(1798, Bayburt - )
Asıl adı Mehmet
Emin’dir. 16 yaşına dek Bayburt’ta, daha sonra Erzurum ve Trabzon’daki Hacı Pir
Efendi Medresesinde eğitim gördü.
Sonraki yıllarda
İstanbul’a giderek Mustafa Reşit Paşa ile yakınlık kurdu ve Divan-ı Hümayun
kaleminde bir süre çalıştı. Daha sonra Bayburt’a dönen Zihni, 1826'daki
Osmanlı-Rus savaşıyla işgal edilen Bayburt’u terketti. İşgalden sonra yeniden
Bayburt’a döndü.
Mekke’den Mısır’a
birçok yeri dolaşan Bayburtlu Zihni gittiği yerlerde karşılaştığı haksızlıkları
eleştiren şiirlerinden dolayı başı dertten kurtulmadı.
Divan şairi olmak
için epey çaba gösteren Bayburtlu Zihni, bu anlamda da birçok eser vermesine
karşın, sayıca daha az olan hece ölçüsüyle yazdığı şiirleriyle tanındı.
Yaşamının son
günlerinde Trabzon’da hastalanınca Bayburt’a gitmek üzere yola çıktı. Ancak
Trabzon yakınlarında bulunan Holasan (şimdiki adı Bahçeyaka) köyünde öldü ve
orada toprağa verildi. Mezarı 1936'da Bayburt'a taşınır.
Bayburtlu
Zihhni'nin Eserleri:
Divan: Kırzıoğlu ve
Z. F. Fındıkoğlu; Zihnî'nin Divanını "mürettep" olarak kabul ederler.
Yani; Kasaid, Tevarih, Musamatlar, Gazeliyyat ve müfretler olarak beş bölüm
halindedir. Divan; oğlu tarafından 1876 yılında İstanbul'da Tavşandasında Matbaa-i
Süleyman Efendi'de iki bölüm halinde ve 160 sayfa olarak basılmıştır. 2014'de
Bayburt Üniversitesi tarafından yayınlandı.
Sergüzeştname:
Eserin sonundaki "Dasıtan-ı Kaziyye-i Sinop" destanında 30 Kasım
1853'de Rus Donanmasının Osmanlı Filosuna yaptığı baskın anlatıldığına göre
1853'den sonra yazılmıştır. Türk Ordusunun Rus Ordusuna karşı Tuna kıyısındaki
Kalafat Zaferi de destanda yer alır. Hicviyeler üçüncü bölümdedir. Destanlar ve
on adet koşma bu eserdedir. En önemli bölüm olan destanlar bölümünde dokuz adet
destan vardır; Akka Destanı, Hart Destanı, Otlakcı Destanı, Eşek Destanı, Ocak
Destanı, Dâsıtanı Acibe, Sinop Destanı, Esb-ı lâgar Destanı, Aman Dede Destanı.
Kitabı Hikâyeyi
Garibe: Varlığı 1917'den beri bilinmekle beraber çok az nüshası vardı. Yakın
zamanda Saim Sakaoğlu'nun yayınlanmasını sağladığı bu eser nesir yani düz yazı
eseridir.
Divan-ı Zihnî: Oğlu
Ahmet Revayî tarafından 1293/1876 tarihinde İstanbul'da yayımlanmıştır. Eser,
160 sayfalık mürettep bir divan kabul edilirse de önemli farklılıklar vardır.
Sergüzeştnâme-i
Zihnî: Yazma hâlinde olan eserin 11 nüshası tespit edilmiştir. Onun ününü
artıran destanları bu eserin sonundadır.
Kitab-ı Hikâye-i
Gâribe: 27 varaklık bir eser olup, Bayburt beylerinden Abdullah'ın 18 yıllık
hayatının hikâyeleştirilmiş şeklidir. Eser, Saim Sakaoğlu ve Ahmet Sevgi
tarafından 1992 yılında yayımlanmıştır. Bu eserin Türk romanına geçiş aşamasında
önemli bir yeri vardır.
Ayrıca asıl adı Abo
Ağa olan Karslı Zihni (18. yy) ve asıl adı Zübeyt Güner olan Kağızmanlı Zihni
(1903-1938) adlarında 2 aşık daha bulunmaktadır.
Yapıtları:
Hakkında Yazılan Kitaplar:
& Prof. Dr. Saim Sakaoğlu, Bayburtlu Zihni (2016, Akçağ
Yayınları, Ank., 235 s.)
Kaynaklar:
Şiirlerinden
Seçmeler:
BİZ
Bad-ı saba dost
eline varırsan
Ya gelsin ya gidek
o diyara biz
Katip arzuhalim yaz
ki canana
Ayrılalı düştük ah
u zara biz
Katip arzuhalim
arşa dayandı
Sinem püryan oldu
odlara yandı
Herkes sevdiğinden
bezdi usandı
Niye kaldık böyle
bahtı kara biz
Namem hem okusun
hem yar ağlasın
Aşk oduna düşsün
naçar ağlasın
Sinesini dövsün her
bar ağlasın
Desin ki zulmettik
Zihni zara biz
VARDIM Kİ YURDUNDAN
Vardım ki yurdundan
ayak göçürmüş
Yavru gitmiş ıssız
kalmış otağı
Camlar şikest olmuş
meyler dökülmüş
Sakiler meclisten
çekmiş ayağı
Hangi dağda bulsam
ben o maralı
Hangi yerde görsem
çeşm-i gazali
Avcılardan kaçmış
ceylan misali
Göçmüş dağdan dağa
yoktur durağı
Laleyi sümbülü gülü
har almış
Zevk u şavk ehlini
ah u zar almış
Süleyman tahtını
sanki mar almış
Gama tebdil olmuş
ülfetin çağı
Zihni dert elinden
her zaman ağlar
Sordum ki bağ ağlar
bağ u ban ağlar
Sümbüller perişan
güller kan ağlar
Şeyda bülbül terk
edeli bu bağı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder