TÜRKÂN İLDENİZ

(7 Ocak 1938, Düzce - )

İkbal Hanım ile fotoğrafçı Nurettin İldeniz’in kızı. Şair ve yazar Afşar Timuçin kuzenidir.  İlk ve ortaokulu Düzce’de okudu. İstanbul Kandilli Kız Lisesi’ni bitirdi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenciyken evlendi; öğrenimini yarıda bıraktı (1959). İstanbul Radyosu’nda “Çocuk Saati” programında (1956-58) ve İstanbul Belediyesi Basın-Yayın ve Turizm Müdürlüğü’nde görev yaptı (1965-83). 1983 yılında emekli oldu. PEN Yazarlar Derneği ve TYS üyesidir. İstanbul’da yaşıyor; boşanmış, iki çocuk annesi.

İlk şiiri 1956’da Varlık dergisinde çıktı. Şiirleri Dost, Evrensel Kültür, Gerçek Sanat, Güzel Yazılar, Hisar, İnsancıl, Onüç, Pazar Postası, Seçilmiş Hikâyeler, Türk Dili, Varlık, Yelken, Yeni İnsan gibi dergilerde yayımlandı. Şiirlerinde çağın gerilerine itilmek istenen, horlanan, ezilen kadının çoşkulu ve başkaldıran sesi oldu.

Yapıtları: Şiir: Taşra Kızının Deliceleri, 1966, Ece, İst.; Havva Çıkmazı, 1967, Ece., İst.

Kaynaklar: Abdullah Özkan, Refik Durbaş / Cumhuriyetten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi, 4. Cilt, 800; Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt I / 2001, YKY, İst., 431-432; Adnan Binyazar,” İldeniz’in Şiirleri”, Varlık, 1 Ocak 1967.

Şiirlerinden Seçmeler:

PİŞMAN

Zarlar atılsa da olur atılmasa da

Zaten yenilmişim

Gün batımında

Biri beklemiş ben gitmemişim.

Oysa ki yalnızlığım ölü yalnızlığı

Yastığım gözlerimce ıslak

Düşüncelerim domuzuna kara

Karaya inat ellerinin sıcağı.

Gözlerim kapanmalı uyusam da uyumasam da

Olan olmuş bir kez sönmüş ışıklar

Karanlık kurtlarca aç

Uykulardan artakalan aşklar

Çıplak.

Dudaklarında bir zar atımlık özlem

Yitik anılar saatler ötesinden içre

Günler geçmiş zehir zemberek

"Sazlar çalınır Çamlıca'nın bahçelerinde"

Zarlar atılsa da atılmasa da

Yenilmişim

Bu gece ay doğarken bekle

Bakarsın gelmişim.

Varlık, 15 Ekim 1956 

BEYAZA DÖNSÜN DİYE DEVRAN

Yanlış susuyorsun - gözlerin ağıt -

maviye bak.

Bir bugün mü , başında bunca bela.

Hatırla ,

bulut değildi , umut hiç değil

üstümüze abanan - isli duman.

Biz ki milattan önce , milattan sonra

acı kara yıllar devşirdik sabırla

beyaza dönsün diye devran.

Kimi zaman bir çığlıkla çıktık , çığ altından

bir çığlıkla yıktık surları kimi zaman.

Biz ki nice tuzaklardan , sunaklardan

korlardan , korsanlardan kurtulan

kurban.

Yanlış susuyorsun - gözlerin ağıt -

maviye bak.

Sesin gökyüzüne akan ulu bir çavlan

susma , zamanın durağı yok.

yok tarihin molası.

Bırak sesin gökyüzüne aksın , yıkasın yıldızları.

Kapama şarkını , şarkını kapama

durma öyle kendine uzak.

Yanlış susuyorsun - gözlerin ağıt -

maviye bak.

Değer kıyımlarına en soylu yanıt

şarkıyla

güneşe köprü kurmak.

FORSA

Var belki kaçmalarda o belirsiz

Kendine sürgün kılmak kendini

Okları uzaya salarak

Sonra

Aramak izdüşümlerini.

Kaygı kulağıma çığlık savuran

Çıkmazlarda kesin buyruk - DUR

Önce bir majiskül , devamı susku

Damarda açan gül kurur.

Büyük el kumar açar

Akşam - sürerek hüznünü ortaya

Sen açık denizlerde umut feneri

Ben yaralı gemide FORSA

KAÇAK +

Işıkları bir yakıp söndürme Kaptan beni korkutamazsın

Beni kimse korkutamaz artık durduramaz bu yerlerde

Çünkü aklıma koydum, çünkü kaçacağım

Karanlık kişiler yolları tutmuş sürekli bekliyorlar

Yakalasalar bir -yengeç kollarıyla-hesap tamam

Ola ki birşeyler yapmadım birşeyler beklemedim onlardan

Kendimce yaşamak istedim salt-bırakmadılar.

Mutluluk yalanlarına inanmadımsa

Neden suçlarlar beni sorumlu kendileri aslında.

Sen de gezemezsen sokaklarda sere serpe

Yedi rengin yokluğunda evden hiç çıkmasan

Sesli düşünürken kırılsa ortasından kalemin

Kendini dinleyip dinleyip de kahretsen herşeye

Bu çıldırtıcı yalnızlıkta boğulduğum yetmez gibi

Kanına ekmek doğrasalar üç öğün - dediler kodularla

Böylesine kavga, böylesine insanlık, böylesine anlayış

Tasarladığım yaşantıyı tasalı sonlandırsa ilk baştan

Üstelik parsları utandıran bir bakışla Kaptan

Kasap çengelindeki ete değil sana baksalar

İşte o zaman - asıl o zaman - başlardı yıkıntın

Bunalmışlığımın nedenini anlardım

Bu güne dek nasıl direndimse yine direnmek mümkündü ama

Ne olduysa seni gördükten sonra oldu

Anbarıyla güvertesiyle gemini gördükten sonra hem

Falımda uzun yollar çıkıyor o günden beri

Bir başka sesleniyor tuttuğum şarkılar hep

Unutmak için herşeyleri kaçıp kurtulmak için herşeylerden

Alınmış sabahların uykusuz rüyalarınca

Görmediğim ülkelerin isterik çağrısına koşuyorum şimdi.

Bırak Kaptan rahat bırak ışıklar yansın

Ben de bilmiyorum kimliğimi sorma bana

Nerede ineceğimi hele hiç

Yalan söyliyemem diyorum yorgunum diyorum sorma başka şeyler

Suçsuzum, parasızım, kaçağım bütün bildiğim bu - beni anla

Anla artık uyuyacağım yerimi göster.

ÖLÜMSÜZ

Düşer bir taş geceye

Güzelliğin duyulur

Duyulur suda halkalanan sesin.

Bilinmezlik ülkesinde

Asırlar kelimesiz konuşur

Sen böylesini istemezsin.

Efes'in Diana mabedinde

Kresüs'ün nabzı vurur

Dinlemezsin.

Totem devrinden, atom devrine geçtin

Zaman senin başladığın yerde durur

Yücesin.

Düşer yıldız geceye

Güzelliğin duyulur

Duyulur dağda yankılanan sesin.

TAŞRA KIZININ DELİCELERİ 

1.

Gözlerim seni görünce güzel

Saçlarım senin için uzun

Tenim seninle sıcak böyle.

Sakınmaklar gereksiz bunu yeni anladım

kırıp dikenli telleri geldim yanına.

Dört tarafımda elle tutulan karanlıktı-bilirsin

raylarca uzuyordu yalnızlığım

körkandil kısır anlayışlara

bir kinim vardı , zamanın eritemeyeceği

bir sancım vardı öylesine belirgin

yokluğun özlü çıbandı sanki

Duramadım.

Duramadım dayanılmaz isteklere

bütün bağlardan kurtulup bir an

gözlerinin büyüsüne geldim

ellerinin ateşine

Yak beni.

Sen uykusun vazgeçilmiyorsun

Seni kendim kadar seviyorum

Günlerden bir gün duysam acısını

Beni ilk öpenin sen olmasını istiyorum

Beni ilk öpenin sen olmasını.

TEMMUZA KARŞI

Acının ağzından öpüyorsun yine

yine cehennem yürek

yine hüzne gönüllü devriye.

Turaçlar amansız iklimde kanat açmadı ama

ağaçlar zamansız açtı çiçek

kar vurdu birden , pusudaymış fırtına

ardından bir yağmur , bir yağmur ki

yağmur değil sanki kezzap...

heba oldu onca heves , onca emek

onca kitap.

Söylemeye gerek yok , zaten herkes farkında.

Ey nice cendereden süzülen direnç

hangi acı denenmedi ki bizde

kitap yakılan yıldan ,

insan yakılan yıla vardık

katliam katladık, çağ atladık.

Gel de içlenme.

Bu şiir bir büyük VAH - Temmuza karşı

Ağustos kapısı nerede , nereye çıkar bu çarşı

Nereye çıkar bu çarşı

ki...

hem kalabalık , hem karanlık.

Tehlikeden geçiyoruz - belli etme – ilerle

YABAN İKLİM

Beni böyle sıkı tutma n’olursun

Yoluma süngüler dikme

Çevir gözlerini öyle durmasın

İncelen çok şey var aramızda

Bırak artık burda noktalansın

Sürdürmekte fayda yok kesme yolumu gideyim

Senin ikliminde açmıyor çiçeklerim.

Hep gün çevrile dedin, yıl döne

Yıllar döndü ben döndüm bu çemberde

Bunca dar yaşamak bunca yoğun

Daha daha tutma n’olursun

Sür gölgeni aradan biraz ışık göreyim

Yağmuru batak, güneşi serin

Senin ikliminde açmıyor çiçeklerim.

Tam güneşe, gülüşe duranda öyle istekle

Bir bora çıkar, fırtına patlar, başlar şimşeklerin

Kumrular kalyonlar mahzun dolanır olduğu yerde

Sende geçen yiter ama – bilemezsin

Her anı derin iz bırakır bende

O zaman da demiştim yine de derim

Senin ikliminde açmıyor çiçeklerim.

1967

Varlık Şiirleri Antolojisi