CEVDET KUDRET

(7 Şubat 1907, İstanbul - 10 Temmuz 1992, İstanbul)

       Abdurrahman Nisari, Nevzat Yesirgil ve Suat Hızarcı takma adlarını da kullandı. Dokuz yaşındayken babasını Musul Savaşı’nda kaybetti. Annesinin gayretiyle okudu. İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi'ni bitirdi (1933). Kayseri Lisesi’nde (1934-1938), Ankara Devlet Konservatuarı'nda (1938-1939) diksiyon ve edebiyat öğretmenliği, Ankara Erkek Lisesi (1939-1943) ve Atatürk Lisesi’nde (1943-1945) edebiyat öğretmenliği, Yayın Müdürlüğü emrinde İnönü Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreteri olarak çalıştı (1945-1950). DP iktidarı döneminde Bitlis Ortaokulu’na Türkçe öğretmeni olarak atanınca istifa etti (1950). Kısa bir süre İstanbul ve Ankara’da avukatlık yaptı (1951-1954). Türk Dil Kurumu’nda redaktör, Bilgi Yayınevi’nde danışman olarak çalıştı (1967-1970). Siyasal Bilgiler Fakültesi, Basın Yayın Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi olarak ders verdi (1970-1973).

       Yazın yaşamına Servet-i Fünun dergisinde şiirle başladı (1927). Aynı dergide çalışan yedi genç yazar bir araya gelerek o güne dek yazdıklarını Yedi Meşale adında bir kitapta topladılar (1928). Grup, bundan sonra ”Yedi Meşaleciler” olarak anıldı. Daha sonra çıkardıkları Meşale dergisini sekiz sayı sürdürebildiler. Dergi, yeni alfabeye geçiş dönemindeki zorluklar nedeniyle kapandı. Cevdet Kudret, bu dergide yayınlanan şiirlerini “Birinci Perde” adlı kitabında topladı (1929). Daha sonraki şiirlerini ”İkinci Perde” (1936-1937), “Üçüncü Perde” (1937- ) adları altında derlediyse de hiçbir zaman kitap halinde bastırmadı.

       Bu arada oyun yazmaya da yöneldi. “Tersine Akan Nehir” (1929), “Rüya İçinde Rüya” (1930), “Kurtlar” (1933) adlı oyunları Darülbedayi’de sahnelendi. “Danyal ve Sara” adlı oyunu Varlık dergisinde (1938), “Yaşayan Ölüler” adlı oyunu Ağaç dergisinde (1936) tefrika edildi. “Cumartesi Çocuğu” adlı güldürü biçimindeki bir oyununu ise tamamlayamadı.

       Süleyman’ın Dünyası adı altında toplanan üç romanında, Sınıf Arkadaşları (1943), Havada Bulut Yok (1958), Karıncayı Tanırsınız (1976) Türk toplumunun iki Dünya Savaşı arasındaki 30 yıllık toplumsal kesitini yansıttı. 1940’lı yıllarda yazdığı öykülerini Sokak (1974) adlı kitapta bir araya getirdi.

       1950 sonrası, edebiyat tarihimizin ünlü isimleri ve eserleri üzerine tanıtım kitapları ve lise edebiyat kitapları yazdı. Bu kitapların çoğunu Abdurrahman Nisari vb. gibi takma adlar altında yayınlamak zorunda kaldı. Giderek inceleme, araştırma, edebiyat tarihi türlerinde çalışmalara yönelen Cevdet Kudret’in, iki ciltlik Türk ve Batı Edebiyatı’ndan Seçme Parçalar (1980,1981), iki ciltlik Örneklerle Edebiyat Bilgileri (1980), üç ciltlik Türk Edebiyatı’nda Hikâye ve Roman (1965, 1967, 1990) incelemesi; üç ciltlik Karagöz (1968,1969), iki ciltlik Ortaoyunu (1973,1975) derleme ve incelemeleri önemli çalışmalar olarak nitelendirildi. Ölümünden sonar iki kitabı daha yayımlandı. Bunlardan ilki,  15. yüzyıl ortalarına kadar getirdiği ancak ölümü ile yarım kalan Örneklerle Türk Edebiyatı Tarihi (1995), diğeri ise inceleme-araştırma kitaplarının önyazıları ve edebiyat üzerine bazı yazılarının gözden geçirilmiş hallerini bir arada toplandığı Edebiyat Kapısı’dır (1997).

       Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966), Bir Bakıma (1977), Benim Oğlum Bina Okur (1983), Kalemin Ucu (1991)adlı deneme kitaplarında edebiyat ve Türk diliyle ilgili çeşitli konular üzerine düşüncelerini dile getirdiği yazılarını topladı.

       1974 –1986 yılları arasında Bodrum’da yaşayan yazar daha sonra yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 10 Temmuz 1992’de bu kentte öldü.

       Ödülleri: “Ortaoyunu” adlı kitabı ile,  1974 Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü’nü, “Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman” adlı kitabı ile,  1991 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü’nü aldı. Ayrıca, 1989 yılında Dil Derneği Türk Dili Onur Ödülü ile 1992 yılında Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü’ne değer görüldü.

Yapıtları:

Şiir Kitapları:

& Yedi Meşale (1928)

& Birinci Perde (1929)  

      Tiyatro Oyunları:

& Tersine Akan Nehir, 1929 (Yayımlanmamış)

& Rüya İçinde Rüya, 1929   (Varlık, 1934, Sayı: 31-37)

& Danyal ve Sara, 1931 (Varlık, 1938)

& Kurtlar, 1932  (Gündüz dergisi, 1936, Sayı: 8-18)

& Yaşayan Ölüler, 1936 (Ağaç dergisi, 1936, Sayı: 7-17; 1994, Mitos-Boyut Yayınları, İst.)

& Cumartesi Çocuğu (Bitmemiş)

       Romanları:

& Sınıf Arkadaşları (1943, Ahmet Halit Kütüphanesi, İst.)

& Havada Bulut Yok (1958, Düşün Yayınevi, İst.)

& Karıncayı Tanırsınız (1976, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

       Öykü Kitapları:

& Sokak (1975, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

       Deneme Kitapları:

& Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966, Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Bir Bakıma (1977, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

& Benim Oğlum Bina Okur, 1983, Varlık Yayınları, İst.)

& Kalemin Ucu (1991, Cem Yayınevi, İst.)

& Dillerin Gizli Dünyası (Cevdet Kudret’in dil üzerine denemelerinden bir seçki; Yayına Hazırlayan: Cemil Kavukçu; Merkez Kitaplar, İst., 328 s.)

       Derleme Kitapları:

& Tanzimat’tan Sonra Türk Edebiyatı Antolojisi (1942, Ulusal Matbaası)

& Türk Edebiyatı Hikâye ve Roman Antolojisi (1945, Nebioğlu Yayınevi, İst.)

& Dede Korkut (1962, Varlık Yayınları, İst.)

& Tanzimat Edebiyatı Antolojisi (1955, Varlık Yayınları, İst.)

& Fuzuli: Leylâ ve Mecnun (1958, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Yurt İçin, Ulus İçin (1958, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Dede Korkut: Hikâyeler (1962, Varlık Yayınları, İst.)

& Teodor Kasap: İşkilli Memo (1965, Elif Kitabevi, İst.)

& Nazım Hikmet: Kuvâyı Milliye (1968,  Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Bugünkü Türkçemizle Dede Korkut Hikâyeleri (1970, Varlık Yayınları, İst.)

& Ferâcizâde Mehmet Şakir: Evhâmi (1974, Varlık Yayınları, İst.)

       İnceleme Kitapları:

& Son Şiirler, Tevfik Fikret (1952, Varlık Yayınları; Genişletilmiş 2. Baskı: 1968, Varlık Yayınları,  İst.)

& Fuzuli  (Nevzat Yesirgil adıyla; 1952, Varlık Yayınları, İst.)

& Nedim (Nevzat Yesirgil adıyla; 1952, Varlık Yayınları, İst.)

& Bâki (Nevzat Yesirgil adıyla; 1952, Varlık Yayınları, İst.)

& Hüseyin Rahmi Gürpınar (Suat Hızarcı adıyla; 1952,  Varlık Yayınları, İst.)

& Ahmet Rasim   (Suat Hızarcı adıyla; 1952,  Varlık Yayınları, İst.)

& Eşref: Hicviyeler (1953, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Hüseyin Cahit Yalçın   (Suat Hızarcı adıyla; 1957, Varlık Yayınları, İst.)

& Yunus Emre (Nevzat Yesirgil adıyla; 1958, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Karacaoğlan (Nevzat Yesirgil adıyla; 1958, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Şinasi: Şair Evlenmesi (1959, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Ahmet Mithat (1962, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ank.)

& Ziya Gökalp (1963, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ank.)

& Pir Sultan Abdal (1965, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I (1965, Varlık Yayınları)

& Karagöz I (1968, Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Karagöz II (1969, Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Karagöz III (1970, Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II (1971, Varlık Yayınları İst.)

& Ortaoyunu I  (1973, Türkiye İş Bankası Yayınları)

& Ortaoyunu II  (1975, Türkiye İş Bankası Yayınları)

& Abdülhamit Devrinde Sansür (1977, Milliyet Yayınları, İst.)

& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III (1990, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi (15.yy ortalarına kadar) (1995, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ank.)

& Edebiyat Kapısı (1997, Yapı Kredi Yayınları, İst.)

       Okul Kitapları:

& Türk Edebiyatı, Lise II  (Agâh Sırrı Levend imzasıyla; 1950, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinli Türk Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1951, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinli Edebiyat Bilgisi, Lise I  (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinli Türk Edebiyatı, Lise II (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinli Türk Edebiyatı, Lise IV (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinli Batı Edebiyatı, Lise IV (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinle Türk Edebiyatı, Lise I (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinle Türk Edebiyatı, Lise II (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinle Türk Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Metinle Batı Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)

& Türk ve Batı Edebiyatı Lise I – II – III (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1979, Örgün Yayınlar)

       Yardımcı Ders Kitapları:

& Batı Edebiyatından Seçme Parçalar (1972, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

& Türk Edebiyatından Seçme Parçalar (1973, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

& Örneklerle Edebiyat Bilgileri I – II (1980, İnkılâp Kitabevi, İst.)

Kaynaklar:

A  http://www.cevdetkudretodulleri.com/

***

Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri:

***

Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri Yönetmeliği:

* Cevdet Kudret’in anısını yaşatmak ve Türk edebiyatında onun ürün verdiği dallardaki çalışmaları değerlendirmek amacıyla ailesinin girişimi üzerine Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri konmuştur.

* Ödüller ‘Şiir’, ‘Roman’, ‘Öykü’, ‘Deneme-İnceleme-Araştırma’ ve ‘Tiyatro’ olmak üzere beş dalda dönüşümlü olarak verilir. Ödül, birinci yıl (1993’de) ‘Şiir’, ertesi yıl ‘Roman’, üçüncü yıl ‘Öykü’, dördüncü yıl ‘Deneme-İnceleme-Araştırma’, beşinci yıl ‘Tiyatro’ dalında verilir. Sonraki yıllarda aynı sıraya göre sürdürülür.

* Ödüle katılacak yazarlar kitaplarının 6 nüshasını adaylık başvurularını belirten dilekçe ile birlikte ‘MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ CUMHURİYET MAH. SİLAHŞÖR CAD. NO: 71 BOMONTİ / ŞİŞLİ’ adresine en geç 31 Ağustos tarihine kadar elden ya da posta ile ulaştırırlar. Yayınevleri ve edebiyatla ilgili kuruluşlar da aynı yöntemle aday gösterebilirler.

* Ödül’e katılmamış ya da aday gösterilmemiş kitaplar da Seçici Kurul üyelerinden birinin önerisi üzerine değerlendirmeye alınabilirler.

* Ödül’e bir önceki yılın Eylül ayı ile ödül verilecek yılın Eylül ayına kadar yayımlanmış kitaplar aday olabilir. (Örneğin: 2011 yılı ödülüne 1 Eylül 2010 – 31 Ağustos 2011 tarihleri arasında yayımlanmış kitaplar aday olabilmektedir.) ‘Tiyatro’ dalında ise son beş yıl içinde yazılmış ve sahnelenmemiş oyunlar aday olabilir. Radyo oyunları, çocuk ve gençlik oyunları Ödül’e katılamazlar.

* Seçici Kurul Ekim ayı başında toplanarak hangi esere ödül vereceğini görüşür ve oy çokluğuyla karar verir. Toplantıya bizzat katılmak zorunludur. Önemli bir gerekçeye dayanarak toplantıya katılamayan üye, oyunu yazılı olarak gönderir.

* * Seçiciler Kurulu tarafından zorunlu görülür ve oy çokluğu sağlanırsa ödül ikiye bölünebilir. Seçici Kurul ödül verilmemesi yolunda karar alabilir.

Ödül’ü kazanan yazara, Ekim/Kasım ayı içinde gerçekleşen TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nda, düzenlenen bir törenle Ödül belgesi ve Ödül plaketi verilir.

***

Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri Seçici Kurul Üyeleri ile Ödülü Kazanan Yazarlar / Şairler ve Ödülü Kazanan Yapıtları:

1993: Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz

1993 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hüseyin Yurttaş’ın “Kirli Tarih” adlı kitabı ile,  Hüseyin Atabaş’ın “İlkyaz Töreni” adlı kitabı arasında paylaşıldı.

1994:  Tarık Dursun K., Semih Gümüş, Nezihe Meriç, Taner Timur, Mina Urgan

1994 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Mehmet Yaşın, “Soydaşınız Balıkburcu” adlı kitabı ile,  

1995: Feride Çiçekoğlu, Konur Ertop, Selim İleri, Osman Şahin, Tomris Uyar

1995 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hür Yumer, “Ahdım Var” adlı kitabı ile,  

1996: Doğan Hızlan, Fahir İz, Uğur Kökden, Afşar Timuçin, Tahsin Yücel

1996 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Semih Gümüş, “Başkaldırı ve Roman” adlı kitabı ile,  

1997: Füsun Akatlı, Güngör Dilmen, Zehra İpşiroğlu, Seçkin Selvi, Dikmen Gürün Uçarer, Engin Uludağ

1997 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Civan Canova, “Sokağa Çıkma Yasağı” adlı oyunu ile,  

1998: Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz

1998 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Ahmet Özer, “Aşkın Taçyaprağı” adlı kitabı ile,  

1999:  Feridun Andaç, Semih Gümüş, Nezihe Meriç, Fethi Naci

1999 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hasan Ali Toptaş, “Bin Hüzünlü Haz” adlı kitabı ile,  

2000:  Feride Çiçekoğlu, Nursel Duruel, Konur Ertop, Selim İleri, Osman Şahin

2000 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Sema Kaygusuz’un “Sandık Lekesi” adlı kitabı ile,  Zehra Tırıl’ın “Odalarda Annem Yok” adlı kitabı arasında paylaşıldı.

2001:  Doğan Hızlan, Sami Karaören, Uğur Kökden, Emin Özdemir, Afşar Timuçin

2001 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Emin Karaca, “Sintinenin Dibindekiler” adlı kitabı ile,  

2002:  Füsun Akatlı, Güngör Dilmen, Seçkin Selvi, Dikmen Gürün Uçarer, Engin Uludağ Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü:

2002 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Özen Yula, “Gayri Resmi Hürrem” adlı oyunu ile,  

2003: Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz

2003 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Melisa Gürpınar, “Ada Şiirleri” adlı kitabı ile,  

2004:  Feridun Andaç, Semih Gümüş, Nezihe Meriç, Ahmet Oktay, Jale Parla

2004 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Oya Baydar, “Erguvan Kapısı” adlı kitabı ile,  

2005: Sadık Aslankara, Nursel Duruel, Konur Ertop, Feyza Hepçilingirler, Osman Şahin

2005 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Günhan Kuşkanat, “Kış Leylekleri” adlı kitabı ile,  

2006:  Füsun Akatlı, Oruç Aruoba, Ahmet Cemâl, Doğan Hızlan, Emin Özdemir

2006 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Prof.Dr. Doğan Aksan, “Yunus Emre Şiirinin Gücü” adlı kitabı ile,  

2007:  Metin Balay, Yılmaz Öğüt, Seçkin Selvi, Dikmen Gürün, Engin Uludağ

2007 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Can Utku, “Elim Sende” adlı oyunu ile

 (Mansiyon)

2008: Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz

2008 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: İsmail Uyaroğlu, “Kirli Şiirler” adlı kitabı ile,      

2009: Handan İnci, Yıldız Ecevit, Semih Gümüş, Oya Baydar, Hasan Ali Toptaş

2009 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: İrfan Yalçın, “Yorgun Sevda” adlı kitabı ile,  

2010: Sadık Aslankara, Nursel Duruel, Konur Ertop, Mehmet Zaman Saçlıoğlu, Osman Şahin

2010 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Kadri Öztopçu, “Kuş Oltası” adlı kitabı ile,  

2011:  Oruç Aruoba, Nüket Esen, Doğan Hızlan, Orhan Koçak, Nilüfer Kuyaş

2011 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Nurdan Gürbilek, “Benden Önce Bir Başkası”

2011 Cevdet Kudret Edebiyat Jüri Özel Ödülü: Erkan Irmak, “Kayıp Destan’ın İzinde” adlı kitabı ile,  

2012:  Metin Balay, Yılmaz Öğüt, Seçkin Selvi, Dikmen Gürün, Yeşim Özsoy Gülan

2012 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Ümit Denizer, “Adalet, Sizsiniz (Sokrates, Galileo, Sacco, Vanzetti)” adlı oyunu ile,  

2013: Cevat Çapan, Hilmi Yavuz, Egemen Berköz, Güven Turan, Metin Celâl

2013 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Fırat Caner, “Zeval” adlı kitabı ile,  

Ödül Gerekçesi: “cesur olmasının yanında, tutarlı ve dengeli şiir dili nedeniyle”

2014: Hasan Ali Toptaş, Semih Gümüş, Handan İnci, Asuman Kafaoğlu Büke, Burhan Sönmez

2014 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Kemal Varol, “Haw” adlı kitabı ile,  

2015: Faruk Duman, Nursel Duruel, Ferit Edgü, Handan İnci, İbrahim Yıldırım

2015 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: B. Nihat Eren, “Kör Pencerede Uyuyan” adlı kitabı ile, 

Ödül Gerekçesi: “Öyküyü oluşturan konuyu çok değişik açılardan geliştirmiş olduğu ve işlenmiş bir dille öykü türüne katkıda bulunduğu”