METİN ELOĞLU

 (

11 Mart 1927, İstanbul -  11 Ekim 1985, İstanbul) 

Şair, ressam. Mehmet Metin, Mehmet Emin, Ali Haziranlı, Etem Olgunil ve Nil Meteoğlu imzalarını da kullandı. Nahide Hanım ile bahçıvan Hasan Efendi’nin oğlu. Bulgurlu ve Kısıklı ilkokullarını ve Üsküdar Sultantepe Ortaokulu’nu bitirdikten sonra sınavla Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’ne girdi (1943); Seyfi Toray, Bedri Rahmi Eyuboğlu ve Ahmet Zeki Kocamemi’nin atölyelerinde çalıştı. 1946’da siyasal nedenle iki ay tutuklu kaldığı için akademideki kaydı silindi. 1947’de akademiye dönüp konuk öğrenci olarak derslere devam ederken askere alındı; disiplinsizliği yüzünden askerliği ancak beş yılda bitirebildi. Askerliği sırasında Diyarbakır, Sivas, Malatya, Siirt, Bingöl ve Elazığ’a gitti. Terhis olduktan sonra kısa bir süre İstanbul Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü’ne bağlı Yıldız’daki bir birimde çalıştı. 1963'ten itibaren ressamlığı meslek edindi ve geçimini resimlerinin geliri ve yaptığı süsleme çalışmalarıyla sağladı. Soyut ve figüratif çalışmalarında lekeci bir anlayışı benimsedi. Yazar ve şair portreleri, “Genelev”, “Çıkmaz Sokak”, “Gecekondu Sofrası” gibi büyük kompozisyonlar ve İstanbul görünümleri yaptı. İstanbul, Aydın, İzmit, Konya, Mersin, İzmir, Ankara, Adana, Bursa gibi pek çok ilde sergi açtı. 1. DYO Sergisi’nde (1967) ve Yarımca Sanat Şenliği’nde (1976) birincilik ödülleri aldı. Sanat camiasında şair-ressam sıfatıyla tanındı. Eloğlu iki evlilik yaptı. İlk eşi Güzin Ergur’la 1957 'de evlendi, bu evliliğinden iki çocuğu oldu. Bu evlilik 1963'te sona erdi, aynı yıl ikinci evliliğini Nur Türetken ile yaptı.

Cenazesi 16 Ekim 1985'de  Çamlıca’da aile mezarlığına defnedildi. 

Yayımlanan ilk ürünleri 1943’te İzmir’de Kovan dergisinin üçüncü sayısında Mehmet Metin imzasıyla çıkan “Sabah Şarkısı” adlı bir şiirle 1944'te Servetifünun-Uyanış dergisinde yine Mehmet Metin imzasıyla çıkan Balıkçı Çocuklar Şehri adlı öyküsüdür. Garip akımı doğrultusunda, ancak kendine özgü şiir diliyle dikkati çekti. Vedat Günyol’un deyişiyle “Türk şiirinin bıçkın, hırçın ve külhan ağızlı uçarı şairi” olarak tanındı. Toplumsal yaşamı İstanbul argosuyla somutlaştıran yeni bir dil örgüsü kurdu. İstanbul, Kaynak, Fikirler, Seçilmiş Hikâyeler, Söz, Şairler Yaprağı, Türk Dili, Varlık, Yaprak, Yenilik dergilerinde yayımlanan acılı bir ironinin egemen olduğu şiirleriyle döneminin önde gelen şairleri arasında yer aldı. Vedat Günyol onun “şairane’liği ellerinin tersiyle şiirden atıp, senli benli günlük konuşma dilini benimseyen Garipçi’leri de aşarak ayıp kavramına bir doğallık, bir bağışlanırlık, hatta hatta bir sevimlilik” kazandırdığını belirtti. En önemli kitapları arasında sayılan Sultan Palamut için Rauf Mutluay, “Metin Eloğlu, düzensizliğine kızdığı toplum kurallarıyla dirliğine kavuşamadığı kişisel hayat arasında tedirgin ve öfkelidir. Bunu bazen inceden keskine giden yergi ve eleştirilerle, bazen tekil eylemlerini açıklayan içtenliğiyle ortaya koyar” görüşünü dile getirdi. Sultan Palamut kitabı daha matbaadayken toplatılır. Şaire “Örf ve adetleri tezyiften” dava açılır. Ankara’ya gidemeyen Eloğlu, avukatının duruşmaya katılmaması sonucunda bir ay hapis cezası alır, ceza ertelenir. İlk kitabı Düdüklü Tencere ile sonraki kitapları Sultan Palamut ve Odun’da Garip etkisini görmek mümkündür. 1961'de yayımlanan Horozdan Korkan Oğlan adlı kitabı ise Metin Eloğlu’nun şiirinde bir dönüm ve değişim noktası olarak görülür (Asım Bezirci)

Dost, Güney, Soyut, May, Papirüs dergilerinde yayımladığı şiirlerinde İkinci Yeni akımına yaklaşarak imgeyi ön plana çıkardı. Doğan Hızlan bu dönemdeki Eloğlu’nu “Dili ve yaşamın dilini tepe tepe kullanan şair” olarak tanımlarken, Atilla Özkırımlı “Yaşama sevinciyle dolu, eşyayı ve olayları hınzırca yakalayan bir şair” değerlendirmesini yaptı. 1960’lardan sonra İkinci Yeni’nin etkisinden çıktı; Memet Fuat’a göre, “yaşamdan kitaplara doğru kaydığı” bu dönemde, yeni bir şiir dili oluşturmak için aşırıya kaçan deneylere girişti. Bundan sonra, ilk şiirlerinde göze çarpan yaşama sevinci dolu dizelerine bir daha rastlanmadı. Özellikle Dizin’de, şiirindeki “toplumsal eleştiri” bağlamının zayıfladığı görüldü. Son dönem şiirlerinde resminin büyük etkisi görülür, oysa daha önce bunun tam tersi söz konusudur. 1955-62 arasında Yeditepe dergisinde resim eleştirileri, 1959-71 arasında Güney dergisinde değişik imzalarla yazdığı kitap tanıtımları yayımlandı. Asım Bezirci’nin hazırladığı, inceleme, seçme şiirler ve bibliyografyadan oluşan Metin Eloğlu kitabı 1971’de çıktı. 

Şiir, öykü, yazı ve söyleşileri Cumhuriyet, Değişim, Dost, Dönem, Edebiyat Dünyası, Fikirler, Gösteri, Güney, İstanbul, Kaynak, Kervan, Kovan, May, Milliyet Sanat, Papirüs, Pazar Postası, Seçilmiş Hikâyeler, Servetifünun-Uyanış, Sosyal Adalet, Soyut, Söz, Şairler Yaprağı, Türk Dili, Ulus, Varlık, Yaprak, Yeditepe, Yeni Edebiyat, Yeni Gazete, Yenilik gib dergilerde yayımlandı. 1950’ de Limasollu Naci ile Yeni Dergi’yi çıkardı. Dergi ancak üç sayı çıkabildi. 1955’te ise İlhan Selçuk’un yönettiği Kırk Bir Buçuk mizah dergisinde “Şekispir” takma adıyla “Demokrat Aile” başlıklı güldürüyü yayımladı. Bu güldürüden sonra kovuşturmaya uğradı (Asım Bezirci) 1960'ta Edip Cansever ile birlikte bir dönem Yeditepe dergisinin yönetiminde bulundu (Memet Fuat).

Ödül: "Dizin" ile 1972 TDK Şiir Ödülü'nü aldı. 

Yapıtları: Şiir: *Düdüklü Tencere, resimleyen Orhan Peker; Yeditepe, İst.: 1951 *Sultan Palamut, Seçilmiş Hikâyeler, Ank.: 1957 *Odun, Alpaslan Mtb., İst.: 1959 *Horozdan Korkan Oğlan, Ank.: Dost, Ank.: 1961 *Türkiye’nin Adresi, Yeditepe, İst.: 1965 *Ayşemayşe, Yar, İst.: 1968 *Dizin, Güney, İst.: 1971 *Yumuşak G, Baha Mtb., İst.: 1975 *Rüzgâr Ekmek, resimleyen Orhan Peker, Ada, İst.: 1978 *Hep, Adam, İst.: 1982 *Yine, İlk altı kitabının birlikte basımı; Adam, İst.: 1982 *Şiirce, son üç kitabının birlikte basımı; İst.: Adam, 1982 *Ay Parçası, Yazko, İst.: 1983 *Önce Kadınlar, Adam, İst.: 1984 *Bu Yalnızlık Benim, Toplu Şiirler, YKY, İst.: 2003 *İbresiz Bir Pusula, Kitaplarına Girmemiş Şiirler; haz. Turgay Anar; YKY, İst.: 2007 *Nedircik Yavrusu, haz. Selahattin Özpalabıyıklar, YKY, İst.: 2010. 

Öykü: *İstanbullu, haz. Turgay Anar, YKY, İst.: 2009. 

Yazı-Söyleşi: *İçli Dışlı – Yazılar, Söyleşiler, Soruşturmalar, haz. Turgay Anar, YKY, İst.: 2010.

Uyarlama: *Bektaşi Dedikleri, Oğuz Tansel ile; şiirleştirilmiş Bektaşi fıkraları; TİBKY, İst.: 1970. 

Derleme: *Garip Şiirler Antolojisi, Ümit Yaşar Oğuzcan ile; Yay, İst.: 1968. 

Mektup: *Canım Oğuzcuğum – Oğuz Tansel’e Mektuplar, haz. Ülkün Tansel, Çiğdem Tansel ve Aysıt Tansel; YKY, İst.: 2012.

Hakkında Yazılan Tezler: Hatice Çalışkan, "Metin Eloğlu'nun Şiirlerinde Mizah", YLT, Dan. Yrd. Doç. Dr. Soner Akpınar, Osmangazi Üni. SBE Türk Dili ve Edebiyatı ABD., Eskişehir: 2013, 150 s.; Asude Erdoğan, "Metin Eloğlu Şiirinde Modernist Dönüşüm", YLT, Dan. Doç. Dr.. Mehmet Kalpaklı, İhsan Doğramacı Bilkent Üni. Ekonomi ve Sosyal Bilimler Ens. Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Ank.: 2016, 130 s.

Hakkında Yazılan Kitaplar: Asım Bezirci, Metin Eloğlu, İst.: 1971  *Bezirci, Asım. Metin Eloğlu, Edip Cansever: İnceleme, Antoloji., Evrensel, İst.: 2007 *Yrd. Doç. Dr. Özlem Fedai, Garip ve İkinci Yeni Kavşağında Bıçkın Bir Şair: Metin Eloğlu ve Şiiri, Şule, İst.: 2011 *İlker Şaguj, Metin Eloğlu Sözlüğü, 160. Kilometre, İst.: 2015.

Hakkında Hazırlanan Özel Sayı, Dosya ve Bölümler: Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006

Kaynaklar: TBEA, c. I, 2001, 302-303/2010, 372; Nebioğlu, 246; Necatigil, İsimler, 139- 140; Özkırımlı, TEA, II, 438; “Eloğlu, Metin”, TDEA, III, 28; Kurdakul, Sözlük, 231; Karaalioğlu, 187; Muhtar Körükçü, “Düdüklü Tencere”, Varlık, S. 381, Nisan 1952; Âsaf Hâlet Çelebi, “Düdüklü Tencere”. Türk Sanatı, S. 29, Kasım 1954, 7-8; Erdal, Öz,  “Horozdan Korkan Oğlan”, Türk Dili, S. 116, Mayıs 1961; Konur Ertop, “Metin Eloğlu”, Varlık, S.  641, Mart 1965; Asım Bezirci, “Ayşemayşe Üstüne Konuşma”, söyleşi, Yeni Dergi, 5/50, Kasım1968, 373-377.; sım Bezirci, Metin Eloğlu, İst., 1971; Rauf Mutluay, 50 Yılın Türk Edebiyatı, İst., 1973, 285, 365; Behzat Ay, “Metin Eloğlu İle”, söyleşi, Varlık, S. 787, Nisan 1973, 12; Muzaffer Uyguner, “Yumuşak G”, Türk Dili, S. 290, Kasım 1975; Mehmet Salihoğlu,  “Metin Eloğlu ve Şiiri”, Türk Dili, S. 294, Mart 1976; Füsun Akatlı, "Divan Şiirinden Payıma Zırnık Düşmemiştir", söyleşi, Gösteri, S. 12, Kasım 1981; Şükran Kurdakul, "Dönemi İçinde Metin Eloğlu”, Hürriyet Gösteri, S. 60, Kasım 1985; Mustafa Köz, "Metin Eloğlu 'Şiiriyet'i”. Hürriyet Gösteri, S. 73, Ocak 1986; Özdemir İnce, "Metin Eloğlu ya da Bir Deryadil Bir Deryaneval”, Hürriyet Gösteri, S. 119, Ekim 1990, 20-25; Tarık Dursun K., “Metin Eloğlu 'Üsküdar Çocuğu'”, Varlık, S. 1078, Temmuz 1997; Murat Batmankaya, “Garip’in Nesebi Sahih Tek Çocuğu: Metin Eloğlu”, Varlık, S. 186, Mart 1998; Kaya Özsezgin, Türk Plastik Sanatçıları, İst., 1999, 190; Mehmet H. Doğan, “Eloğlu’nun Yeniden Doğuşu”, Kitaplık, S. 63, Temmuz-Ağustos 2003; Mustafa Köz, “Metin Eloğlu ‘Şiiriyet’i ”, Varlık, S. 1181, Şubat 2006; Mehmet Erte, “Metin Eloğlu Şiiri’ne Yaklaşma Çabası Gösterenler İçin (Gerçekten) Faydasız Sorular”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Baki Ayhan T., “Eloğlu ve Şiir ve Argo”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Murat Batmankaya, “Garip’in Nesebi Sahih Tek Çocuğu: Metin Eloğlu”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Metin Celal, “Metin Eloğlu; Kendine Has Bir Şair”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Ayşe Sevim, “Metin Eloğlu Şiiri Üzerine: Bir Okuma Denemesi”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Ali Galip Yener, “Küçük Burjuvalar, Şiir ve Metin Eloğlu’ya Dair”, Merdiven Şiir, S. 8, Nisan-Mayıs 2006; Murat Yalçın, “Şairin Horozla İmtihanı!”, Gece Yazısı, S. 9, Mayıs 2006; Mustafa Şerif Onaran, “Metin Eloğlu Olayı”, Varlık, S. 1187, Ağustos 2006;  Macit Balık, "Metin Eloğlu”, Türk Dili, S. 700 Nisan 2010; Aslıhan Tüylüoğlu, “Eloğlu’nda Poetika, Hayal, S. 40, Ocak-Şubat-Mart 2012; Şerif Ali Bozkaplan, "Metin Eloğlu'nun Türkçesi", Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri Kitabı, Adana: 2012, 583-588; Orhan Sarıkaya, "Metin Eloğlu’nun Şiirlerinde Toplumsaldan Bireysele Geçiş", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 29, 2014; İlker Şaguj, Metin Eloğlu Sözlüğü, 160. Kilometre, İst.: 2015; Asude Erdoğan, "Metin Eloğlu Şiirinde Modernist Dönüşüm", YLT, İhsan Doğramacı Bilkent Üni. Ekonomi ve Sosyal Bilimler Ens. Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Ank.: 2016.