Şair, yazar, aktör. Cahit Saffet imzasını da kullandı. Yüzbaşılıktan emekli olduktan sonra tüccarlık yapmış Saffet Bey ile Makbule Hanım’ın oğlu. Şair Mustafa Irgat'ın babasıdır. Edirne İlkokulu’nu ve Vefa Ortaokulu’nu bitirdi. Edirne Öğretmen Okulu’nda son sınıfa kadar okudu, tiyatro tutkusu nedeniyle okuldan ayrıldı. Bir süre oyunculuk yaptıktan sonra 1932’de Ankara Devlet Konservatuvarı’na girdi. 1936'da bu okuldan da ayrıldı. 1948'de Paris’e gitti, bir süre burada kaldıktan sonra tekrar yurda döndü. Oyunculuğa ilk olarak 1935’te Raşit Rıza Tiyatrosu’nda başladı. Uzun yıllar İstanbul’da resmi ve özel tiyatrolarda oyunculuk yaptı; 1940’da İstanbul Şehir Tiyatrosu, 1951’de Küçük Sahne, 1957’de Devlet Tiyatrosu’na girdi. Ayrıca Adana Şehir Tiyatrosu, Gen-Ar, Kadıköy ve Site tiyatrolarında çalıştı. Daha sonra İstanbul Oda Tiyatrosu ve Cahide Sonku’yla birlikte Cahitler Tiyatrosu’nu kurdu. 1962’de Dormen Tiyatrosu’na geçti. Sahne hayatının yanı sıra 1939'da sinemaya girdi, 100'den fazla filmde rol aldı, karakter rolleriyle tanındı; 1940-1960 döneminin önde gelen oyuncuları arasında yer aldı. Bazı filmlerde seslendirmeler yaptı. İki kez evlendi İngiliz edebiyatı profesörü Mîna Urgan’la olan evliliğinden iki çocuğu vardır. Kabri, Zincirlikuyu mezarlığındadır.
İlk şiiri “Bu Akşam da” 1 Nisan 1935 tarihli Cahit Saffet imzasıyla Varlık’ta çıktı (1 Nisan 1935). Sonraki yıllarda öykü, şiir, tiyatro yazıları, roman ve anıları Akşam, Ant, Beraber, Çığ, Dost, Görüş, Gündüz, Küllük, Milliyet, Pınar, Servetifünun-Uyanış, Ses, Tan, Ulus, Varlık, Yaprak, Yeditepe, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Yeni Gazete, Yeni Sanat, Yeni Ufuklar, Yeryüzü, Yığın, Yirminci Asır, Yücel, Yürüyüş gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Hece ölçüsüyle yazdığı romantik ve egzotik ilk şiirlerinden sonra toplumcu şiire yöneldi (1942). A. Bezirci’ye göre önceleri geçiş dönemi kuşağının öteki şairleriyle ortak bir söyleyiş ve etkilenme yaşadı. Biçimsel olarak Garip şiirine yakınlık duyduysa da samimi ve buruk şiirleriyle kendi sesini bulmuş bir şair olarak belirdi; “öfkenin ve haklı isteklerin şairi oldu” (Ş. Kurdakul).
Bu Şehrin Çocukları ve Rüzgârlarım Konuşuyor adlı kitaplarında topladığı şiirlerinde kuşağının yaşama ve insanlara bakışını yansıttı. Bu şiirlerinde halktan kişileri, geçim sıkıntısı çeken insanları, yoksulları, ırgatları, memurları, açlığı, vücudunu satan kadınları, dostlukları, insan sevgisini, savaşın kötülüklerini, hümanist düşünceleri, özgürlüğü ve adaleti duygulu bir gerçeklikle, öfkeli bir içtenlikle ve alaycı bir dille anlattı. Edebiyat ve tiyatro dünyasına ilişkin anılarını “Çok Yaşasın Ölüler” başlığı altında Akşam gazetesinde yayımladı (Temmuz-Ağustos 1968). İkinci romanı “İnsan Kafesi” 1971'de Milliyet gazetesinde tefrika edildi; kitap haline getirilmedi. Rüzgârlarım Konuşuyor ve Ortalık adlı kitapları hakkında Ceza Kanunu’nun 142. maddesine aykırı görülerek dava açıldıysa da hüküm giymedi.
Filmografi: Şehvet Kurbanı, 1940; Yılmaz Ali, 1940; Kahveci Güzeli, 1941; Onüç Kahraman, 1943; Toros Çocuğu, 1946; Senede Bir Gün, 1946; Gençlik Günahı, 1947; Seven Ne Yapmaz, 1947; Büyük İtiraf, 1947; İstiklal Madalyası, 1948; Fato / Ya İstiklal Ya Ölüm, 1949; Bırakılan Çocuk, 1950; Estergon Kalesi, 1950; Kapanan Gözler, 1950; Onu Affettim, 1950; Parmaksız Salih, 1950; Soysuz, 1950; Üçüncü Selim'in Gözdesi, 1950; Dudaktan Kalbe, 1951; Vatan ve Namık Kemal, 1951; Vatan İçin, 1951; İstanbul'un Fethi, 1951; Barbaros Hayrettin Paşa, 1951; Lale Devri, 1951; Hayat Acıları / Gülnaz, 1951; Kızıltuğ, 1952; Can Yoldaşı, 1952; Deli, 1952; Göçmen Çocuğu, 1952; İmralı'dan Doğan Güneş, 1952; Kan Kardeşler, 1952; Kubilay, 1952; Sabahsız Geceler, 1952; Yavuz Sultan Selim Ağlıyor, 1952; Yıldırım Beyazıt ve Timurlenk, 1952; Drakula İstanbul'da, 1953; Altı Ölü Var / İpsala Cinayeti, 1953; Aşk Izdırabtır, 1953; Cinci Hoca, 1953; Kezban, 1953; Mahallenin Namusu, 1953; Sahildeki Kadın, 1954; Sevdiğim Sendin, 1955; Safiye Sultan, 1955; Büyük Sır 1956; Kara Çalı 1956; Günah Bizimdir 1956; Karasu 1958; Kıtipiyoz'a Tuzak / Fosforlu'nun Oyunu 1959; Sığıntı 1960; Yasak Aşk 1961; Şeytanın Uşakları, 1964; Mor Defter, 1964; Dullar Tercih Edilir, 1964; Kasımpaşalı, 1965; Siyah Gözler, 1965; Hırsız, 1965; Dünkü Çocuk, 1965; Çapkınlar Kralı, 1965; Dört Deli Bir Aptal, 1965; Severek Ölenler / Kartalların Öcü, 1965; Tehlikeli Adam, 1965; Ekmekçi Kadın, 1965; Çalıkuşu, 1966; Yedi Dağın Aslanı, 1966; Kanlı Mezar, 1966; İhtiras Kurbanları, 1966; Bar Kızı, 1966; Aslanların Dönüşü, 1966; İntikam Ateşi, 1966; Fatih'in Fedaisi, 1966; Kıran Kırana, 1966; Meydan Köpeği, 1966; Para, Kadın ve Silah, 1966; Sana Layık Değilim, 1966; Aşk Mücadelesi, 1966; Altın Küpeler, 1966; Kara Duvaklı Gelin, 1967; Killing Canilere Karşı, 1967; Soy ve Öldür, 1967; Kelepçeli Melek, 1967; Çelik Bilek, 1967; Kurbanlık Katil, 1967; Krallar Ölmez, 1967; Düşman Aşıklar, 1967; Killing İstanbul'da, 1967; Killing Uçan Adam'a Karşı, 1967; Caniler Kralı Killing, 1967; Ölüm Saati, 1967; Acı Günler, 1967; Son Gece, 1967; Kozanoğlu, 1967; Casus Kıran, 1968; Dağları Bekleyen Kız, 1968; Beşikteki Miras, 1968; Sevemez Kimse Seni, 1968; Leylaklar Altında, 1968; Eşkiya Kanı (Hakimo), 1968; Ana Hakkı Ödenmez, 1968; İftira, 1968; Erikler Çiçek Açtı, 1968; Şeyh Ahmet, 1968; Baharda Solan Çiçek, 1968; Son Vurgun, 1968; Urfa İstanbul, 1968; Sabahsız Geceler, 1968; Kader, 1968; İntikam Yemini, 1969; Ana Mezarı, 1969; Anadolu Soygunu, 1969; Boğaziçi Soygunu, 1969; Seninle Ölmek İstiyorum, 1969; Fakir Kızı Leyla, 1969; Lekeli Melek, 1969; Casus Kıran / Yedi Canlı Adam, 1970.
Yapıtları: Şiir: *Bu Şehrin Çocukları, Arpad, İst.: 1945 *Rüzgârlarım Konuşuyor, Sebat B., İst.: 1947 *Ortalık, Yeditepe, İst.: 1952 *Irgat’ın Türküsü, (bütün şiirleri) Ağaoğlu, İst.: 1969 *Seçme Şiirler, Adam, İst.: 1998.
Roman: *Geri Dönemezsin, Remzi, İst.: 1947.
Anı: *Çok Yaşasın Ölüler, Notos Kitap, İst.: 2011.
Kaynaklar: Nebioğlu, 350; Necatigil, İsimler, 194; Özkırımlı, TEA, III, 664-665; “Irgat, Cahit”, TDEA, IV, 310; Kurdakul, Sözlük, 326-327; Karaalioğlu, 276; Kurdakul, Cumhuriyet, 223-226; TBEA, c. I, 1. bas. 2001/3. bas. 2010, 524-525; Asım Bezirci, On Şair, On Şiir, İst., 1971; Hikmet Altınkaynak, Edebiyatımızda 1940 Kuşağı. İstanbul: TYS, İst.: 1977; Şükran Kurdakul, "Şiirimizin Gözü Yaşlı İyimseri: Cahit Irgat". Sanat Olayı. S. 6, 1981, 36-37; Asım Bezirci, Temele Gül Dikenler, Evrensel Basım Yayın, İst.: 1997; Metin Eloğlu, Metin (2010). İçli Dışlı: Yazılar, Söyleşiler, Soruşturmalar (Haz. Turgay Anar). İstanbul: YKY, İst.: 2010; Enver Topaloğlu, Şair Cahit Irgat'a Selam!", Gazete Duvar, 24 Kasım 2018.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder