(7 Şubat 1907, İstanbul - 10 Temmuz 1992, İstanbul)
Abdurrahman Nisari, Nevzat Yesirgil ve Suat
Hızarcı takma adlarını da kullandı. Dokuz yaşındayken babasını Musul Savaşı’nda
kaybetti. Annesinin gayretiyle okudu. İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi'ni
bitirdi (1933). Kayseri Lisesi’nde (1934-1938), Ankara Devlet Konservatuarı'nda
(1938-1939) diksiyon ve edebiyat öğretmenliği, Ankara Erkek Lisesi (1939-1943)
ve Atatürk Lisesi’nde (1943-1945) edebiyat öğretmenliği, Yayın Müdürlüğü
emrinde İnönü Ansiklopedisi’nde edebiyat sekreteri olarak çalıştı (1945-1950).
DP iktidarı döneminde Bitlis Ortaokulu’na Türkçe öğretmeni olarak atanınca
istifa etti (1950). Kısa bir süre İstanbul ve Ankara’da avukatlık yaptı
(1951-1954). Türk Dil Kurumu’nda redaktör, Bilgi Yayınevi’nde danışman olarak
çalıştı (1967-1970). Siyasal Bilgiler Fakültesi, Basın Yayın Yüksek Okulu’nda
öğretim görevlisi olarak ders verdi (1970-1973).
Yazın yaşamına Servet-i Fünun dergisinde
şiirle başladı (1927). Aynı dergide çalışan yedi genç yazar bir araya gelerek o
güne dek yazdıklarını Yedi Meşale adında bir kitapta topladılar (1928). Grup,
bundan sonra ”Yedi Meşaleciler” olarak anıldı. Daha sonra çıkardıkları Meşale
dergisini sekiz sayı sürdürebildiler. Dergi, yeni alfabeye geçiş dönemindeki
zorluklar nedeniyle kapandı. Cevdet Kudret, bu dergide yayınlanan şiirlerini “Birinci
Perde” adlı kitabında topladı (1929). Daha sonraki şiirlerini ”İkinci Perde”
(1936-1937), “Üçüncü Perde” (1937- ) adları altında derlediyse de hiçbir zaman
kitap halinde bastırmadı.
Bu arada oyun yazmaya da yöneldi.
“Tersine Akan Nehir” (1929), “Rüya İçinde Rüya” (1930), “Kurtlar” (1933) adlı
oyunları Darülbedayi’de sahnelendi. “Danyal ve Sara” adlı oyunu Varlık
dergisinde (1938), “Yaşayan Ölüler” adlı oyunu Ağaç dergisinde (1936) tefrika
edildi. “Cumartesi Çocuğu” adlı güldürü biçimindeki bir oyununu ise tamamlayamadı.
Süleyman’ın Dünyası adı altında toplanan
üç romanında, Sınıf Arkadaşları (1943), Havada Bulut Yok (1958), Karıncayı
Tanırsınız (1976) Türk toplumunun iki Dünya Savaşı arasındaki 30 yıllık
toplumsal kesitini yansıttı. 1940’lı yıllarda yazdığı öykülerini Sokak (1974)
adlı kitapta bir araya getirdi.
1950 sonrası, edebiyat tarihimizin ünlü
isimleri ve eserleri üzerine tanıtım kitapları ve lise edebiyat kitapları
yazdı. Bu kitapların çoğunu Abdurrahman Nisari vb. gibi takma adlar altında yayınlamak
zorunda kaldı. Giderek inceleme, araştırma, edebiyat tarihi türlerinde
çalışmalara yönelen Cevdet Kudret’in, iki ciltlik Türk ve Batı Edebiyatı’ndan
Seçme Parçalar (1980,1981), iki ciltlik Örneklerle Edebiyat Bilgileri (1980),
üç ciltlik Türk Edebiyatı’nda Hikâye ve Roman (1965, 1967, 1990) incelemesi; üç
ciltlik Karagöz (1968,1969), iki ciltlik Ortaoyunu (1973,1975) derleme ve
incelemeleri önemli çalışmalar olarak nitelendirildi. Ölümünden sonar iki
kitabı daha yayımlandı. Bunlardan ilki,
15. yüzyıl ortalarına kadar getirdiği ancak ölümü ile yarım kalan Örneklerle
Türk Edebiyatı Tarihi (1995), diğeri ise inceleme-araştırma kitaplarının
önyazıları ve edebiyat üzerine bazı yazılarının gözden geçirilmiş hallerini bir
arada toplandığı Edebiyat Kapısı’dır (1997).
Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966),
Bir Bakıma (1977), Benim Oğlum Bina Okur (1983), Kalemin Ucu (1991)adlı deneme
kitaplarında edebiyat ve Türk diliyle ilgili çeşitli konular üzerine
düşüncelerini dile getirdiği yazılarını topladı.
1974 –1986 yılları arasında Bodrum’da
yaşayan yazar daha sonra yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 10 Temmuz 1992’de bu
kentte öldü.
Ödülleri:
“Ortaoyunu” adlı kitabı ile, 1974 Türk
Dil Kurumu Bilim Ödülü’nü, “Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman” adlı kitabı
ile, 1991 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü’nü aldı. Ayrıca, 1989
yılında Dil Derneği Türk Dili Onur Ödülü ile 1992 yılında Edebiyatçılar Derneği
Onur Ödülü’ne değer görüldü.
Yapıtları:
Şiir
Kitapları:
& Yedi Meşale (1928)
& Birinci Perde (1929)
Tiyatro Oyunları:
& Tersine Akan Nehir, 1929 (Yayımlanmamış)
& Rüya İçinde Rüya, 1929
(Varlık,
1934, Sayı: 31-37)
& Danyal ve Sara, 1931 (Varlık, 1938)
& Kurtlar, 1932 (Gündüz dergisi,
1936, Sayı: 8-18)
& Yaşayan Ölüler, 1936 (Ağaç dergisi, 1936, Sayı: 7-17;
1994, Mitos-Boyut Yayınları, İst.)
& Cumartesi Çocuğu (Bitmemiş)
Romanları:
& Sınıf Arkadaşları (1943, Ahmet Halit Kütüphanesi, İst.)
& Havada Bulut Yok (1958, Düşün Yayınevi, İst.)
& Karıncayı Tanırsınız (1976, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)
Öykü
Kitapları:
& Sokak (1975, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)
Deneme Kitapları:
& Dilleri Var Bizim Dile Benzemez (1966, Bilgi
Yayınevi, Ank.)
& Bir Bakıma (1977, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)
& Benim Oğlum Bina Okur, 1983, Varlık
Yayınları, İst.)
& Kalemin Ucu (1991, Cem Yayınevi, İst.)
& Dillerin Gizli Dünyası (Cevdet Kudret’in
dil üzerine denemelerinden bir seçki; Yayına Hazırlayan: Cemil Kavukçu; Merkez
Kitaplar, İst., 328 s.)
Derleme Kitapları:
& Tanzimat’tan Sonra Türk Edebiyatı Antolojisi (1942, Ulusal
Matbaası)
& Türk Edebiyatı Hikâye ve Roman Antolojisi (1945, Nebioğlu
Yayınevi, İst.)
& Dede Korkut (1962, Varlık Yayınları, İst.)
& Tanzimat Edebiyatı Antolojisi (1955, Varlık Yayınları,
İst.)
& Fuzuli: Leylâ ve Mecnun (1958, Yeditepe
Yayınları, İst.)
& Yurt İçin, Ulus İçin (1958, Yeditepe Yayınları, İst.)
& Dede Korkut: Hikâyeler (1962, Varlık
Yayınları, İst.)
& Teodor Kasap: İşkilli Memo (1965, Elif
Kitabevi, İst.)
& Nazım Hikmet: Kuvâyı Milliye (1968, Bilgi Yayınevi, Ank.)
& Bugünkü Türkçemizle Dede Korkut Hikâyeleri (1970, Varlık
Yayınları, İst.)
& Ferâcizâde Mehmet Şakir: Evhâmi (1974, Varlık
Yayınları, İst.)
İnceleme Kitapları:
& Son Şiirler, Tevfik Fikret (1952, Varlık
Yayınları; Genişletilmiş 2. Baskı: 1968, Varlık Yayınları, İst.)
& Fuzuli (Nevzat Yesirgil
adıyla; 1952, Varlık Yayınları, İst.)
& Nedim (Nevzat Yesirgil adıyla; 1952, Varlık
Yayınları, İst.)
& Bâki (Nevzat Yesirgil adıyla; 1952, Varlık
Yayınları, İst.)
& Hüseyin Rahmi Gürpınar (Suat Hızarcı adıyla;
1952, Varlık Yayınları, İst.)
& Ahmet Rasim (Suat Hızarcı adıyla;
1952, Varlık Yayınları, İst.)
& Eşref: Hicviyeler (1953, Yeditepe Yayınları, İst.)
& Hüseyin Cahit Yalçın
(Suat
Hızarcı adıyla; 1957, Varlık Yayınları, İst.)
& Yunus Emre (Nevzat Yesirgil adıyla; 1958, Yeditepe
Yayınları, İst.)
& Karacaoğlan (Nevzat Yesirgil adıyla; 1958, Yeditepe
Yayınları, İst.)
& Şinasi: Şair Evlenmesi (1959, Yeditepe
Yayınları, İst.)
& Ahmet Mithat (1962, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ank.)
& Ziya Gökalp (1963, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ank.)
& Pir Sultan Abdal (1965, Yeditepe Yayınları, İst.)
& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I (1965, Varlık
Yayınları)
& Karagöz I (1968, Bilgi Yayınevi, Ank.)
& Karagöz II (1969, Bilgi Yayınevi, Ank.)
& Karagöz III (1970, Bilgi Yayınevi, Ank.)
& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II (1971, Varlık
Yayınları İst.)
& Ortaoyunu I (1973, Türkiye İş
Bankası Yayınları)
& Ortaoyunu II (1975, Türkiye İş
Bankası Yayınları)
& Abdülhamit Devrinde Sansür (1977, Milliyet
Yayınları, İst.)
& Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III (1990, İnkılâp
Kitabevi, İst.)
& Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi (15.yy ortalarına kadar) (1995, T.C. Kültür
Bakanlığı Yayınları, Ank.)
& Edebiyat Kapısı (1997, Yapı Kredi Yayınları, İst.)
Okul Kitapları:
& Türk Edebiyatı, Lise II
(Agâh
Sırrı Levend imzasıyla; 1950, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinli Türk Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1951, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinli Edebiyat Bilgisi, Lise I (Abdurrahman Nisari imzasıyla; 1954,
İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinli Türk Edebiyatı, Lise II (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinli Türk Edebiyatı, Lise IV (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinli Batı Edebiyatı, Lise IV (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinle Türk Edebiyatı, Lise I (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1954, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinle Türk Edebiyatı, Lise II (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinle Türk Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Metinle Batı Edebiyatı, Lise III (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1955, İnkılâp Kitabevi, İst.)
& Türk ve Batı Edebiyatı Lise I – II – III (Abdurrahman Nisari
imzasıyla; 1979, Örgün Yayınlar)
Yardımcı Ders Kitapları:
& Batı Edebiyatından Seçme Parçalar (1972, İnkılâp ve
Aka Kitabevleri, İst.)
& Türk Edebiyatından Seçme Parçalar (1973, İnkılâp ve
Aka Kitabevleri, İst.)
& Örneklerle Edebiyat Bilgileri I – II (1980, İnkılâp
Kitabevi, İst.)
Kaynaklar:
A http://www.cevdetkudretodulleri.com/
***
Cevdet Kudret
Edebiyat Ödülleri:
***
Cevdet Kudret
Edebiyat Ödülleri Yönetmeliği:
* Cevdet Kudret’in anısını yaşatmak ve Türk
edebiyatında onun ürün verdiği dallardaki çalışmaları değerlendirmek amacıyla
ailesinin girişimi üzerine Cevdet Kudret Edebiyat Ödülleri konmuştur.
* Ödüller ‘Şiir’, ‘Roman’, ‘Öykü’,
‘Deneme-İnceleme-Araştırma’ ve ‘Tiyatro’ olmak üzere beş dalda dönüşümlü olarak
verilir. Ödül, birinci yıl (1993’de) ‘Şiir’, ertesi yıl ‘Roman’, üçüncü yıl
‘Öykü’, dördüncü yıl ‘Deneme-İnceleme-Araştırma’, beşinci yıl ‘Tiyatro’ dalında
verilir. Sonraki yıllarda aynı sıraya göre sürdürülür.
* Ödüle katılacak yazarlar kitaplarının 6
nüshasını adaylık başvurularını belirten dilekçe ile birlikte ‘MİMAR SİNAN
GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
BÖLÜMÜ CUMHURİYET MAH. SİLAHŞÖR CAD. NO: 71 BOMONTİ / ŞİŞLİ’ adresine en geç 31
Ağustos tarihine kadar elden ya da posta ile ulaştırırlar. Yayınevleri ve
edebiyatla ilgili kuruluşlar da aynı yöntemle aday gösterebilirler.
* Ödül’e katılmamış ya da aday
gösterilmemiş kitaplar da Seçici Kurul üyelerinden birinin önerisi üzerine
değerlendirmeye alınabilirler.
* Ödül’e bir önceki yılın Eylül ayı ile
ödül verilecek yılın Eylül ayına kadar yayımlanmış kitaplar aday olabilir.
(Örneğin: 2011 yılı ödülüne 1 Eylül 2010 – 31 Ağustos 2011 tarihleri arasında
yayımlanmış kitaplar aday olabilmektedir.) ‘Tiyatro’ dalında ise son beş yıl
içinde yazılmış ve sahnelenmemiş oyunlar aday olabilir. Radyo oyunları, çocuk
ve gençlik oyunları Ödül’e katılamazlar.
* Seçici Kurul Ekim ayı başında toplanarak
hangi esere ödül vereceğini görüşür ve oy çokluğuyla karar verir. Toplantıya
bizzat katılmak zorunludur. Önemli bir gerekçeye dayanarak toplantıya
katılamayan üye, oyunu yazılı olarak gönderir.
* * Seçiciler Kurulu tarafından zorunlu
görülür ve oy çokluğu sağlanırsa ödül ikiye bölünebilir. Seçici Kurul ödül verilmemesi
yolunda karar alabilir.
Ödül’ü kazanan yazara, Ekim/Kasım ayı
içinde gerçekleşen TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nda, düzenlenen bir törenle Ödül
belgesi ve Ödül plaketi verilir.
***
Cevdet Kudret
Edebiyat Ödülleri Seçici Kurul Üyeleri ile Ödülü Kazanan Yazarlar / Şairler ve Ödülü
Kazanan Yapıtları:
1993:
Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz
1993
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hüseyin Yurttaş’ın “Kirli Tarih” adlı kitabı ile,
Hüseyin Atabaş’ın “İlkyaz Töreni” adlı
kitabı arasında paylaşıldı.
1994: Tarık Dursun K., Semih Gümüş, Nezihe Meriç,
Taner Timur, Mina Urgan
1994
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Mehmet Yaşın, “Soydaşınız Balıkburcu” adlı kitabı
ile,
1995:
Feride Çiçekoğlu, Konur Ertop, Selim İleri, Osman Şahin, Tomris Uyar
1995
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hür Yumer, “Ahdım Var” adlı kitabı ile,
1996:
Doğan Hızlan, Fahir İz, Uğur Kökden, Afşar Timuçin, Tahsin Yücel
1996
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Semih Gümüş, “Başkaldırı ve Roman” adlı kitabı
ile,
1997:
Füsun Akatlı, Güngör Dilmen, Zehra İpşiroğlu, Seçkin Selvi, Dikmen Gürün
Uçarer, Engin Uludağ
1997
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Civan Canova, “Sokağa Çıkma Yasağı” adlı oyunu
ile,
1998:
Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz
1998
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Ahmet Özer, “Aşkın Taçyaprağı” adlı kitabı ile,
1999: Feridun Andaç, Semih Gümüş, Nezihe Meriç,
Fethi Naci
1999
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Hasan Ali Toptaş, “Bin Hüzünlü Haz” adlı kitabı
ile,
2000: Feride Çiçekoğlu, Nursel Duruel, Konur Ertop,
Selim İleri, Osman Şahin
2000
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Sema Kaygusuz’un “Sandık Lekesi” adlı kitabı ile,
Zehra Tırıl’ın “Odalarda Annem Yok” adlı
kitabı arasında paylaşıldı.
2001: Doğan Hızlan, Sami Karaören, Uğur Kökden,
Emin Özdemir, Afşar Timuçin
2001
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Emin Karaca, “Sintinenin Dibindekiler” adlı kitabı
ile,
2002: Füsun Akatlı, Güngör Dilmen, Seçkin Selvi, Dikmen
Gürün Uçarer, Engin Uludağ Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü:
2002
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Özen Yula, “Gayri Resmi Hürrem” adlı oyunu ile,
2003:
Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz
2003
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Melisa Gürpınar, “Ada Şiirleri” adlı kitabı ile,
2004: Feridun Andaç, Semih Gümüş, Nezihe Meriç,
Ahmet Oktay, Jale Parla
2004
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Oya Baydar, “Erguvan Kapısı” adlı kitabı ile,
2005:
Sadık Aslankara, Nursel Duruel, Konur Ertop, Feyza Hepçilingirler, Osman Şahin
2005
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Günhan Kuşkanat, “Kış Leylekleri” adlı kitabı ile,
2006: Füsun Akatlı, Oruç Aruoba, Ahmet Cemâl, Doğan
Hızlan, Emin Özdemir
2006
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Prof.Dr. Doğan Aksan, “Yunus Emre Şiirinin Gücü” adlı
kitabı ile,
2007: Metin Balay, Yılmaz Öğüt, Seçkin Selvi,
Dikmen Gürün, Engin Uludağ
2007
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Can Utku, “Elim Sende” adlı oyunu ile
(Mansiyon)
2008:
Ataol Behramoğlu, Adnan Binyazar, Cevat Çapan, Alpay Kabacalı, Hilmi Yavuz
2008 Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: İsmail
Uyaroğlu, “Kirli Şiirler” adlı kitabı ile,
2009:
Handan İnci, Yıldız Ecevit, Semih Gümüş, Oya Baydar, Hasan Ali Toptaş
2009
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: İrfan Yalçın, “Yorgun Sevda” adlı kitabı ile,
2010:
Sadık Aslankara, Nursel Duruel, Konur Ertop, Mehmet Zaman Saçlıoğlu, Osman
Şahin
2010
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Kadri Öztopçu, “Kuş Oltası” adlı kitabı ile,
2011: Oruç Aruoba, Nüket Esen, Doğan Hızlan, Orhan
Koçak, Nilüfer Kuyaş
2011
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Nurdan Gürbilek, “Benden Önce Bir Başkası”
2011
Cevdet Kudret Edebiyat Jüri Özel Ödülü: Erkan Irmak, “Kayıp Destan’ın İzinde” adlı
kitabı ile,
2012: Metin Balay, Yılmaz Öğüt, Seçkin Selvi,
Dikmen Gürün, Yeşim Özsoy Gülan
2012
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Ümit Denizer, “Adalet, Sizsiniz (Sokrates,
Galileo, Sacco, Vanzetti)” adlı oyunu ile,
2013:
Cevat Çapan, Hilmi Yavuz, Egemen Berköz, Güven Turan, Metin Celâl
2013
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Fırat Caner, “Zeval” adlı kitabı ile,
Ödül
Gerekçesi: “cesur olmasının yanında, tutarlı ve dengeli şiir dili nedeniyle”
2014:
Hasan Ali Toptaş, Semih Gümüş, Handan İnci, Asuman Kafaoğlu Büke, Burhan Sönmez
2014
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: Kemal Varol, “Haw” adlı kitabı ile,
2015:
Faruk Duman, Nursel Duruel, Ferit Edgü, Handan İnci, İbrahim Yıldırım
2015
Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü: B. Nihat Eren, “Kör Pencerede Uyuyan” adlı kitabı
ile,
Ödül
Gerekçesi: “Öyküyü oluşturan konuyu çok değişik açılardan geliştirmiş olduğu ve
işlenmiş bir dille öykü türüne katkıda bulunduğu”
