çin Uluslarararası Radyosu’nun işbirliğiyle üç ayda bir yayımlanmaya başlayan Çin kültürü dergisi “Modern İpek Yolu” dergisinin yayın kurulu üyeliğini yapıyor. Ayrıca Galatasaray Üniversitesi’nde ders veriyor. İstanbul’da yaşıyor; ressam Fatma Tülin ile evli, ilk eşinden bir çocuk babası.
Ödül: “Şiir ve İdeoloji” adlı kitabıyla 1980 Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü’nü, “Perişey” adlı kitabıyla 1993 Cemal Süreya Şiir Ödülü’nü, “Opera 1-4004” adlı kitabıyla 1996 Altın Portakal Şiir Ödülü’nü, “Imago Mundi” adlı kitabıyla 1999 Sibilla Aleramo Şiir Ödülü’nü(İtalya), 2002 Türkiye Yayıncılar Birliği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü’nü, 2007 TÜYAP İstanbul Sanat Fuarı Sanat Eleştirmeni Ödülü’nü, “Neyin Nesisin Sen” adlı kitabıyla 2008 Behçet Necatigil Şiir  Ödülü’nü  aldı.
Yapıtları: Şiir: Eros ve Hgades, Özel basım; suluboya ilkyaz şiirleri, 1973, Shakespeare & Co. III, Ank.; Bir Ortaçağ Yalnızlığı, Özel basım; 1973, kendi yayını, Ank.; Nil, şiirsel metinler, 1975, Yapıt, İst.; Ara-Kitab, Özel basım; on dört deneysel metin, 1976, kendi yayını, Ank.; eklerle yeni basım Ondört+x+4 deneysel metin, 1994, C, İst.; İblise Göre İncil, 1979, Yeni Ankara, Ank.; Kandil, Meseller kitabı, 1981, Ada, İst.; Dış Kanama, Fakir İdris takma adıyla, 1982, kendi yayını, İst.; Sarnıç, 1985, Nisan, İst.; Tuğralar, 1985, Tan, Ank.; Yazılar ve Tuğralar, Toplu şiirler; 1987, BFS, İst.; Gri Divan, 1990, Remzi Kitabevi, İst.; Koma Provaları, 1990, Altıkırkbeş, İst.; Perişey, 1992, Remzi Kitabevi, İst.; Tuğralar, 1993, Remzi Kitabevi, İst.; Ağlayan Kadınlar Lahdi, Özel basım; Savaş Çekiç tipografik tasarımıyla; 1994,  Harf, İst.; Kandil, Yazı Şiirler 1973 – 1985, 1994, Altıkırkbeş, İst.; Ondört + X =14, 1994, Taşrada Ölüm Dirim Hazırlıkları, 1995, Oğlak., İst.; Darb ve Mesel, 1995, Altıkırkbeş, İst.; I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, Özel basım, 1995; Opera 1-4004, 1996, Altıkırkbeş, İst.; Doğu-Batı Dîvanı Dramatik Şiirler 1988-1996, Gri Dîvan, Seferî Dîvan, Alaca Dîvan, Barok Dîvan; 1997, YKY, İst.; Sütte Ne Çok Kan, 1998, Altıkırkbeş, İst.; Kanat Hareketleri Lirik Şiirler 1993 – 1999, 2000, Altıkırkbeş, İst.; Şiirler 1972 – 1999, Özel basım, 2001; Lirik Şiirler 1973 – 1999, Özel basım, 2001; Papirüs, Mürekkep, Tüy: Seçme Şiirler 1973-2002, 2002, YKY, İst.; Ağırlaştırıcı Sebepler Dîvanı, Dramatik Şiirler V 1997 – 2003, 2003, Altıkırkbeş, İst.; Abdal Düşü: Düzyazı Şiirler 1998 – 2002, 2003, Altıkırkbeş, İst.; Neyin Nesisin Sen, Lirik Şiirler 1999 – 2006; 2007, Kırmızı, İst.; Saga, 2010, Norgunk, İst.; Doğu-Batı Divanı III, 2010, Kırmızı, İst.; Uç Şiirler , 2011, Kırmızı, İst.; A Cappella - (Yeni Lirik Şiirler 2007 - 2014), 2015, Kırmızı Kedi, İst.; Doğu-Batı Divanı (Dramatik Şiirler 1988 - 2009), 2015, Kırmızı Kedi, İst.; Tuğralar - Perişey (Lirik Şiirler 1973 - 1992) (2015, Kırmızı Kedi, İst.; Kanat Hareketleri - Neyin Nesisin Sen (Lirik Şiirler 1993 - 2006), 2015, Kırmızı Kedi, İst.; İblise Göre İncil (Yazı Şiirler 1973-2002), 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Yanık Divan  (Dramatik Şiirler 2010 - 2016), 2016, Kırmızı Kedi, İst.
Deneme, İnceleme, Eleştiri: Ayna, 1977, Ada, İst.; Şiir ve İdeoloji, 1979, Derinlik, İst.; Tahta Troya, 1981, Yazko, İst.; Alternatif: Aydın, 1985, Hil, İst.; Babil Yazıları, 1986, Afa, İst.; Viyana İçin Siyah Vals, 1986, BFS, İst.; Otuz Kuş Birden Olmak, 1987, BFS, İst.; Estetik Ütopya, 1987, BFS, İst.; İki/z, 1988, BFS, İst.; Gergedannâme, 1988, Argos dergisinin ilk sayı eki, İst.; Bu Kalem Bukelamun, 1988, Hil, İst.; Eşittir Sonsuz, 1988, BFS, İst.; Sıçrayan Fasulye, 1990, Sanat Dünyamız eki; Kediler Krallara Bakabilir, Özel ansiklopedi; 1990, Remzi Kitabevi, İst., Kesinleştirilmiş 3: Baskı: 2002, Sel, İst.; Yüzyüze, 1990, Sanat Dünyamız eki; Bî-linç, 1990, Sanat Dünyamız eki; Almanak, 1990, Sanat Dünyamız eki; Söz’lük, 1990, Düzlem, İst.; Ses, Harf, İmge, 1990, Sanat Dünyamız eki; İskeletler Dansı, 1991, Sanat Dünyamız eki; Yedisi Birden, 1991, YKY, İst.; Gönderen: Enis Batur, Özel ansiklopedi; 1991, Remzi Kitabevi, İst., 240 s.; Hatay’da Bir Rolls-Royce, 1991, Altıkırkbeş, İst.; Başkalaşımlar (“Ayna”, “Tahta Troya”, “Eşittir Sonsuz”, “Viyana İçin Siyah Vals”, “İki/z”, “Sıçrayan Fasulye”, “Yüzyüze”, “Almanak”, “Ses, Harf, İmge”, “Bî-linç”; 1992, YKY, İst.); Küçük Kıpırtı Tarihi, 1992, Boyut, İst.; Şiir ve İdeoloji, 1992, Mitos, İst.; Paris: Bir Fetiş-Mekânın Topografisi (“Yüzyüze”, “Almanak”, “Ses, Harf, İmge” ve  “Bî-linç” ile birlikte; 1992); Perec Kullanma Kılavuzu, 1993, Mitos, İst.; Yazının Ucu, 1993, YKY, İst.; Gesualdo, 1993, YKY, İst.; Kırkpâre, Özel ansiklopedi; 1993, Remzi Kitabevi, İst.; Akabe, 1994, Mitos, İst.; Alternatif: Aydın, 1995, Ark, İst.; Saatsiz Maarif Takvimi, 1995, Ark, İst.; E/Babil Yazıları, 1995, YKY, İst.; Ya/zar, 1996, C, İst.; Yolcu, İçbükeyler; 1996, İyi Şeyler, İst.; Kesif, Seyahâtnâme; 1996, Mitos, İst.; Frenhoferolmak, 1997, Sel, İst.; İki Deniz Arası Siyah Topraklar, Seyahâtnâme; 1997, YKY, İst.; Seyrüsefer Defteri, 1997, YKY, İst.; Bu Kalem Melûn, 1997, YKY, İst., Genişletilmiş 2. Basım: 2017, Sel, İst.; Aciz Çağ, Faltaşları, 1998, YKY, İst.; Issız Dönme Dolap, 1998, YKY, İst.; Türkiye’nin Üçlemi, 1998, Papirüs; ¿, 1998, Sanat Dünyamız eki; Su Tüyün Üzerinde Bekler, Özel ansiklopedi; 1999, Sel, İst.,  Genişletilmiş 2. Baskı: 2003, Sel, İst.; Kurşunkalem Portreler, Özel ansiklopedi; 1999, Selİst.; Fatma Tülin – Bir(iki) Sergi Öncesinden Tablolar, 1999, Sel, İst.; Amerika Büyük Bir Şaka, Sevgili Frank, Ama Ona Ne Kadar Gülebiliriz? – New York Seyâhatı, Seyahâtnâme; 1999, YKY, İst.; İki Deniz Arası Siyah Topraklar ve Kesif ve ¿, Seyahâtnâme; Genişletilmiş 2. Baskı: 2002, YKY, İst.; Acı Bilgi – Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi, 2000, YKY, İst.; Başkalaşımlar XI-XX (1990-2000 arasında yazılan “Hatay'da Bir Rolls-Royce”, “Gesualdo/Bir Tema İçin Çeşitlemeler”, “Ya/zar”, “Akabe”, “Perec Kullanım Kılavuzu”, “Modernlerin Gecesi”, “45'te: Baselitz için XX+bir Parça”, “Cehennemden Engin Bir İç Cehennem/Aloşnâme için elli cümle”, “Makaslamak (ve) Saklamak”, “Ecinne'den Ecinni'ye” ve”Frenhoferolmak” adlı  denemeleri; 2000, YKY, İst.; Cüz – Kıpkısa Metinler, 2000, Sel Yay., İst.; Aloşnâme, 2000, YKY, İst.; Râbia Hâtun: Tuhaf Bir Kıyâmet, 2000, YKY, İst.; İlhan Berk: Mağara Ressamı, Sapkın Nakkaş, Nâmahrem Kalem, 2000, YKY, İst.; Gönderen: Enis Batur, 2000, Sel, İst.; Kurşunkalem Portreler (2000, Sel, İst.; Okyanusa Bakan Bir Odada Üç Türk Yazarı, 2000; Smokinli Berduş, Şiir yazıları, 2001, YKY, İst.; Kum Saatinden Harfler – Sokulgan Okur İçin İçbükeyler, 2001, YKY, İst.; Elma- Örgü Teknikleri Üzerine Bir Roman Denemesi, 2001, Sel, İst.; Yazboz, Özel ansiklopedi; 2001, Sel, İst.; Vb. Selçuk Demirel Üzerine, 2001; Yeryüzü: Cehennem, 2001, altzine internet sitesi; Avrupa Güneşinin Doğduğu Yere Yolculuk, 2001; Bir Varmış, Bir Okmuş – Sözümona Düzmece bir Wilhelm Tell Hikâyesi, 2002, Sel, İst.; Başka Yollar, 2002, YKY, İst.; Şehren’is, Seyahâtnâme; 2002, Literatür, İst.; Son Kare, Kaan Çaydamlı’nın Fotoğrafları Üzerine, 2002, Altıkırkbeş, İst.; Kravat, 2003, Sel, İst.; Mazruf, 2003, Okuyan Us, İst.; Bekçi, 2003, Sel, İst.; Paris, Ecekent, Seyahâtnâme; 2003, YKY, İst.; Beş Kıtada Türk Seyyahları, 2003; Su Tüyün Üzerinde Bekler, 2003, Sel, İst.; Patates, 2003, Sel Yayıncılık, İst.; Mürekkep Zaman, 2004, Sel, İst.; Bu Kalem Un(ufak), 2004, Okuyan Us, İst.; Kütüphane, 2004, YKY, İst.; İmgeleri Kim Dinler, 2004, YKY, İst.; Okuma Lambası, 2004, Alkım, İst.; Cep Meşkleri, 2005, Can, İst.; Bulutlardan Yontma Kayalar – Bir Bretagne Gezisi , Seyahâtnâme; 2005, Alkım, İst.; Kütüphane – Bir Başka Labirent Öyküsü, 2005, Sel, İst.; Plati: Bir Zaman Denemesi, 2006, Alkım, İst.; Eyfel, 2006, Alkım, İst.; Huruf’i Gözüyle Büyü Kutusu, Sinema yazıları; 2007; Gövde’m Özel ansiklopedi; 2007, Sel, İst.; Öteki Prova – Otuz Kuş Birden Olmak, İki kitap takım, 2007, Norgunk, İst.; Enis Batur’dan Sinema Yazıları, 2007, Es, İst.; Suya Seng, 2008, Sel, İst.; Ziyaret, 2008; Pasaport Damgaları, Günce; 2008, Kırmızı, İst.; Ada Defterleri, Günce; 2008, Kırmızı, İst.; Kulak, 2009, Sel, İst.; Mekik, 2009, Norgunk, İst.; Sır (Bir Oynaşı), 2009, Sel, İst.; Pervasız Pertavsız, 2009, Kırmızı, İst.; Başkalaşımlar XXI – XXX (“Kule”, “Hokka’baz”, “Carceri, Piranesi’nin Kurmaca Hapisaneleri”, “Otel”, “İstasyon”, “Kamp”, “Kütüphane”, “Saray”, “Gökyüzü” ve “Masadan Geçen Metin On(bir) Yapıştırma” adlı metinler; 2009, Kırmızı, İst.); Hâneberduş, 2010, Sel, İst.; Noksan, 2010, Kırmızı, İst.; Tilki, 2011, Notos Kitap, İst.; Yolcu, 2011, Kırmızı, İst.; Hayalet (Büyükada Yetimhanesi ve Alexandre Vallaury İçin Bir Fotoroman Denemesi), 2011, Norgunk, İst.; Mumya Köpek, 2011, Norgunk, İst.; 60 mm Dizüstü Meşkler ve İçcep Meşkleri, 2011, Sel, İst.; Geronimo’nun Ölümü, 2012, Sel, İst.; Rakım Sıfır, 2012, Kırmızı Kedi, İst.; Şehir Meydanında Fıçı Yuvarlamak, 2012, Kırmızı, İst.; Işık, 2013, Noktürn, İst.; Alternatif: Aydın - Kültür ve Siyaset Üzerine Yazılar 1, 2013, Kırmızı, İst.; Merak Cemiyeti Tutanakları İçbükeyler 2010-2011, 2013, Alakarga Sanat, İst.; Ölesiye Sanat (Yeni Faltaşları 2008-2013), 2013, Alakarga Sanat, İst.; Siyah Sert, Berlin (Üçgenler Kitabı), 2013, Remzi Kitabevi, İst.; Ziyaretler Kitabı, 2013, Kırmızı Kedi, İst.; Hepsi, 2013, Sel Yay.,  İst.; Lâmba – Bir Mum Daha , 2013, Norgunk, İst.; Son Modernler (Edebiyat Üzerine Denemeler – 1), 2014, Sel, İst.; Saatsiz Maarif Takvimi - Kültür ve Siyaset Üzerine Yazılar 2, 2014, Kırmızı, İst.; Bu Kalem Unkudî – Salkımsaçak Kitab, 2014, Palto, İst.; Davalı, 2014, Norgunk, İst.; Kitap Evi, Roman; 2014, Sel, İst.; Mürekkep Zaman, 2014, Kırmızı Kedi, İst.; Yazının Sınır Boyuna Yolculuk, Edebiyat Üzerine Denemeler – 2, 2014, Sel, İst.; Dalgınlık Kursları, 2014, Kırmızı Kedi, İst.; Oktay Rifat'a Doğru, 2014, Sel, İst.; Karanlıktan Işık Yontanlar 1976 – 2008 (Sanat Üzerine Denemeler – 3), 2015, Sel, İst.; Simultane Cinnet (Yiğit Bener ile; 2015, Sel, İst.; Basit Bir Es, 2015, Kırmızı Kedi, İst.; Öteki Pusula - Sanat ve Edebiyat Üzerine Denemeler 4, 2016, Sel Yayıncılık, İst.; Cinlerin İstanbulu, 2016, Remzi Kitabevi, İst.; Raffi Portakal - Portakal'ın Yüzyılı, Söyleşi; 2016, Doğan Kitap, İst.; Gülmekten Ölmek (Çekmeceler Kitabı 2002 - 2015), 2016, Sel, İst.; Nigredo, Durayazmak, 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Fetret Notları - Çengelli İğneyle İliştirilmiş İçbükeyler, 2017, Kırmızı Kedi, İst.; Bu Kalem Bukalemun (Düşler, Gündüşleri, Librettolar, Kuruntular, Oyunlar, Romanlar, Parçabaşı Dikişler ve Hurufi Notlar 1972-1986 ve Cep ve İçcep Meşkleri 1988-2012; Genişletilmiş 5. Basım: 2017, Sel, İst.); Zoo'm-Harflerden Hayvanat Bahçesi, 2017, Kırmızı Kedi, İst.; Göl Yazı / Çapraz İlişkiler Kafesi, katır metin, 2017, Sel, İst.; Memnu Mıntıka / Ahmet Hamdi Tanpınar için Onüç Çıkma+Bir (Oto)portre Denemesi, 2018, Kırmızı Kedi, İst.; Endişe Yengeçleri, Levent Şentürk ile; 2018, Kırmızı Kedi, İst.; Karganâme, 2018, Sel, İst.; Sekizinci Günahın Sonrası, 2018, Sel, İst.; Yapıştırmalar–Canlı Ayna 1996-1997, 2018, Sub Press, İst.; Yumurtalarını Kollamak–Yeni Dalgınlık Kursları, 2019, Kırmızı Kedi, İst.; Düş Kırpıntıları, 2019, Sel, İst.
Mektup: Gönderilen: Enis Batur & Enis Batur'a Mektuplar, 2016, Palto, İst.
Seçki: Kara Mizah Antolojisi, 1987, Hil, İst.; Modern Dünya Edebiyatı Antolojisi, 1988, Gergedan, İst.; Ahmet Hamdi Tanpınar / Seçmeler, 1992, YKY, İst.; Gütenberg Gökadasına Gezi, 1992, YKY, İst.; Unutulmuş Şiirler Antolojisi, 1994, YKY, İst.; Modernizmin Serüveni – Bir “Temel Metinler” Seçkisi, 1997; Sahici Trenler İçin Oyuncak Kitap, 2003, YKY, İst.; Rönesan’ın Serüveni, 2016, Sel, İst.
Yayına Hazırladığı Kitaplar: Gerçeküstücülük - Gerdegan Özel Sayısı Ağustos 1987, 2016, Kült Neşriyat, İst.
Katkıda Bulunduğu Kitaplar: Kara Kitap Üzerine Yazılar, “Orhna Pamuk’un Dükkan’ına Katkı”, 1996, İletişim, İst.; Negatif İmge, 2002, Sel; “Görüntü” adlı yazısı, 17-24; Arazi Marazi, 2002, Sel, İst., “Tılsımlı Motto” adlı yazısı, 27-36; Kaptan Gemide Kaçak Yolcu Var, 2002, Sel, İst.; XX. Yüzyılda Sanat, 2002; Vüs’at O. Bener – Bir Tuhaf Yalvaç, 2004, Norgunk, İst.; Oğuz Atay'a Armağan-Türk Edebiyatının "Oyun/Bozan"ı, 2. bas. 2008, İletişim, İst.; Centuria % 45, 2009; İçimizdeki Ermeni (1915-2015), 2015, Can, İst.; “Konu Komşu” adlı yazısıyla); Heptameron - Ku Ku Ku Ku ya da Şehir Düşerken Meleklerin Cinsiyeti Üzre Tartışmaya Dair, 2017, Kırmızı Kedi, İst.
Çocuk Kitapları: Bir Balık Bir Başak Balığa Onu Sevdiğini Söyler mi?, Selçuk Demirel ile, 2011, Gelengi, İst.
Senaryo: Otuziki Kısım Tekmili Birden Beyoğlu, 2007
Yabancı Dillerde Yayınlanan Kitapları: Scritti e Sigilli, 1991,  Fondazione Piazzola, Roma; Imago Mundi, 1994, Garzanti, Milano; Neğme-i Butimar, 1996, Payzeg, Tahran; Paspoort, 1998, RBI, Rotterdam; Sefer be Ayine-i Diğeri,  2000, Nakş-ı Hurşîd, İsfahan; Le Sarcophage des Pleureuses, 2000, Fata Morgana, Montpellier; İstanbul des Djinnns, 2000, Montpellier; Dense/Kesif (Türkçe / Fransızca çift dil; 2001, Saint Nazaire / Fransa, M.E.T.T. ); Voyage to the Down-Place of the European Sun, 2001; Amer Savoir, 2002, Arles; Turkish Travellers in Five Continent (2003; U Sarcophagu di i Baddataolori, 2004, Bastia; La Pomme, uivie d’ll Etait une fois Wilhelm Tell; 2005, Arles; Ash Divan – Selected Poems, 2006, Talisman House, New Jersey; Ottomanes (2006, Saint-Pourçain; D’Autres Chemins, 2008, Arles; Marul, 2008, Bükreş; Molla, 2008, Bükreş; D’une Bibiotheque l’Autre, 2008, Saint-Pourçain; Las Bibliotecas de Dedalo, 2009, Madrid; Nîl (2009,  Diyarbakır; Quendîl, 2009, Diyarbakır; Le Fantôme - L'Orphelinat de Prinkipo Autour d'Alexandre Vallaury - Arhitecte Français: Istanbul 1900, 2011, Norgunk, İst.
Çevirileri: Bruno Gilbert, Georges Perec, Her Durumda Yapmam Gereken Şeylerden Bazıları, 2018, Kırmızı Kedi Yayınları, İst.
Sunuş Yazdığı Kitaplar: Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak, Oğlak, İst.; James Joyce, Ulysses, 2012
Önsöz Yazdığı Kitaplar: Tevfik Fikret, Şermin, 2015, Kırmızı Kedi, İst.; Hüseyin Rahmi Gürpınar, Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç, 2015, Kırmızı Kedi, İst.; Ahmet Rasim, İki Güzel Günahkar, 2015, Kırmızı Kedi, İst.; James Joyce, Dublinliler, Çeviren: Mustafa Bal; 2015, Palto, İst.; Mahmut Yesari, Su Sinekleri, 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Hüseyin Rahmi Gürpınar, Gulyabani, 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Mehmet Rauf, Genç Kız Kalbi, 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Ömer Seyfettin, Falaka, 2016, Kırmızı Kedi, İst.; Levent Şentürk, Yengeç Baladı –Mekansiklopedi (2016, Kült Neşriyat, İst.
Hakkında Yazılan Kitaplar: Cem Akaş, Belkienisbatur, 1993; Edâ Tomba, Bir El Okuma, 1996; Ahmet Oktay, İsrafil’in Suru, 1997; Enis Batur için Otuz Kuş Bakışı, 1997; Dr. Hatice Aynur Enis Batur Bibliyografyası İçin Bir Deneme, 1997; Opera Odağında Enis Batur Şiiri – Sempozyum Kitabı (1997, Antalya; Esra Ermert, Gen Haritası – Enis Batur Şiirinde Kullanım Sıklığı ve Köken Temelinde Sözcük Taraması, 2001; Prof. Mustafa Durak, “Elma” Romanı Nasıl Bir Roman?, 2004; Zeliha Özata, Soru Sarmalının Derinliklerinde, Enis Batur’un 363 Sorusuna Yanıt Denemeleri, 2005; Aylin Sökmen, 212 Soru, 2009
Kaynaklar: Cumhuriyetten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi Cilt 4 / Abdullah Özkan – Refik Durbaş / 1999, Boyut Dosya Yayınları, İst.; Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt I, 2001, YKY, İst./3. Bas. 2010, 186-189; Sombahar dergisi, Enis Batur özel bölümü, 1991; İnsan dergisi, Enis Batur sayısı, 1997; Yom Sanat İki Aylık Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Kasım-Aralık 2002, S. 9, Dosya: Enis Batur, 38-111; Yasakmeyve dergisi, Enis Batur bölümü, 2009; Talât Sait Halman, Enis Batur Üzerine, Greeneld Rewiev, 1986;  Evren Erem, “Gri Tavırlı Divan”, Sombahar, S. 3, Ocak-Şubat 1991; Evren Erem – Mazhar Candan, Enis Batur Özel Bölümü, Sombahar, S. 5, Mayıs-Haziran 1991; Mustafa Durak, Sombahar, S.  30, Temmuz-Ağustos 1995; Fatma Oran, Enis Batur'dan ‘Fatma Tülin Bir (İki) Sergi Öncesinden Tablolar’ Ressam ve Tanığı, Cumhuriyet Kitap, 30. Mart 2000; Veysel Atayman, “Amerika'yı Anlatmanın Estetiği”, Cumhuriyet Kitap, 13 Temmuz 2000; Ayla Erdinç-Ahmet Alptekin, 'Belli Ses ve Ezgi Aradım Bu Şiirlerde', Cumhuriyet Kitap, 20 Temmuz 2000; Hüseyin Peker, “Enis Batur: Bir Düellodur Şiir”, Şiir Odası dergisi, Kasım-Aralık 2000; Muzaffer Buyrukçu, “Enis Batur'dan Yeni Bir Denemeler Toplamı: Kurşunkalem Portreler”, Cumhuriyet Kitap, 16 Aralık 1999; Acı Bilgi Üzerine Okuyuş Notları, Cumhuriyet Kitap, 15 Şubat 2001; Kum Saatından Harfler Sokulgan Okur İçin İçbükeyler, Cumhuriyet Kitap, 1 Kasım 2001; Abdullah Tekin, Enis Batur 'Acı Bilgi'den Sonra, 'Elma' ile Yeniden Roman Alanında, Cumhuriyet Kitap, 15  Kasım 2001;  Enis Batur - "Yeryüzü: Cehennem", Cumhuriyet Kitap, 22 Kasım 2001; İbrahim Yıldırım, Elma İçin Temrinler ve Örgü Çözme Provaları, Varlık, Aralık 2001; Münir Göle, Pusulasız Yazı Yolcusu, Radikal Kitap, 5 Temmuz 2002; Turhan Günay, Enis Batur'un "Elma"sına Beraat, Cumhuriyet Kitap, 1 Ağustos 2002; Esra Ermert, Enis Batur Şiirinde İzlekler, Cumhuriyet Kitap, 8 Ağustos 2002; Burak Şuşut, Enis Batur'la Şiirinin Başlangıcından Günümüze Yolculuk, söyleşi, Cumhuriyet Kitap, 22 Ağustos 2002; Tarık Özcan, Enis Batur'a: Beni Şiirle Sınayın, Bizim Külliye, Ekim 2002; Ahmet Bozkurt, Şair Batur'un 30 yılı, Cumhuriyet Kitap, 6 Ekim 2002;  Sefa Kaplan, Okuma Lambası – Özlemişiz Vallahi, Hürriyet Keyif, 3 Ekim 2004; Hasan Bülent Kahraman, Şaşkınlık ya da Enis Batur Hâlleri, Varlık, Haziran 2004; Coşkun Yerli, Ağırlaştırıcı Sebepler Dîvanı Üzerine, Varlık, Mayıs 2004; Asuman Kafaoğlu, Mürekkep Zaman, Cumhuriyet Kitap, 6 Ocak 2005; Enis Batur'la 'Mürekkep Zaman'ı Konuştuk, Cumhuriyet Kitap, 3 Şubat 2005; Ayşen Gür, Öykü Antolojisi, Hürriyet Keyif, 20 Mart 2005; Feridun Alpkaya, “Enis Batur ile Söyleşi: Üçüncü Dünya Savaşı Bugün Yaşanıyor”, Mülkiye, 2014, S. 38, 129-142; İmam Demir, Sanatçının Kendini Kuran Bir Saatli Bomba Olarak Portresi, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 39; Ayfer Tunç, Öğrenme’nin Enis Batur’u, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 40-41; Abdullah Şevki, Uzak Şiirler, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 42-44; Bâki Asiltürk, Enis Batur’un ‘Son İnatçı Bulut’ Şiirini Bir Lirik Metin Olarak Çözümleme Denemesi, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 46-48; Reşit İmrahor, BEND/E/NİS, YomSanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 49; Mehmet H. Doğan, “Papirüs, Mürekkep, Tüy”, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 50-51; Şaban Sağlık, Karmaşık Yaşamı Elma (Yasak Meyve) Yoluyla Acı Bilgi’ye Dönüştüren Çoğul Bilinç/ Tekil Kalem: Enis Batur, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 52-63; Sıddık Akbayır, ‘Üşüten Bir Yalnızlık’tan Sermayenin Estetiğine Yolculukta ‘Tümel Bir Yazıneri’ Enis Batur, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 64-68;  Hilmi Haşal, ‘Sütte Ne Çok Kan’ Üzerine Parçalı Bulutlu Düşünceler, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 69-73; Ahmet Antmen, Enis Batur’un Giz Şiiri, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 74-75; Celal Soycan, Enis Batur Şiirine Giriş Notları, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 76-77; Halim Şafak, Yazı’sıyla Enis Batur, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 78-81; Hüseyin Peker, Enis Batur’la İç Konuşmalar, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 82-83; Ahmet Ada, Enis Batur’un Şiirine İlişkin Uzak Yakın Gözlemler, Yom Sanat, Kasım-Aralık, S. 9, 84-86; Ahmet Ada, Enis Batur’un ‘Kırkikindiler’ Şiirini Çözümleme Denemesi, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 87-88; Mustafa Durak, Enis Batur’un ‘Elma’ Romanı Nasıl Bir Roman?, Yom Sanat, Kasım-Aralık 2002, S. 9, 89-111; Sevin Okyay, “Hurufi gözüyle büyü kutusu”, Radikal Kitap, S. 320, 4 Mayıs 2007, 26-27; Ümit Kurt, “Hakikat mi, Kurmaca mı?”,  Milliyet Sanat, 1 Ekim 2009; Cengiz Alkan, “Evini Sırtında Taşıyan Denemeler”, Radikal Kitap, 4 Aralık 2010; Emre Ayvaz, “Enis Batur'un Kişisel Coğrafyası”, Zaman Kitap, 6 Aralık 2010, 13; Onur Uludoğan, “Enis Batur'dan Denemeler”, Cumhuriyet Kitap, 9 Aralık 2010; Cem Duran, “Küçük Bir E Harfi Elde Etmenin İncelikleri”, Yeni Şafak, 3 Ağustos 2011; Ozan Ezgi Berberoğlu, Remzi Kitabevi Kitap Gazetesi, S. 76, Nisan 2012, 7; Pınar Öğünç, “Türkiye hiçbir zaman bu kadar basınç üretmedi”, Radikal Kitap, 15 Haziran 2012; Çağlayan Çevik, Uykusuz kalacaksınız!, Radikal Kitap, 1 Kasım 2013; Sennur Sezer, “Denemeci Gerçekten Bir Ahtapottur Belki de”, Radikal Kitap, 14 Şubat 2014, 6-7; Yusuf Genç - / Son Modern'den Son Modernler”, Yeni Şafak Kitap, 3 Mart 2014; Doğan Hızlan, “Enis Batur'un Edebiyat Haritası”, Hürriyet, 17 Mart 2014; Necmiye Alpay, “Bir Hiza Bulucu”, Milliyet Kitap, 20 Mayıs 2014; Asuman Kafoğlu Büke, “Kitap Eril Dünyanın Nesnesi mi?”, Radikal Kitap, 23 Mayıs 2014; Eray Ak, “Ceketimin Altında Kitaptan Başkası Yoktur”, Cumhuriyet Kitap, 29 Mayıs 2014; Azra İnci, ‘Brüt değil Net' Roman, Kitap Zamanı, 2 Haziran 2014; Metin Celal, “Kitap Evi “- Cumhuriyet Kitap, 9 Haziran 2014; Ömer Erdem, “Kitap Kalıcı Bir Virüstür” Radikal Kitap, 13 Haziran 2014; Selim İleri, Bir Kitap Kapağı / “Masamdakiler…”, Kitap Evi, Radikal Kitap, 20 Haziran 2014; Küçük İskender, “O Kitabı Oraya Koymama Dersleri”, Sabit Fikir, 7 Temmuz 2014; http://sabitfikir.com/elestiri/o-kitabi-oraya-koymama-dersleri; Murat Tokay, “Benim İşim Okumak Diyebilmek”, Aksiyon, 27Ekim 2014, 68; Emrah Pelvanoğlu, “Yazının Ucuna Yolculuk”, 3 Kasım 2014, 36; Selim İleri, Yazdıklarımı Sana Gönderiyorum / “Oktay Rifat'a Saygı Duruşu”, Radikal Kitap,  12 Aralık 2014; Semih Gümüş, Eleştirinin Saati, “Mıknatıs Kadar Çekici”, Radikal Kitap 12.12.2014; Kenan Karasu, “Şairin Şaire Ödediği Borç”, Zaman Kitap 2 Şubat 2015; Armağan Ekici, “Oktay Rifat'ın Mirası”, İstanbul Art News, 6 Şubat 2015; Münevver Soylu, “Şiir Geleneğinin Doruğundaki Şair”,  Yeni Şafak 27 Şubat 2015; Gültekin Emre, Üç bilinenli denklem, Cumhuriyet Kitap, S. 1346, 3 Aralık 2015, 8; Ömer Erdem, Okur Yazar Yazar Okur, Güldürmeyin beni!, Radikal Kitap, 13 Mayıs 2016; Çağlayan Çevik,” Enis Batur'un Çekmeceleri”, Hürriyet, 16 Mayıs 2016; Aydın Baran Gürpınar, “Taburedeki Adamın Anlattıkları”, Sabit Fikir, 6 Haziran 2016; Özkan Ali Bozdemir, “Gülmenin ve Ölmenin Tarihi”, Cumhuriyet Kitap, 30 Haziran 2016.

      Hakkında Yazılan Yazılardan Alıntılar:
/                   Sütte Ne Çok Kan
                                     Ahmet Ada
      Sütte Ne Çok Kan, şiirsel metinler altbaşlığıyla yayımlandı. 1995-1998 arası yazılmış şi­irler. Şiirsel metinler, yapıtın türünü belirleyen bir niteleme. Alçakgönüllü bir niteleme bana göre. Enis Batur'un düzyazı metinlerini de bildiğim için metinler arası farkı da göre­biliyorum. Düzyazı metinlerinde kavramlarla sesli düşünen bir yazar Batur. Şiirlerinde ise düzyazısının sınırlarında dolaşan, düzyazıyı şiirin bir olanağı gibi gören bir kimliktedir. O, Nil (1975), Koma Provaları (1990) gibi yapıtlarını da şiirsel metinler olarak nitelemiştir. Yakın dönemde yayımlanan Opera I-IV, Doğu-Batı Divanı adlı yapıtlarında bu niteleme yoksa da düzyazının olanaklarını sonuna dek kullandığı bilinmektedir. Sütte Ne Çok Kan'da da aynı nitelemeyi kullandığını görmek beni şaşırtmadı. Ne var ki, bu nitelemeye itirazım var. Şiirsel metin nite­lemesi düzyazıya daha yakın duruyor. Oysa, Enis Batur'un yazdıkları, şiirsel metinler, şiirsel düzyazılar değil. Düzyazısal şiirler ya da şiirler demek daha doğru görünüyor bana. Çünkü şi­irsel metinleri düzyazı türü içinde görmek gerekir. Enis Batur'un metinlerinin düzyazı biçi­minde olduğuna bakıp 'düzyazıdaki şiir'le karıştır­mamak gerekir. Söylem olarak da, ritm ve imge düzeniyle de şiirdir onlar.
      Enis Batur'un yirminci şiir kitabı Sütte Ne Çok Kan. Yapıt yedi bölümden oluşuyor. Sıra­sıyla "Smog" (Seher Vakti Rıhtıma Karşı Söyleni), "Kış Âyini" (Kar Zamanı), "Kış Âyini II" (Buz Geceleri), "Kış Âyini III" (At), "Coda", "On Çöl Duası", ("İçindekiler"de On Çöl Duası, bölüm başlığında On Çöl Yakarısı yazılmış. Duayı yakarı olarak düzeltmiş Enis Ba­tur. Yeni basımlarda İçindekiler sayfasının da On Çöl Yakarısı olarak düzeltilmesi gereki­yor.) "Gece", "Çökelek" bölüm başlıklarıyla kurulmuş yapıt. "Gece", "Çökelek" bölümünde üç şiir yer alı­yor: "Gökyüzünde Balkon", "Sonuncu Caddede", "Koma Provası, NYC'98" adlarını taşıyor bu şiirler. Bütün şiirlerin biçimsel farklılıklar taşıdığını belirtmeliyim. İlk bölüm, yani "Smog" bölümü ikili söyleyişlerden oluşuyor. Ancak, ikilikler de birbirine an­lamsal ilmeklerle bağlı. Dize kırmalar öylesine ustalıkla yapılıyor ki, içsel hayatın dışa vurulması kolaylaşıyor. Evet, bu şiirler içsel hayatı içeriklendiriyor. Anlatıcı ben'in şiiri. Özne sürekli konuşuyor. Onun şi­iri. Enis Batur 'söyleni' diyor buna. Rıhtım, liman, mekân, içeriklendirilen izlek yolculuk. İç­sel bir yolculuk da denebilir buna. "Akabe", "Yolcu", "Ke­sif", "İki Deniz Arası Siyah Top­raklar"da fiziki bir yolculuk çeker götürür Enis Batur'u. Şi­irlerinde ise içsel bir yolculuk söz konusudur. Aranırsa, yol, yolculuk izleğine, içsel ve dış­sal boyutta, Enis Batur'un öteki ki­taplarında da rastlanır, Opera'da, Gri Divan'da. "Smog"da anlatıcı ben, hayat, dünya ve varo­luşu hakkında sorgular kendini, "kimim artık ben ve ne bekliyorum içinden çıkamadığım ağın". Rıhtım, yol, soyut mekân ve zaman içinde var oluyorlar. Asıl aktarmak istediği içsel dünyası. Anlatıcı ben'in içsel dünyasının aktarılmasına sözcükler, imgeler, metaforlar eşlik ediyorlar. Şairin dünyaya ilişkin duruşu çok belirgin değil. Ama, bir kaosu, bir hiçbir şey oluşu yaşadığı belirgin. Gündelik dili dış­layan, dille içsel hayat ilişkisini kuran bir çalışma onunki. Opera'daki gibi göndermeler ok­yanusunda yüzmüyor. Daha kişisel bir dil kuruyor. Görsel bir dize anlayışı var; ama dize değil o da, dizenin anlamsal bütünü yok, birbirine ula­nan dizelerle anlamsal bütüne yöne­liyor.
      "Kış Âyini" bölümündeki şiirlerin biçimi değişik; parçalı bir yapı var. Parçalı yapı bü­tün­sel yapıyı kuruyor. Parçalar on bir bölüm. Parçalardaki şiir tümceleri şiirin gövdesine yayılı­yor. Şiirde anlatıcı ben ve öteki var. Bir tür monologla kurulan bir ilişki söz konusu. Anlatıcı ben'in ruh hali sergileniyor: "Güneş, aynı günde üstüste iki defa doğmaya başlar. Çıyanlar kavrulur kalır. İri siyah kargalar tüner her evin çatısına." Bu ruh hali "Kış Âyini II"de de sü­rüyor. Anlatıcı ben'in ruh haline göre biçimleniyor doğa. Anlatıcı ben bir tür metaforlar dün­yası kuruyor. Dış dünyanın alımlanıp betimlenişi de metaforlar aracılığıyla gerçekleşiyor. Şiir tümceleri, anlatıcı ben'in varoluşuna yönelik edimleri aktarıyor. Günde­lik hayat yok bu şiir­lerde. Ama içselleştirilmiş bir dünya dökümünün yapılandırıldığını be­lirteyim.
      1996'da yazdığı "Kış Âyini III" adlı bölüm düzyazısal şiir. Doğayla iç içe yaşayan an­latıcı ben'in metaforik dili düzyazısal şiire egemen. "Coda"da aynı ruh hali anlatıcı ben'in yeni me­kânlar içindeki durumuyla kesişiyor. Pelerin, maske, gondol göndermeleriyle me­kân beliriyor. Yeri gelmişken belirteyim. Enis Batur'un şiiri içsel dünyanın bir serüveni. Retorik ve biçemi, anlatıcı ben'in kültürel dünyasının algıları ile beliriyor. O nedenle, ithal bir şiir sanısına kapı­labilir okur, ama öyle değil. Yerlilik-yabancılık bağlamında ne kadar yerli; bu da yeni incele­meleri gerektiriyor. Ancak şu söylenebilir kanısındayım: Doğu ile  Batı kültür dünyasının ve­rileriyle beslenen, sözel özelliği olan bir şiir onunki.
      "On Çöl Yakarısı", 1997 yazında yazılan, on bölümden oluşan düzyazısal bir şiir. Bu şi­irde anlatıcı ben, çözümsüz insanın retoriğini yükleniyor. Bir kapı görüyor, açamıyor. "İçeri girsem biri, dışarıda kalsam bir başkasıyım." Şiir tümcelerinde 'yabancılaşma' duy­gusu akta­rılıyor. Ne var ki, içeriklendirilen, daha doğrusu teneffüs ettiğimiz şey anlatıcı ben'in soluğu­dur. Öznenin içe kıvrılan durumu, sorular, arayışlar, yer yer jest hali bu şii­rin toplardamarları gibidir. Derin yapıya kan pompalar. "Kontrollü bir şiirdir bu; öznenin bütün dikkati kendi üs­tüne, kendinde birikecek anlamlara çevrilmiştir" der ya Orhan Ko­çak, bunlara, uyumsuz ve aykırı insanın (şair öznenin) optiğine doğru bir çekilişi de ekle­mek gerekir. "Koma Provaları", şair öznenin dış dünyasına ilişkin gereçleri de içeriyordu; iç dünya verileri italik dizilmişti. Oysa, Sütte Ne Çok Kan'da dış dünyanın göndermeleri eksilmiş, bütünüyle iç konuşmanın ve­rilerine yerlerini terk etmiş görünüyor. "Koma Pro­vaları"nda "Çıldırmış bir lokomotifim şimdi ben" derken, Sütte Ne Çok Kan'da "Her şeyi anımsıyorum, belleğim öznesiz fiillerle, yüklemsiz gölgelerle dolu bir pıhtı okyanusu" gibi içe dönük bir söylemi çoğaltıyor. Ayrıca, Sütte Ne Çok Kan'da, Enis Batur'un önceki şiirle­rinde var olan tarihsel, siyasal göndermeler ile yer yer rastladığımız ironi yok. Öyküle­meyle değil, monolog-dize kırmalarla gelişen bir biçimi yeğliyor Batur. İyice öne çıkan 'kültür yüklü' şiirden uzaklaşmış görülüyor Sütte Ne Çok Kan'da.
      Kitabın son bölümünde anlatıcı ben varoluşunu sorguluyor: "Şu bulutlar dağıldığında benden bir iz kalsın". Hiçbir şey oluşla varoluşsal gelgit "Gökyüzünde Balkon"un sorunsalı mı? Ayrıca her şiirin bir sorunsalının olması mı gerekiyor? Anlatıcı ben'in ruh hali "Başımı kaldırıyorum, dev bir midye / kapanarak yutuyor siyah gökyüzünü" biçiminde çıkıyor be­yaz kâğıda. Sıfatlar ve tamlamalarla beslenen uzun bir söylemin içinden geliyor Batur'un sesi. Sessel bir yapı kuruyor. İçsel dünyanın ürkütücü metaforlarıyla kaosa yakın bir gö­rüntü oluş­turuyor. "Koma Provası, NYC'98" adlı şiirinde yol ve yolculuk izleğine dönüş gözleniyor. Hayatı 'koma' hali olarak algılayış ya da hiçleyiş tavrı baskın; giderek hiçbir yerli oluş haline dönüşüyor. Bu tavır, Batur'un gerçekçi görüntüler aktarmasını engellemiyor, dize aralarında: "bir lambânın altında / üç-dört köçek büzüşmüş, müşteri kolluyorlar. / Makyajı akmış birinin, öbürü bir ölüm maskesinin altına sinmiş, ötekiler göl­gede kaybolmuşlar." Yola ve yolculuğa yüklediği 'yolcu' portresi bir kez daha karşımıza çıkıyor Sütte Ne Çok Kan'da. Bu kitabın bü­tününe, içsel bir yolculuk demek mümkün. "Koma Provası, NYC'98"in "öleceksek, bir payla­şım azâbı gerek bize, ölmeyeceksek neden yaşıyoruz bilsek" dizeleri varoluş sorunsalıyla iliş­kili. Ama, anlatıcı ben, şiirin son dize­sinde "Bana daha uzun bir yol bul, seç" diyor ötekine. Anlatıcı ben'in yeni yolu, o büyük macera, şiir yoluna çağırıyor beni. Yeni bir yolculuğun ka­yıt defterinde yeniden buluşuruz Enis Batur'la, ama, bu notları bitirmeden, şiirin biriktirdiği özelliklere dönelim.
      Şiiri en uç noktada arayan, deneysel bir şiirden geliyor Enis Batur. Başlangıçta, şiir gele­neğine yüz vermeyen bir tutum içindeyken, sonraları gelenek deposuna el attı. Çıkış sonrası, harfleri bile silme eğilimindeki tutumdan, klasik çizgiye oturan bir tutuma gele­bildi. Batur'un şiiri modern şiirle buluşan, örtüşen bir konuma yerleşti. Bütün şiir yolculu­ğunu bilmeden, ayaküstü yapılan değerlendirmelerde 'yabancı' bir şiir yazdığı yanılsaması hâlâ tekrarlanıyor. Yenilikten korkan, tutucu çevrelere bir diyeceğim yok; ama kendine 'demokrat' diyen çevre­nin de aynı yanılsamada buluşması şaşırtıcı.
      Enis Batur, dolaşımdaki şiiri yazmıyor. Yazdığı şiirin beslendiği kaynaklara bakmak bile çağdaş dünyanın kültürel altyapısıyla karşı karşıya bırakır okuyanı.
      Anlatıcı ben'in söylemiyle yazdığı Sütte Ne Çok Kan'da şiirini daha arı, daha şiir olan bir noktaya çekiyor; imgelemin yeni yolculuğuna çıkmak isteyenler için.
                                                                                            Virgül 20 , Haziran 1999, s. 54-55

*18 Kasım 2019 tarihinde güncellendi.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder