REFİK DURBAŞ

Fotoğraf: Kadir İncesu

(10 Şubat 1944, Pasinler/Erzurum – 30 Kasım 2018, İstanbul)

     Fikret Kaynakçı ve Sıtkı Sipahioğlu imzalarını da kullandı. Şayeste Hanım ile tesisatçı Sıddık Durbaş’ın oğlu. Şair M. Suphi Nuri İleri’nin kayınbiraderidir. 1954’te ailesi İzmir’e göçtü. Erzurum’da başladığı ilkokulu 1956’da İzmir Necatibey İlkokulu’nda tamamladı. 1959’da İzmir’de Karataş Ortaokulunu, 1965’te Namık Kemal Lisesi’ni bitirdi ve İstanbul’a geldi. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ndeki yüksek öğrenimini 12 Mart’tan sonra yarıda bıraktı. 1967’ye kadar işçilik, su tesisatçılığı, işportacılık yaptı. 1967’de düzeltmen olarak ‘ Yeni İstanbul’  gazetesinde çalışmaya başladı. Başta Cem Yayınevi ol­mak üzere birkaç yayınevinde yine düzeltmen olarak çalıştı. 1969’da ‘ Cumhuriyet ‘gazete­sine girdi. 1983-87 yılları arasında aynı gazetenin düzelti şefliğini yürüttü. 2 Ocak 1992 tari­hinde Cumhuriyet gazetesinden emekli oldu. 1993-95 yılları arasında ‘ Sabah ’ gazetesinde kitap ve sanat sayfaları düzenledi. “Yeni Yüzyıl” gazetesinin kuruluşunda görev alarak kültür-sanat bölümünü yönetti. “Yeni Yüzyıl”, “Ateş” ve “Sabah” gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı. “Sabah” gazetesinde iki yıla yakın “Sabah Posta Kutusu” köşesini yönetti. 2011 Ocak ayında yirmi yıla yakın süredir çalıştığı “Sabah” gazetesinden ayrıldı. 2011 yılından sonra Birgün gazetesinde yazdı. 30 Kasım 2018’de akşam saatlerinde Medeniyet Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yoğun bakıma alındı. Son olarak zatürreye yakalanan Durbaş, yoğun bakıma kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.

      İlk öyküsü ‘Karanlık’ 1962'de Çocuk Haftası dergisinde yayımlandı. Lisedeyken Yeni Asır, Ege Ekspres, Ege Telgraf, Sabah Postası ve Demokrat İzmir gazeteleri ile okulda çıkar­dıkları Genç Kalemler dergisinde ve Ödemiş, Aydın, Denizli, Muğla, Balıkesir, Bursa’da çıkan dergi ve gazetelerde şiirleri ve yazıları yayınlandı. Daha sonra şiire yöneldi ve ilk şiiri “Velvele” başlığıyla 12 Şubat 1962’de Ege Ekspres gazetesinin “Gençlerle Baş Başa” sayfasında yayınlandı. İzmir Namık Kemal Lisesi’nde okurken edebiyat öğretmeni İsmet Kültür’ün çıkardığı okul dergisi “Genç Kalemler”i yönetti. 1962-1964 yılları arasında İzmir’de başta M. Gündüz Badak olmak üzere arkadaşlarıyla birlikte 24 sayı çıkardıkları  “Evrim” dergisinin yönetiminde bulundu. Bu dergiye daha sonraları 60 kuşağının şair ve yazarları olarak Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Eser Gürson, Haluk Aker, Rahmi Akseki, Semih Tezcan, Erhan Etiker de katılacak, dergide ayrıca Halil İbrahim Bahar, Günel Altıntaş, Metin Altıok, Özkan Mert gibi imzalar yer alacaktı. 1967 yılında İstanbul’da 60 Kuşağı’nın dergisi olarak 4 sayı çıkan ‘Alan 67’ dergisinin sahipliğini ve yöneticiliğini üstlendi. 1972-74 yılları arasında ‘Yeni  A’ dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. Soyut, Şiir Sanatı, Alan 67, Papirüs, Yeni A dergilerinde yayımladığı şiirleriyle tanındı. 

       60’lı yılların başından bu yana şiirleri, yazıları, çevirileri ve söyleşileri Adam Sanat, Alan’67, Ateş, Aydınlık, Beko Haber, Birgün, Cumhuriyet, Cumhuriyet Kitap, Cumhuriyet gazetesinin 70’lerde çıkardığı Cumhuriyet Sanat-Edebiyat, Cumhuriyet gazetesinin 80 sonrası yayınlanan Cumhuriyet Siyaset, Cumhuriyet Yaşar Kemal, Devinim 60, Dünya Kitap, Evrim, Hürriyet Gösteri, İstanbul, İzmir İzmir, Kedi, Milliyet Sanat, Papirüs, Sabah, Soyut, Sözcükler, Şiir Sanatı, Yasakmeyve, Yazko Edebiyat,  Yeni A, Yeni Yüzyıl  vb. gibi dergi, gazete ve eklerinde yayımlandı.

      Güncel yaşamın kaygılarından, sevinç ve özlemlerinden hareketle , yaşanılan ‘an’ların gerçeklerini yalın, içli, çarpıcı bir duyarlılıkla işlediği şiirleriyle ‘ 1960 Kuşağı’ nın öncü şa­irleri arasında yerini aldı. İlk dönem şiirlerindeki ‘ İkinci Yeni ’ eğiliminden, sağlam bir dil örgüsüyle simge yüklü bir anlatıma ve toplumsal gerçeklere yöneldi. Kentte yoksulluk içinde yaşayan, güç koşullarda çalışanların şiirini yazdı.

      Birçok şiiri Rusça, Bulgarca, İsveçce, Danca, Hollandaca, Arapça, Fransızca ve İngilizceye çevrilerek dergi ve antolojilerde yer aldı. “Çırak Aranıyor” şiiri Zülfü Livaneli ve Hümeyra tarafından, “Menzil” şiiri Sadık Gürbüz, “Gününü Umuda Ayarla” şiiri Grup Baran tarafından bestelendi. “Çırak Aranıyor”u Zülfü Livaneli, Edip Akbayram, Deniz Türkali, Müslüm Gürses, Yunanlı Maria Farandouri, İspanyol Maria del Mar ve Kızılırmak tarafından seslendirildi. “Yeni Türkü” müzik grubunun “rembetiko” tarzı yaptığı “Külhani Şarkılar” albümünde yer alan “Evet de Bana”, “Kapris”, “Külhani” ve “Ömrüm Zından İçinde” adlı parçaların şarkı sözlerini yazdı.

1979 yılında “İkinci Baskı” kitabında yer alan “Kimse Sormadı Adını” şiiri TRT Ankara Televizyonu tarafından kısa film yapıldı. 1989 yılında  Erdoğan Tokatlı tarafından Çaylar Şirketten kitabından TRT için dizi film çekildi. ‘ Çırak Aranıyor ’ şiiri amatör tiyatrolarda sahnelendi. Toplu şiirleri Can Yayınları, Adam Yayınları ve Kırmızı Yayınları ve Islık Yayınları tarafından yayımlandı. 2014 Dünya Şiir Günü Bildirisi’ni kaleme aldı.

      Ödülleri: “Çırak Aranıyor” adlı şiir kitabıyla 1979 Yeditepe Şiir Armağanı’nı;  “Ne­reye Uçar Gökyüzü” adlı şiir kitabıyla 1983 Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü;  ‘Kapı­kule’nin Vatansızları’ (Cumhuriyet) röportajıyla 1989 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yılın Gazetecisi Ödülü’nü;  “Menzil” adlı şiir  kitabıyla 1993 Halil Kocagöz Şiir Ödülü’nü, 2014 PEN Şiir Ödülü’nü, “Bağışla Ziyanımı” adlı şiir  kitabıyla 2015 Yunus Nadi Şiir Ödülü’nü ve "Şayeste" adlı kitabıyla 2018 Behçet Aysan Şiir Ödülü'nü aldı.

     Yapıtları: Şiir:

& Kuş Tufanı (1971, Soyut Yayınları, İst.)      

& Hücremde Ayışığı (1974, Cem Yayınevi, İst.)

& Çırak Aranıyor (1978, Cem Yayınevi, İst., 96 s.)

& Çaylar Şirketten (1980, AbeCe Yayınları, İst.)

& Nereye Uçar Gökyüzü (1983, Yazko Yayınları, İst., 60 s.)

& Siyah Bir Acıda (1984, Yazko Yayınları, İst., 128 s.)

& Bir Umuttan Bir Sevinçten - Toplu Şiirler 1 (1984, Can Yayınları, İst.; “Kuş Tufanı”, “Hüc­remde Ayışığı”, “Çırak Aranıyor”, “İkinci Baskı”, “Çaylar Şirketten” ve “Nereye Uçar Gök­yüzü” adlı şiir kitapları birarada)

& Yeni Bir Defter-Şiirler-Meçhul Bir Aşk (1985, Yeni Türkü Yayınları, İst.)

& Adresi Uçurum - Toplu Şiirler 2 (1987, Can Yayınları, İst., 188 s.; daha önce yayımlanan “Siyah Bir Acıda” ve “Yeni Bir Defter, Şiirler, Meçhul Bir Aşk” adlı şiir kitapları ile ilk kez bu kitabında yayımlanan “Olağan Bazı Şeyler Mesela” adlı yapıtı birarada)

& Geçti mi Geçen Günler (1989, Adam Yayınları, İst., 80 s.)

& Menzil (1992, Papirüs Yayınları, İst., 64 s.)

& Kimse Hatırlamıyor - Toplu Şiirleri 1 (1994, Adam Yayınları, İst., 215 s.; “Kuş Tufanı”, “Hüc­remde Ayışığı”, “Çırak Aranıyor” ve “Çaylar Şirketten” adlı şiir kitapları birarada)

& Nereye Uçar Gökyüzü - Toplu Şiirleri 2 (1994, Adam Yayınları, İst., 240 s.; “Nereye Uçar Gök­yüzü”, “Siyah Bir Acıda”, “Yeni Bir Defter Şiirler Meçhul Bir Aşk”, “Geçti mi Geçen Günler ve “Menzil” adlı şiir kitapları birarada)

& Düşler Şairi (1997, Adam Yayınları, İst.,72 s.)

& Seçme Şiirler (1997, Adam Yayınları, İst., 72 s.)

& İstanbul Hatırası (1998, Adam Yayınları, İst., 64 s.)

& Hatıram Olsun (2000, Adam Yayınları, İst., 64 s.)

& Rüzgarla Randevu (2000, Alfa Yayınları, İst.)

& Adresi Kalbimde – Seçme Şiirler (2000, Boyut Kitapları, İst., 64 s.)

& Şimdi: Haberler  (2001, Adam Yayınları, İst., 112 s.)

& Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (2002, Adam Yayınları, İst., 72 s.)

& Rüya Tabirleri (2004, Adam Yayınları, İst., 104 s.)

& Gözbebeğim İstanbul (2004, Boyut Kitapları, İst.)

& Kırk Dört Sıfır Dört (2007, Kırmızı Yayınları, İst., 117 s.)

& Çırak Aranıyor – Toplu Şiirler 1 (2010, Kırmızı Yayınları, İst., 512 s.)

& Hatıram Olsun – Toplu Şiirler 2 (2010, Kırmızı Yayınları, İst., 472 s.)

& Bağışla Ziyanımı (2014, Islık Yayınları, İst., 240 s.)

& Çırak Aranıyor - Toplu Şiirler – 1 (2016, Islık Yayınları, İst., 436 s.)

& Menzil - Toplu Şiirler – 2 (2016, Islık Yayınları, İst., 398 s.)

& Kırık Ayna - Toplu Şiirler – 3 (2016, Islık Yayınları, İst., 380 s.)

& Şayeste (2018, Islık Yayınları, İst., 72 s.)

    Deneme, İnceleme, Araştırma Kitapları:

& Yazılmaz Bir İstanbul (1988, Boyut Yayınları, İst.)

& İki Sevda Arasında Karasevda (1994, Ümit Yayıncılık)

& Yasemin ve Martı (1997, Adam Yayınları, İst., 192 s.)

& Gölgem İstanbul Sokaklarında (1998, Sabah Kitapları, İst.) 

& Taşın ve İnancın Şiiri Mardin (1998, Tarih Vakfı Yayınları)

& Poetry of Stone and faith Mardin (1998, Tarih Vakfı Yayınları)

& Rüzgarla Randevu  (2000, Alfa Yayıncılık, İst., 130 s.)

& Gözbebeğim İstanbul (2005, Boyut Yayın Grubu / Seyahat Kitapları Dizisi, İst., 120 s.; Fotoğraflar: Şemsi Güner)

& Rakı ile Edebiyat Muhabbeti (2007, Heyamola Yayınları, İst., 296 s.)

& Köroğlu (2007, Merkez Kitaplar, İst, 160 s.)

& Mevlana (2007, Boyut Kitapları, İst.)

& İstanbul Hayattır 1 (2010, Heyamola Yayınları, İst., 320 s.)  

& Red Şair ve Şiir Yazıları (2016, Mu Yayınları, İst., 260 s.)

& Şiirin Gizli Tarihi (2016, Doğan Kitap, İst., 336 s.)           

& Efsaneler Kenti İstanbul (2017, Hep Kitap, İst., 168 s.; Resimleyen: Burcu Yılmaz)

& Edebiyat Anılarda Yaşar (2018, Doğan Kitap, İst., 240 s.)

      Röportaj Kitabı:

& Ahmed Arif Anlatıyor: Kalbim Dinamit Kuyusu (1990, Cem Yayınevi, İst.)

& Güneşli Rüzgârı Nazım'ın - Vera Tulyakova Anlatıyor (1997, Piya Kitaplığı, İst.; 2009, Daktylos Yayınları,  Kültür-Sanat Dizisi, İst., 101 s.)

       Anı:

& Anılarımın Kardeşi İzmir (2001, Literatür Yayıncılık, Tanıklıklar Dizisi, İst., 184 s.; 2018, Sözcükler Yayınları, İst., 112 s.)

     Çocuk Kitapları:

& Yedi İklim Dört Bucak (Yuva Yayınları, 78 s.) 

& Denizler Sincabı (1979, AbeCe Yayınları, İst.)

& İkinci Baskı (1979, AbeCe Yayınları, İst., kitabın beşinci baskısı “Barış Koyun Çocukların Adını” adıyla 2009 yılında Nesin Yayınevi tarafından 2009 yılında yayınlandı.)

& Kırmızı Kanatlı Kartal (1982, İst,)

& Tilki Tilki Saat Kaç (1995, Ümit Yayıncılık)

& Barış Koyun Çocukların Adını (Çocuk Şiirleri; 1998, Sabah Kitapları, İst.)

& Seni Seviyorum Anne (1998, Sabah Kitapları, İst.)

& Mustafa Kemal Bayrağı (1998, Sabah Kitapları, İst.)

& Maviydi Gökyüzü Yeryüzü Yeşil (1998, Sabah Kitapları, İst.)

& Kaf Dağında Şenlik Var (1998, Sabah Kitapları, İst.)

& Kalbimde Okulun Işığı (1999, Gendaş Çocuk, İst.)

& Beyaz Güvercinleri Çocukluğun (1999, Gendaş Çocuk, İst.)

& Selam Olsun Çocukluğuma (1999, Gendaş Çocuk, İst.)

& Anneye Sevgi Babaya Saygı (1999, Gendaş Çocuk, İst.)

& Kar Altında Allı Turna (1999, Gendaş Çocuk, İst.)

& Aydede’ye Alfabe (2003, Şimşek Yayınları, İst.)

& Kuyruğu Zıp Zıp Kanguru (2007, Kök Yayıncılık, İst., 96 s.)

& Pençesi Pamuk Kedi (2008, Kök Yayıncılık, İst.,72 s.)

& Gazeteci Çocuk (Nesin Yayınevi, İst., 57 s.)

& Nar Düştü Kar Üstüne (2011, Can Çocuk Yayınları, İst., 48 s.)

& Biri Dev Biri Pire (2. Baskı; 2012, Can Çocuk Yayınları, İst., 72 s

& Kurabiye Ev (2014, Can Çocuk Yayınları, İst., 56 s.)

& Kar Üstünde Beyaz Bulut (2014, Can Çocuk Yayınları, İst., 48 s.; Resimleyen: Özge Ekmekçioğlu)

& Kırmızı Kanatlı Kartal  (2014, Can Çocuk Yayınları, İst.)

& Bez Bebekle Kuklası (2015, Can Çocuk Yayınları, İst., 48 s.; Resimleyen: Burcu Yılmaz)

& Kuyruklu Hayvan Masalları (2015, Can Çocuk Yayınları, İst.)

& Yaramaz Şiirler (Çocuk şiirleri, 2017, Hep Kitap, İst., Resimler: Deniz Üçbaşaran)

& Büyüsün Düşler (2017, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İst., 48 s.; Resimleyen: Soner Hızarcı)        

& Çırak Çıktı Çocukluğum (Çocuk şiirleri, 2017, Uçan At, İst., 80 s.)

& Zuzu ile Babası (2018, Hep Kitap, İst., 64 s.; Resimleyen: Çağrı Odabaşı)

& Kardan Adam Üşüyor (2018, Final Kültür Sanat Yayınları, 40 s.; Resimleyen: Uğur Altun)

      Antoloji:

& Türk Yazınından Seçilmiş Cezaevi Şiirleri (1993, Adam Yayınları, İst., 178 s.)

& Öykülerde İstanbul (1995, Altın Kitaplar, İst.)

& Cumhuriyetten Günümüze Türk Şiiri 5 Cilt (Abdullah Özkan ile; 1999, Boyut Dosya Yayınları, İst., 1264 s.)

& Türk Edebiyatında Çalışan Çocukların Hikayeleri - Kar Altında Allı Turna (1999, Gendaş Kültür, Çocuk Edebiyatı Dizisi, İst., 152 s.)

& Türk Edebiyatında Hayvan Hikayeleri - Beyaz Güvercinleri Çocukluğun (1999, Gendaş Kültür, Çocuk Edebiyatı Dizisi, İst., 176 s.)

& Türk Edebiyatında Okul Hikayeleri - Kalbimde Okulun Işığı (1999, Gendaş Kültür, Çocuk Edebiyatı Dizisi, İst., 140 s.)

& 100 Aşk Bir de Şiiri (2001, Kırmızı Kitaplar)

& Çakırkeyif Şiirler (2006, Efe Rakı)

& Kanatların Yelken Ettik Gemiye – Halk Edebiyatında Destan Şiirler (2011, Kavis Kitap, Kar Kitaplığı Dizisi, İst., 430 s.)

       Derlemeleri:

& Evliya Çelebi: Yedi İklim Dört Bucak (1977, Cem Yayınevi, İs.)

& Evliya Çelebi: Şaka-Name (1983, Milliyet Yayınları, İst.)

& Muallim Naci: Mavili Alaca Baston (1983, Milliyet Yayınları, İst.)

& Muallim Naci: Ömer’in Çocukluğu (Serhat Yayınları, 2006)

& Tevfik Fikret: Şermin ve En Güzel Çocuk Şiirleri (2009, Nesin Yayınevi, İst)

& Mehmet Akif Ersoy: Çocuklar İçin En Güzel Şiirler (2009, Nesin Yayınevi, İst)

& Evliya Çelebi: Acayip Öyküler (2009, Nesin Yayınevi, İst)

& Mehmed Âkif Hayatı ve Toplu Şiirleri (2008, Kırmızı Yayınları, Kırmızı Özel Kitaplar Serisi, İst., 678 s.)

& Gül İle Sitemkâr (2015, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İst., 116 s.)

& Ömer Seyfettin, En Sevilen Öyküler (Günümüz Türk çesine uyarlayan: Refik Durbaş, 2017, Doğan ve Egmont Yayıncılık, İst., 136 s.)

       Katkıda Bulunduğu Kitaplar:

& Dizelerin Renkleri (2017, Folkart Gallery Yayınları, 336 s.)

      Kaynaklar:

E   Tanzimattan Günümüze Türk Şiiri Antolojisi / Mehmet Çetin / 3. Cilt / 20A2, Akçağ Ya­yınları, Ank., s: 19-22

E   http://refikdurbas.blogcu.com/

E  http://refikdurbas.blogspot.com.tr/

E  https://www.birgun.net/yazarlar/refik-durbas-261.html