(19 Mayıs 1910, Mudanya / Bursa - 3 Aralık 1994, İstanbul)
Türk Basın Şeref Kartı sahibi gazeteci, yazar ve çevirmen. Ahmet Hisarlı ve Birisi imzalarını da kullandı. İsmail Hakkı ile Ayşe Süreyya’nın oğlu. Çevirmen, yazar Ahmet Arpad'ın babası. İstanbul’da Rehber-i Tahsil Numune Mektebi ve Orta Ticaret Mektebi’ni bitirdi. 1925-1928 yılları arasında sinema makinistliği yaptı. 1928-1935 yılları arasında Tekel Cibali Tütün Fabrikası’nda muhasebe memuru, 1936-1943 yılları arasında Tekel Genel Müdürlüğü’nde mutemet olarak çalıştı.
1940 yılında aylık sanat-kültür dergisi “İnanç”ı çıkardı. Salah Birsel ve İhsan Devrim ile birlikte ABC Kitabevi’ni (1943), daha sonra tek başına Arpad Yayınevi’ni kurdu.
Gazetecilik mesleğine 1936 yılında Vakit gazetesinde başladı. 1947-1962 yılları arasında Uyanış ve Kurun dergileriyle, İleri, İstikbal, Tan, Cumhuriyet, Memleket, Hürriyet, Vatan gazetelerinde muhabir, röportaj ve fıkra yazarı olarak çalıştı.
Beyoğlu Halkevi yayın kolunda yılın kitap ve karikatür sergilerini açtı, kendi çabasıyla kurduğu ve başkanlığını yaptığı Türk Film Dostları Derneği adına İstanbul’da film fetivalleri düzenledi ve ilk Türk filmlerini Berlin Film Festivaline götürdü. Türk Tiyatrosu Dergisi’nin ve Filarmoni Dergisi’nin genel yayın müdürlüğünü yaptı. Bazı hikâyeleri Almanca’ya çevrildi.
Gazetecilikten ayrıldıktan sonra yaşamını serbest yazar ve çevirmen olarak sürdürdü. 1961 ve 1964 yıllarında Berlin Film Festivali’nde jüri üyeliği yaptı. 1979-1991 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde ''Hesaplaşma'' köşesinde köşe yazıları yazdı.
İlk yazısı 1936'da “Güzelhisarımda” başlığıyla Servet-i Fünun-Uyanış dergisinde çıktı. Öykü, gezi günlüğü, eleştiri türündeki yazıları Adımlar, İnanç, Türk Dili, Varlık, Yeditepe, Yığın, Yurt ve Dünya, Yürüyüş dergilerinde yayımlandı. 1940 kuşağı yazarları arasında anılan Arpad öykülerinde gerçekçi bir anlayışla sıradan insanların yaşamlarından kesitler verdi.
1943'ten başlayarak Ahmet Hisarlı ve kendi adıyla Alman ve Avusturya edebiyatlarından Erich Maria Remarque, Stefan Zweig, Anna Seghers, Joseph Roth, Odon von Horvath, Thomas Mann, Ingeborg Bachmann, Fritz Habeck, Ignazio Silone, William Saroyan, Henry Wallace, Balom Aljehem, Dimitır Dimov, Jaroslaw Habek, Silanpaa ve Panait İstrati gibi yazarlardan çeviriler yaptı.
Ödül: “Gezi Günlüğü” adlı kitabıyla 1963 TDK Deneme, Eleştiri, Gezi Ödülü’nü ve 1988 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’nü aldı. 1975'te Bulgaristan Cumhuriyeti Kyryl Kardeşler Kültür Nişanı’ na; Stefan Zweig Cemiyeti üyesi olan Arpad, Alman dili edebiyatından yaptığı çevirilerle 1985'te Federal Almanya Cumhuriyeti Birinci Derece Liyakat (Altın) Madalyasına, 1987'de Avusturya Cumhuriyeti Bilim ve Sanat İçin Birinci Derece Onur (Altın) Madalyasına değer görüldü.
