ERDOĞAN TOKMAKÇIOĞLU

(19 Nisan 1934, Sarayköy/Denizli – 3 Eylül 2017, İstanbul)

 

Gazeteci, şair ve yazar. Bazı kitap, yazı ve hikâyelerinde A. Topuzoğlu, A. Üzen, Ahmet Nurettinoğlu, Ayhan Bardakçı, Dr. Fu Çi Yang, Hasan Cem, Hasan Fahri, Reyhan Ardakoç, Selahattin Galip imzalarını da kullandı. Annesi öğretmen Hilmiye Hanım, babası Kaymakam Hasan Fahri Bey’dir. İlkokul ve ortaokulu Ankara’da okudu. 1951’de İzmit Lisesi’ni bitirdi. AÜ Hukuk Fakültesi’ndeki yükseköğrenimini yarıda bırakıp 1952’de önce  Ankara, sonra da İstanbul’da gazetecilik ve yayımcılığa başladı. Yeni Gün, İstiklal, Halkçı, Yeni İstanbul ve Tercüman gazetelerinde çalıştı. Meydan Larousse başta olmak üzere ansiklopedilerde redaktörlük yaptı. Kendi adıyla ve takma adlarla 70’in üzerinde kitap yayımladı. 1997 yılından sonra televizyon belgesel metin yazarlığı, Asabi ve Gözcü gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. Basın Şeref Kartı sahibiydi. Evli, iki çocuk babasıydı. Cenazesi 5 Eylül 2017 salı günü Levent Camii'nde ikindi namazı sonrası kılınan cenaze namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Edebiyata şiirle başladı. İlk şiiri, bir çocuk dergisinde yayımlandığında (1946) henüz 12 yaşındaydı. 1951’de ilk baskısı yapılan Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca adlı yapıtı yurtiçinde ve dışında geniş yankılar uyandırdı. Kültür ve Dışişleri Bakanlıklarının seçkisiyle yapıt, Bulgaristan’da Gobrova-83 6. Uluslararası Biennali’nde Türkiye’yi temsil etti. Hikâyeciliği, yazı hayatının odağına oturttu. Bununla birlikte çocuklara yönelik kitaplara da ağırlık verdi. Çocuk romanı, hikâyesi ve masallar yazdı. Çok sayıda fıkra kitabı yayımladı. İlk öyküsü “Dolmuş”, Türk Dili Dergisi Öykü Yarışması’nda derece alınca (1953) öyküye yöneldi. Ankara Radyosunda çocuk programlarında görev aldı. Şiir, hikâye ve yazıları 1952 yılından itibaren Asabi, Cumhuriyet, Dünya, Gözcü, Hisar, Kaynak, Kıyı, Milliyet, Seçilmiş Hikâyeler, Türk Dili, Varlık, Yansıma, Yeditepe, Yeni Gün, Yeni İstanbul gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. “Kanlı Takip” adlı senaryosu (yön. Y. Figenli, 1967), “Benim Adım Kerim”  ve “Bodrum Hâkimi” adlı öyküsü (yön. T. Şoray, 1976) filme alındı.

Ödül: 1953 yılında “Dolmuş” hikâyesiyle TDK Öykü Yarışması Ödülü (derece) ile, “Çocuğun Biri” hikâyesiyle 1954 Dünya Gazetesi Hikâye Yarışması’nda birincilik ödülüne değer görüldü. 2005 yılında TGC Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’ne değer görüldü.

Yapıtları: Öykü: *Çingene Pilici, İst.: Ekicigil, 1955 *Sıfırdan Önce, İst.: Açık Oturum, 1959  *Çingene Pilici (ilk iki kitap ve yeni öykülerle), İst.: Habora, 1975 *Jandarma Çiçekleri, Ank.: Bilgi, 2013 *Hayatım Roman, Ank.: Bilgi, 2017

Çocuk Kitapları: *Keloğlan ile Of Of Dev, İst.: Milliyet, 1975 *Akıllı Davut, İst.: Milliyet, 1975  *Karagöz’ün Sahte Kedisi, 1975 *Mavi Şapkalı Çocuk, İst.: Çağdaş, 1976 *Yedi Köyün Eşeği, İst.: Kıraçlı, 1977 *Karanfil Sokağı, İst.: Karacan, 1980 *Keçi Ayaklılar, İst.: Milliyet, 1980 *Ali Cengiz Oyunu, İst.: Cem, 1982 *Kurbağa Gelin, İst.: Bilge, 1983  *Ödünç Eşek, 1983 *İncili Çavuş, 1983 *Talih Perisi, İst.: Esin, 1985 *Üç Küçük Çiftçi, İst.: Milliyet, 1985 *Zurna Çalan Kuş, İst.: Can, 1992 *Ebemkuşağı, İst.: Can, 2002

Derleme: *Ünlü Türk Masalları, İst.: İtimat, 1968 *Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca, 1971 *Kalbur Saman İçinde, İst.: Kervan, 1972 *Seçme Dünya Masalları, İst.: Oluş, 1974 *Bütün Fıkralarıyla Bekri Mustafa, 1983 *Bütün Fıkralarıyla İncili Çavuş, 1983 *Öğrenci Fıkraları, 1983 *Spor Fıkraları, 1983 *Zifaf Fıkraları, 1983 *Askerlik Fıkraları, 1983 *Manita Fıkraları, 1983 *Sarhoş Fıkraları, 1983 *Seks Fıkraları, 1983 *Deli Fıkraları, 1983 *Doktor Fıkraları, 1983 *Türk Masalları, İst.: Esin, 1985 *Türk Hayvan Masalları, İst.: Can, 1991 *Ülkemden Hayvan Masalları, İst.: Can, 1991 *Saddam ve Körfez Şakaları (G. Sayarı ile), İst.: Yılmaz, 1991 *Çocuk Oyunları, İst.: Esin, 1992; Ank.: Bilgi, 2007 *Üşütük Bulmacalar, İst.: Toker, 2001 *Bilmeceler, Ank.: Bilgi, 2007 *Tekerlemeler, Ank.: Bilgi, 2007 *Nasreddin Hoca Fıkraları, Ank.: Bilgi, 2009 *Bitki ve Hayvan Bilmeceleri, İst.: İsim, 2012

Araştırma-İnceleme: *Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca, 1951, 1971; İst.: Geçit Ktb., 1994 *Türk Basın Tarihi, 1970; İst.: İsim, 2011 *Karagöz’ün Sahte Kedisi, 1975 *Çocuk Oyunları, 1986 *Ke’lalaka - Osmanlılarda Lâkaplar ve Hikâyeleri, 1990; İst.: Geçit, 2003 *Duvar Yazıları, 1990 *Marjinallerimiz + Orijinallerimiz = “Bi Tuhaf İnsanlar”, İst.: Gür, 1990 *Kelalaka-Osmanlılardan Günümüze Lakaplar ve Öyküleri, 1990 *Abigondo Dogondo Genel Kültür Ansiklopedisi, İst.: Yılmaz, 1991 *Osmanlı Kadın Alemleri, 1990 *İndim Yarin Bahçesine Parsellenmiş, İSt.: E, 1993 *Osmanlı Kadın Âlemleri, İst.: Geçit, 2002 *Gayri Resmi Alternatif Tarih, İst.: Geçit, 2003 *Osmanlı İmparatorluğu'nda Katledilen Şehzadeler, İst.: Geçit, 2004 *Osmanlı İmparatorluğu'nda İsyanlar, İst.: Geçit, 2006 *Türkçenin Anatomisi, İst.: Geçit, 2008 *Ünlü Türk Hainleri, İst.: İsim, 2011  *Kentlerimizin Adı Nereden Geliyor, İst.: İsim, 2011 *İdam Edilen 44 Sadrazam, İst.: İsim, 2011 *Acayip İşler İlginç Kişiler, İst.: İsim, 2012 *Adlarımız – Anlamları ve Şifreleri, İst.: İsim, 2012 *Deyimler ve Öyküleri, Ank.: Bilgi, 2017

Takma Adlarla Çıkan Kitapları: *Dünya’da ve Türkiye’de Masonluk, 1967 *Kıbrıs Anlaşmalarında Ecevit'in Savunması, İst.: Aktüel, 1974 *Ecevit’in Savunması, 1974 *Yılmaz Güney Olayı, İst.: Özgün, 1974 *Halk Adamı Ecevit, İst.: Tok, 1975 *Deniz Gezmiş Olayı, İst.: Habora, 1975 *Dünya’da ve Türkiye’de Masonluk, İst.: Özdemir, 1976 *Kırım Faciası ve Mustafa Cemiloğlu, İst.: Bedir, 1976 *Türkiye’de Dönmeler ve Dönmelik, İst.: Kıraçlı, 1977 *Halk İktidarı ve Ecevit, İst.: Özdemir, 1977 *Atatürk Bir Antikomünistti, İst.: Su, 1978 *Hilal, 1978 *Seçme Türk Fıkraları, 1981 *Bektaşi Fıkraları, 1983 *Osmanlı Fıkraları, 1983

Kaynaklar: Zurna Çalan Kuş, İst.: Can, 1992; Bilgi Yayınevi web sitesi, erişim tarihi: 30 Eylül 2023

 *Yayına hazırlayan: Şükrü Kırkağaç

*1 Ekim 2023 tarihinde güncellendi.