ARA GÜLER

(16 Ağustos 1928, Beyoğlu / İstanbul - 17 Ekim 2018, İstanbul)

 

Ermeni asıllı Türk fotoğrafçı, fotoğraf muhabiri ve yazardır. Türkiye'de yaratıcı fotoğrafçılığın uluslararası alanda ün kazanmış en önemli temsilcisi olarak kabul edilir. Tam adı Aram Güleryan’dır. Annesinin adı Verjin’dir. Eczacı olan babası “Dacat Güler” Giresun'un Şebinkarahisar ilçesi, Yaycı Köyü’nden 6 yaşındayken okumak için İstanbul’a gelmiş. Çocukluk yıllarında sinemadan çok etkilendi. Lisedeyken film stüdyolarında çalıştı. Ara Güler’e lise yıllarında babası ilk 35 milimlik film makinesini ve bir fotoğraf makinesi alıp Yeni İstanbul gazetesine 'foto muhabiri' olarak işe girmesine yardımcı olmuştur. İlk çektiği fotoğraf 1950 yılında Ticaniler denen gerici bir grubun kırdıkları Gümüşsuyu'ndaki Atatürk heykelinin resmidir. 1951 yılında Kuruçeşme’deki Getronagan Ermeni Lisesi’nden mezun oldu. Muhsin Ertuğrul'un yanında tiyatro ve oyunculuk eğitimi almaya başladı. Bu yıllarda bazı edebiyat dergilerinde ve Ermenice gazetelerde öyküleri, röportajları yayımlandı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne devam etti, ancak fotomuhabiri olmaya karar vermesi nedeniyle üniversiteyi yarıda bıraktı. Gazetecilik yaşamına 1950'de Yeni İstanbul gazetesinde başladı. İlk foto-röportajını 21-26 Mayıs 1952 tarihleri arasında, Ermenice Jamanak gazetesinde "Kumkapui hay tzıgnorsnerun hed" (Kumkapı Ermeni Balıkçılarıyla Birlikte) başlığıyla altı günlük bir yazı dizisi olarak yayımlandı. 1954’te Hayat Dergisi’nde fotoğraf bölümü şefi olarak çalışmaya başladı.

1958’de Time Life, Paris Match ve Stern dergilerinin Yakındoğu foto muhabirliğini üstlendi. Magnum Photos'a katıldı. Nuh’un Gemisi röportajını yaptı ve bu fotoğraflar Magnum Photos tarafından 100’ün üzerinde yayına dağıtıldı. Yine bu yıllarda Nemrut Dağı röportajını gerçekleştirdi ve tüm dünya Nemrut Dağı’nı onun fotoğrafları ile tanıdı. Bir diğer önemli röportajı Afrodisyas ile de unutulmuş bu kentin yeniden keşfedilmesini ve dünyaca tanınmasını sağladı. 1961’de askerlik görevini tamamladı. 1961'de İngiltere'de yayımlanan British Journal of Photography Year Book, onu dünyanın en iyi yedi fotoğrafçısından biri olarak tanımladı. Aynı yıl Amerikan Dergi Fotoğrafçıları Derneği’ne (ASMP) kabul edildi. 1962'de Almanya'da Master of Leica unvanını kazandı. Yine aynı yıl fotoğraf dünyasının o dönemdeki en önemli yayını olan Camera dergisi onunla ilgili bir özel sayı yayımladı. 1964'de Mariana Noris'in ABD'de basılan "Young Turkey" adlı yapıtında fotografları kullanıldı. 1967'de Japonya'da çıkan Photography of the World anttolojisinde Richard Avedon ile birlikte bir dizi fotografı yayınlandı. 1967'de Kanada'da açılan "İnsanların Dünyasına Bakışlar" sergisinde, 1968'de New York Modern Sanatlar Galerisi'nde düzenlenen "Renkli Fotografın On Ustası" adlı sergide aynı yıl Almanya'da, Köln'de Fotokina Fuarı'nda yapıtları sergilendi. 1970'de "Türkei" adında fotograf albümü Almanya'da yayımlandı. Sanat ve Sanat tarihi konularındaki fotografları ABD'de Time-Life, Horizon ve Nesweek kitap bölümlerince ve İsviçre'de Skira Yayınevi tarafından kullanıldı. Lord Kinross’un 1971’de basılan Hagia Sophia: A History of Constantinople kitabının fotoğraflarını çekti. Yine Skira Yayınevince 1971’de, Picasso’nun 90. yaş kutlaması için hazırlanan Picasso Metamorphose et unite adlı kitap için yaptığı röportaj ünlü ressamın şatosunda gerçekleşti. Bu röportaj sırasında fotoğraf çektirmeyi sevmemesiyle bilinen Picasso’nun çok sayıda fotoğrafını çekmeyi başardı. 1972'de Paris Ulusal Kitaplık'ta sergisi açıldı.

1975'te Amerika Birleşik Devletleri'ne davet edildi ve birçok ünlü Amerikalı’nın fotoğraflarını çektikten sonra Yaratıcı Amerikalılar adlı sergisini dünyanın birçok kentinde sergiledi. Yine aynı yıl Yavuz zırhlısının sökülmesini konu alan “Kahramanın Sonu” adlı bir belgesel film (16 mm ve 26 dk.) çekti. “Kahramanın Sonu”  çok az gösterilme şansı bulabildi. Oyuncuların; pas, ışık, güneş, demir, çelik, tahta ve çivi olarak tanımlandığı ve İlhan Mimaroğlu’ndan Ruhi Su’ya eklektik bir müzikle arka planın belirlendiği kurgusal yapı; arşiv fotoğrafları ve gerçeküstücü canlandırmalarla kendine özgü bir sinema diliyle harmanlanıyor.

1980'de fotograflarının bir kısmı Karacan Yayınları tarafından “Fotograflar” adıyla basıldı. 1986'da Hürriyet Vakfı'nca basılan Prof. Abdullah Kuran'ın yazdığı "Mimar Sinan Kitabı"'nı fotografladı. Aynı kitap 1987'de Institute of Turkish Studies tarafından İngilizce olarak yayınlandı. 1989'da Ara Güler'in Sinemacıları kitabı basıldı. 1991'de Dışişleri Bakanlığı için Halikarnas Balıkçısı'nın (Cevat Şakir Kabaağaclı) "The Sixth Continent" adlı kitabını fotoğrafladı.

Bütün dünyayı gezerek foto röportajlar yaptı ve bunları Magnum ajansı ile dünyaya duyurdu. Bu arada İsmet İnönü, Winston Churchill, Indira Gandi, Arnold Toynbee, John Berger, Bertrand Russel, Bill Brandt, Alfred Hitchcock, Ansel Adams, Imogen Cunningham, William Saroyan, Salvador Dali, Picasso gibi bir çok ünlü kişi ile roportajlar yaptı ve fotograflarını çekti. En ünlüsü fotografcılara poz vermeyen Picasso Roportajı'dır. Yıllarca üstünde çalıştığı Mimar Sinan yapıtlarının fotografları 1992'de Fransa'da, ABD ve İngiltere'de Sinan, Architect of Soliman the Magnificent adlı kitabı yayımlandı. Aynı yıl "Living in Turkey" adlı kitabı İngiltere, ABD ve Singapur'da Turkish Style başlığıyla, Fransa'da "Demeures Ottomanes de Turquie" adıyla yayımlandı. 1994'de "Eski İstanbul Anıları", 1995'de "Bir Devir Böyle Geçti", "Yitirilmiş Renkler ve Yüzlerinde Yeryüzü", fotograf kitapları yayımlandı. Ara Güler'in fotografları Paris Ulusal Kitaplık'ta, ABD'de Rochester Georg Eastman Müzesi'nde Nebraska Üniversitesi Sheldon Koleksiyonu'nda bulunmaktadır. Köln Mueseum Ludwing'de Das Imaginare Photo Museum'da fotografları sergilenmektedir.

Ara Güler hakkında bir tanesi Münih Üniversitesi'nde Almanca olmak üzere 6 adet doktora tezi yapılmıştır.

1975 yılında birinci evliliğini Perihan Hanım ile yapan ve 4 sene sonra da boşanan Ara Güler ikinci evliliğini, 1980 yılında tanışıp 1984 yılında Suna Taşkıran Hanım ile yaptı. Eşi 2010 yılında vefat etti.

2016’da Ara Güler’in hayatını ve eserlerini anlatan “The Eye of Istanbul” (İstanbul’un Gözü) belgeseli Washington DC Independent Film Festivali'nin resmi seçkisine girdi ve Mart ayında ABD premiyeri yapıldı. Belgeselin yapımcılığını Ümran Safter, yönetmenliğini Fatih Kaymak ve Binnur Karaevli, senaristliğini Ahsen Diner, besteciliğini Derya Türkan, görüntü yönetmenliğini Zafer Bir, kurgu yönetmenliğini Engin Yıldız, araştırmacılığını Işıl Sarıyüce, kameramanlığını Alper Çakıcı ve proje danışmanlığını da Ara Güler’in biyografisini yazan Nezih Tavlaş üstlendi.

“Babil’den Sonra Yaşayacağız” adlı kitabı 2018 yılında Türkçe, Ermenice (Բաբելոնէն վերջ պիտի ապրինք) ve İngilizce (We Will Live After Babylon) olarak üç cilt halinde yayımlandı.

Doğuş Grubu’nun, 2016 yılında Ara Güler ile yapılan işbirliği sonrasında kurulan Ara Güler Doğuş Sanat ve Müzecilik A.Ş. çatısı altında yapılandırılan “Ara Güler Arşiv ve Araştırma Merkezi (AGAVAM)” ve “Ara Güler Müzesi (AGM)” İstanbul Bomontiada’da 16 Ağustos 2018’de açıldı. Açılışa özel olarak Ara Güler Arşivi’nden fotoğraf, hikâye, video, tablo, obje ve kitaplarından oluşan eserler, “Islık Çalan Adam” başlığı altında ilk defa Ara Güler Müzesi’nde sergilendi.

Gazeteci Nezih Tavlaş’ın, fotoğrafın efsane ismi Ara Güler’in hayatını anlattığı Foto Muhabiri adlı kitapta Ara Güler’in doğduğu günden bugüne kadar tanık olduğu olaylar kronolojik bir sırayla anlatılırken bir yandan da Türkiye’nin 80 yıllık tarihi yer alıyor. Kitabın sonunda Ara Güler ile yapılan bir nehir söyleşi ve aile albümünden fotoğraflar yer alıyor.

Ödülleri: 1979’da foto muhabirliği dalında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Birincilik Ödülü’nü, 1999’da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından verilen meslekte 50 yılını dolduran gazetecilere verilen “Burhan Felek” Basın Hizmeti Ödülü’nü,  2000’de Fransa Légion d'honneur nişanı,  2004’te Yıldız Üniversitesi fahri doktora unvanı, 2005’de Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü’nü, 2008’de İstanbul Fotoğraflarıyla İstanbul Turizm Özel Ödülü’nü, 2011’de Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü, 2017’de Türkiye Almanya Film Festivali Onur Ödülü’nü aldı.

Yapıtları:

Kitapları:

& Fotoğraflar (1980, Karacan Yayınları, İst.)

& Ara Güler'in Sinemacıları (1989, Hil Yayınları, İst., 66 s.)

& Sinan, Architect of Soliman the Magnificient (1992, Editions Arthaud, Paris; 1992, Thames and Hudson, Londra ve New York)

& Living in Turkey (1993, Albin Michel, Paris; 1993, Thames and Hudson, Londra ve New York; 1993, Archipelago Press, Singapur)

& Eski İstanbul Anıları (1994, Dünya Yayınları, İst.; Türkçe, İngilizce, 2015, Denizler Kitabevi, 240 s.)

& Bir Devir Böyle Geçti, Kalanlara Selam Olsun (1994, Ana Yayıncılık, İst.)

& Yitirilmiş Renkler (1995, Dünya Yayıncılık, İst., 327 s.)

& Vanished Colours (1995, Dünya Yayıncılık, İst.)

& Yüzlerinde Yeryüzü (1995, Ana Yayıncılık, İst.)

& İstanbul des Djinns (2001, Fata Morgana, Montpellier, Fransa)

& Yeryüzünde Yedi İz (2002, YKY, İst., 238 s.)

& Seven Landmarks Of The World (2002, YKY, İst., 238 s.)

& 100 Yüz – Ara Güler’den Yazar Fotoğrafları (2002, YKY, İst., 216 s.)

& Retrospektif – 50 Yıl Fotojurnalizm (2004, YGS Yayınları, İst., Bremen)

& İnsansız Anı Olmaz (İlker Maga ile; 2005, YGS Yayınları, İst., 54 s.)

& Ara Güler (2005, Antartist Yayınları, Türk Fotoğrafçıları Kütüphanesi: 6,  İst., 48 s.)

& Ara’dan Yetmişyedi Yıl Geçti (2005, Fotografevi Yayınları, İst., 234 s.)

& Beyaz Güvercinli Adam (2007, Fotografevi Yayınları, İst., 158 s.)

& Ara Güler (2007, Hachette)

& İstanbul’da Alınteri (Türkçe-İngilizce-Fransızca-Almanca, Derleyen: Fahri Özdemir; 2008, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İst., 185 s.)

&  

& Fotocep-1 Ara Güler (Fotografevi Yayınları, İst., 192 s.)

& Aphrodisias Çığlığı (2009, YKY, İst., 212 s.)

& Call of Aphrodisias (2009, YKY, İst., 212 s.)

& İstanbul (2012, İlke Basın Yayım, 120 s.)

& Eller ve Yüzler (Derleyen: Oktay Özdemir; 2015, Kırmızı Yayınları, İst., 200 s.)

& Bir Göz Bir Makine ve Gerçek (Derleyen: Fatih Aslan; 2015, Fotografevi Yayınları, İst., 368 s.)

& Ressam Portreleri (Masa Yayınları, İst., 64 s.)

& İstanbul'u Dinliyorum 1950-2010 (Masa Yayınları, İst., 240 s.)

& I'm Listening to Istanbul 1950-2010 (2010, Kitap Yayınevi, İst., 238 s.; Masa Yayınları, İst., 240 s.)

& Ich Höre Istanbul 1950-2010 (2010, Kitap Yayınevi, İst., 238 s.)

& Yaşar Kemal’e Bir Ara’lık Bakış - Ara Güler’in Objektifinden Yıllar İçinde Yaşar Kemal (2016, YKY, Sergi Kitapları Dizisi, İst., 136 s.)

Öykü Kitapları:

& Babil’den Sonra Yaşayacağız (Ermeniceden çeviren: Sirvart Malhasyan; 1996, Aras Yayıncılık, İst., 130 s.) 

& Babil’den Sonra Yaşayacağız (13 öyküsü, Türkçe, Ermenice ve İngilizce olarak üç dilde; Ermeniceden çeviren: Sirvart Malhasyan, İngilizceye çeviren: Nazım Dikbaş; 1996, Aras Yayıncılık, İst., 144 s.) 

      Foto-Röportaj Kitapları:

& Kumkapı Ermeni Balıkçıları 1952 (Bazıları bugüne dek hiç yayımlanmamış 56 siyah beyaz fotoğrafla birlikte, Türkçe, İngilizce ve Ermenice; Türkçeye çeviren: Payline Tomasyan, İngilizceye çeviren: Sonia Derman Harlan, 2010, Aras Yayıncılık, İst., 128 s.; 4. Baskı: 2016)

       Katkıda Bulunduğu Kitaplar:

& Prof. Abdullah Kuran, Mimar Sinan (1986)

& Cevat Şakir Kabaağaçlı, The Sixth Continent (1991)

& Çetin Altan, Al İşte İstanbul (Fotoğraflayan: Ara Güler; 1998, YKY, İst., 178 s.)

& Doğan Kuban, Divriği Mucizesi (Fotoğraflayan: Ara Güler; 1999, YKY, İst., 230 s.)

& Doğan Kuban, The Miracle of Divriği (Fotoğraflayan: Ara Güler; 2001, YKY, İst., 230 s.)

& Stefanos Yerasimos, Süleymaniye (Fotoğraflayan: Samih Rifat/Ara Güler; 2002, YKY, İst., 144 s.)

& Samih Rifat, Akla Kara Arası (Fotoğraflayan: Samih Rifat/Ara Güler; 2002, YKY, İst., 124 s.)

& Ali Pasiner, Alabalıktan Zarganaya Türkiye Balıkları (Fotoğraflar: Ara Güler; 2003, YKY, İst., 239 s.)

& Gültekin Emre, Türk Edebiyatında Berlin (Fotoğraflar: Ara Güler, 2003, YKY, İst., 312 s.)

& Aydın Boysan, Nereye Gitti İstanbul? (Fotoğraflayan: Ara Güler/Aydın Boysan/Selahattin Giz; 2004, YKY, İst., 210 s.)

& Yazarların İstanbul’u (Derleyen: Neşe Mesutoğlu; 2012, Pozitif Yayınları, 176 s.)

& İstanbul Hayalden Gerçeğe Sözden Yazıya (2012, Pozitif Yayınları, 384 s.)

       Hakkında Hazırlanan Kitaplar:

&  Ara Güler’e Saygı Kitabı (1998, YGS Yayınları, İst., Hamburg; Ara Güler'in 70. yaşgünü için özel olarak basıldı.)

& Semra Aktunç/Hulki Aktunç, AraName – Bir Ara Güler Kitabı (Fotoğraflayan: Ara Güler; 2013, YKY, Özel Dizi, İst., 104 s.)

& Nezih Tavlaş, Foto Muhabiri - Ara Güler’in Hayat Hikâyesi (1. Baskı: 2009, Fotoğrafevi Yayınları, İst.; 2015, YKY, Özel Dizi, İst., 316 s.)

Kaynaklar:

A  http://www.araguler.com.tr/tr/

A  https://www.arasyayincilik.com/tr/yazarlar/ara-guler/7