Yapıtları: Öykü: Şehir: 9 Tablo, İnanç Neşriyat, İst.: 1940; Dolayısıyla, 1955; Son Perde veya “Komik-i Şehir” (Komik Naşit’in hayatını konu edinen biyografik öykü; 1961, Düşün, İst.; öyküler eklenerek 2. Bas. Direklerarası adıyla, May, İst.: 1964; Taşı Toprağı Altın, İzlem, İst.: 1966; Yeditepe Olayları, May, İst.: 1974,
Roman: Alnımdaki Bıçak Yarası, Set, İst.: 1968.
Tiyatro Yazıları: Perde Arkası, Yeditepe, İst.: 1959; İlk Gece, Yeditepe, İst.: 1962.
Tiyatro: Operet: 8 Tablo – Tiyatro Hikâyeleri, İzlem, İst.: 1964; Oyun: 6 Tablo, Dönem, İst.: 1966.
Gazete Yazıları: Günü Gününe, 1962; Hesaplaşma, May, İst.: 1964.
Anı: Yok Edilen İstanbul, Türkiye Turizm ve Otomobil Kurumu, İst.; 1983, Bir İstanbul Var idi, Der. Ahmet Arpad, Doğan Kitap, İst.: 2001; Perde Arkası, Doğan Kitap, İst.: 2001.
Gezi: Tuna’dan Şimal’e Avrupa, Yeditepe, İst.: 1953; Uçuş Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1959; Gezi Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1962; Avusturya Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1963.
Diğer: Ada Karyesinden Sakarya Vilayetine, Adapazarı, 1953; Batı’da Toplu Sözleşme ve Basın Sendikaları, H. Yılmazer ve E. Dallı ile, İstanbul Gazeteciler Sendikası, İst: 1962; Stefan Zweig: Hayatı ve Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, 1967; Doğunun ve Batının Büyük Ustaları Remarque, Kitaş, İst.: 1972; Çağdaş Avusturya Edebiyatı Antolojisi: Roman ve Hikâye, 1972.
Çeviri: Fritz Habeck, Gece Yarısı Bir Gemi, 1966; Stefan Zweig, Hikâyeler, 1966; Erich Maria Remarque, İnsanları Seveceksin; İgnazio Silone, Ekmek ve Şarap; Erich Maria Remarque, Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok; Thomas Mann, Buddenbrook Ailesi; Anna Seghers, Transit; Dimitir Dimov, Sarı Dünya; Stefan Zweig, Yıldızın Parladığı Anlar; Anna Seghers, Ölüler Genç Kalır; Stefan Zweig, Amok Koşucusu; Stefan Zweig, Fouche; Stefan Zweig, Yakıcı Sır, Ahmet Arpad ile, Evrensel Basım Yayın, İst.: 2004; Stefan Zweig, Kitapçı Mendel, Ahmet Arpad ile; 2010, Yordam Kitap, İst.: 2010; Stefan Zweig, Unutulmuş Düşler, Der. Ahmet Arpad, Everest, İst.: 2011; Erich Maria Remarque, Dönüş Yolu, Remarque’la yaptığı röportajla birlikte, Everest, İst.: 2012.
Kaynaklar: TBEA, c. I, 2001, 101-102; Oktay Akbal, “Arpad Bir İstanbul Yazarıydı…”, Cumhuriyet, Evet / Hayır, 30 Ocak 2007; Refik Durbaş, “Gerçekten bir “İstanbul” var mıydı?”, Birgün, 6 Ekim 2016; Necatigil, İsimler, 51-52; Necatigil, Eserler, 26-27, 346, 360-361, 403-404; Kurdakul, Sözlük, 84; Nebioğlu, 77; Karaalioğlu, 61; “Arpad, Burhan”, TDEA, I, 160-161; Mehmet Seyda, Edebiyat Dostları, İst., 1970, 42-45; Acaroğlu, 37-38.
Türk Basın Şeref Kartı sahibi gazeteci, yazar ve çevirmen. Ahmet Hisarlı ve Birisi imzalarını da kullandı. İsmail Hakkı ile Ayşe Süreyya’nın oğlu. Çevirmen, yazar Ahmet Arpad'ın babası. İstanbul’da Rehber-i Tahsil Numune Mektebi ve Orta Ticaret Mektebi’ni bitirdi. 1925-1928 yılları arasında sinema makinistliği yaptı. 1928-1935 yılları arasında Tekel Cibali Tütün Fabrikası’nda muhasebe memuru, 1936-1943 yılları arasında Tekel Genel Müdürlüğü’nde mutemet olarak çalıştı.
1940 yılında aylık sanat-kültür dergisi “İnanç”ı çıkardı. Salah Birsel ve İhsan Devrim ile birlikte ABC Kitabevi’ni (1943), daha sonra tek başına Arpad Yayınevi’ni kurdu.
Gazetecilik mesleğine 1936 yılında Vakit gazetesinde başladı. 1947-1962 yılları arasında Uyanış ve Kurun dergileriyle, İleri, İstikbal, Tan, Cumhuriyet, Memleket, Hürriyet, Vatan gazetelerinde muhabir, röportaj ve fıkra yazarı olarak çalıştı.
Beyoğlu Halkevi yayın kolunda yılın kitap ve karikatür sergilerini açtı, kendi çabasıyla kurduğu ve başkanlığını yaptığı Türk Film Dostları Derneği adına İstanbul’da film fetivalleri düzenledi ve ilk Türk filmlerini Berlin Film Festivaline götürdü. Türk Tiyatrosu Dergisi’nin ve Filarmoni Dergisi’nin genel yayın müdürlüğünü yaptı. Bazı hikâyeleri Almanca’ya çevrildi.
Gazetecilikten ayrıldıktan sonra yaşamını serbest yazar ve çevirmen olarak sürdürdü. 1961 ve 1964 yıllarında Berlin Film Festivali’nde jüri üyeliği yaptı. 1979-1991 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde ''Hesaplaşma'' köşesinde köşe yazıları yazdı.
İlk yazısı 1936'da “Güzelhisarımda” başlığıyla Servet-i Fünun-Uyanış dergisinde çıktı. Öykü, gezi günlüğü, eleştiri türündeki yazıları Adımlar, İnanç, Türk Dili, Varlık, Yeditepe, Yığın, Yurt ve Dünya, Yürüyüş dergilerinde yayımlandı. 1940 kuşağı yazarları arasında anılan Arpad öykülerinde gerçekçi bir anlayışla sıradan insanların yaşamlarından kesitler verdi.
1943'ten başlayarak Ahmet Hisarlı ve kendi adıyla Alman ve Avusturya edebiyatlarından Erich Maria Remarque, Stefan Zweig, Anna Seghers, Joseph Roth, Odon von Horvath, Thomas Mann, Ingeborg Bachmann, Fritz Habeck, Ignazio Silone, William Saroyan, Henry Wallace, Balom Aljehem, Dimitır Dimov, Jaroslaw Habek, Silanpaa ve Panait İstrati gibi yazarlardan çeviriler yaptı.
Ödül: “Gezi Günlüğü” adlı kitabıyla 1963 TDK Deneme, Eleştiri, Gezi Ödülü’nü ve 1988 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’nü aldı. 1975'te Bulgaristan Cumhuriyeti Kyryl Kardeşler Kültür Nişanı’ na; Stefan Zweig Cemiyeti üyesi olan Arpad, Alman dili edebiyatından yaptığı çevirilerle 1985'te Federal Almanya Cumhuriyeti Birinci Derece Liyakat (Altın) Madalyasına, 1987'de Avusturya Cumhuriyeti Bilim ve Sanat İçin Birinci Derece Onur (Altın) Madalyasına değer görüldü.
Yapıtları: Öykü: Şehir: 9 Tablo, İnanç Neşriyat, İst.: 1940; Dolayısıyla, 1955; Son Perde veya “Komik-i Şehir” (Komik Naşit’in hayatını konu edinen biyografik öykü; 1961, Düşün, İst.; öyküler eklenerek 2. Bas. Direklerarası adıyla, May, İst.: 1964; Taşı Toprağı Altın, İzlem, İst.: 1966; Yeditepe Olayları, May, İst.: 1974,
Roman: Alnımdaki Bıçak Yarası, Set, İst.: 1968.
Tiyatro Yazıları: Perde Arkası, Yeditepe, İst.: 1959; İlk Gece, Yeditepe, İst.: 1962.
Tiyatro: Operet: 8 Tablo – Tiyatro Hikâyeleri, İzlem, İst.: 1964; Oyun: 6 Tablo, Dönem, İst.: 1966.
Gazete Yazıları: Günü Gününe, 1962; Hesaplaşma, May, İst.: 1964.
Anı: Yok Edilen İstanbul, Türkiye Turizm ve Otomobil Kurumu, İst.; 1983, Bir İstanbul Var idi, Der. Ahmet Arpad, Doğan Kitap, İst.: 2001; Perde Arkası, Doğan Kitap, İst.: 2001.
Gezi: Tuna’dan Şimal’e Avrupa, Yeditepe, İst.: 1953; Uçuş Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1959; Gezi Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1962; Avusturya Günlüğü, Yeditepe, İst.: 1963.
Diğer: Ada Karyesinden Sakarya Vilayetine, Adapazarı, 1953; Batı’da Toplu Sözleşme ve Basın Sendikaları, H. Yılmazer ve E. Dallı ile, İstanbul Gazeteciler Sendikası, İst: 1962; Stefan Zweig: Hayatı ve Eserleri, Eserlerinden Seçmeler, 1967; Doğunun ve Batının Büyük Ustaları Remarque, Kitaş, İst.: 1972; Çağdaş Avusturya Edebiyatı Antolojisi: Roman ve Hikâye, 1972.
Çeviri: Fritz Habeck, Gece Yarısı Bir Gemi, 1966; Stefan Zweig, Hikâyeler, 1966; Erich Maria Remarque, İnsanları Seveceksin; İgnazio Silone, Ekmek ve Şarap; Erich Maria Remarque, Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok; Thomas Mann, Buddenbrook Ailesi; Anna Seghers, Transit; Dimitir Dimov, Sarı Dünya; Stefan Zweig, Yıldızın Parladığı Anlar; Anna Seghers, Ölüler Genç Kalır; Stefan Zweig, Amok Koşucusu; Stefan Zweig, Fouche; Stefan Zweig, Yakıcı Sır, Ahmet Arpad ile, Evrensel Basım Yayın, İst.: 2004; Stefan Zweig, Kitapçı Mendel, Ahmet Arpad ile; 2010, Yordam Kitap, İst.: 2010; Stefan Zweig, Unutulmuş Düşler, Der. Ahmet Arpad, Everest, İst.: 2011; Erich Maria Remarque, Dönüş Yolu, Remarque’la yaptığı röportajla birlikte, Everest, İst.: 2012.
Kaynaklar: TBEA, c. I, 2001, 101-102; Oktay Akbal, “Arpad Bir İstanbul Yazarıydı…”, Cumhuriyet, Evet / Hayır, 30 Ocak 2007; Refik Durbaş, “Gerçekten bir “İstanbul” var mıydı?”, Birgün, 6 Ekim 2016; Necatigil, İsimler, 51-52; Necatigil, Eserler, 26-27, 346, 360-361, 403-404; Kurdakul, Sözlük, 84; Nebioğlu, 77; Karaalioğlu, 61; “Arpad, Burhan”, TDEA, I, 160-161; Mehmet Seyda, Edebiyat Dostları, İst., 1970, 42-45; Acaroğlu, 37-38.
*Güncellem: 14 Şubat 2020.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder