SALÂH BİRSEL

(14 Kasım 1919, Bandırma / Balıkesir – 10 Mart 1999, İstanbul)

A. Suluklupaşalar imzasını da kullandı. Eleni Hanım ile Eminzade Hafız Talat Bey’in oğlu. Yapımcı ve yönetmen Özdemir Birsel ile yazar Mehmet Güreli yeğenidir. Gerçek adı Ahmet Selahattin'dir. İlkokulu Bandırma’da okuduktan sonra  orta öğrenimini İzmir Saint Joseph Fransız Okulu ve İzmir Erkek Lisesi’nde tamamladı (1937). İki yıl İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti, daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nden 1948 yılında mezun oldu. 1943-49 yılları arasında Nişantaşı Ortaokulu'nda Fransızca öğretmenliği yaptı. Yenilikler dergisini çıkardı (1946, 5 sayı), İnsan  ve Sokak dergilerinin yayımına katıldı. 1950-52 yılları arasında Sümerbank Teftiş Kurulu revizörlüğü, 1953-56 yılları arasında Çalışma Bakanlığı’na bağlı olarak iş müfettişliği, 1956-60 yılları arasında Edebiyat Fakültesi Kütüphane Müdürlüğü, 1960-72 yılları arasında Ankara Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü görevlerinde bulunduktan sonra 1972 yılında emekli oldu. 1960-73 yılları arasında Türk Dil Kurumu Yayın Kolu Başkanlığı yaptı.  

İlk şiiri 1937 yılında “Gündüz” dergisinde yayınlandı. 1949 yılında yazmaya başladığı günlüklerini 1950 yılında Beş Sanat dergisinde yayımlamaya başladı. “Yenilik”, “İnsan”, “Sokak” ve “Nokta” dergilerinin yayımına katıldı. Şiirleri öncelikle zekaya, ince alaya dayanan yergi ağırlıklı şiirlerdir. Garip ve İkinci Yeni akımlarını kendine göre yorumlayarak uzaktan izledi. Şiirlerinde halk şiirine yaklaşan bir söyleyiş yöntemine ulaştı. Yalın üslubu, hoşgörülü konu seçimleri ve ince alaylı yaklaşımıyla, kendine özgü farklı bir yerde bulundu. Sonraları düzyazıya ağırlık verdi ve denemeleriyle ünlendi. Modern şiirimizi tema ve dil bakımından zenginleştirmiş, geliştirmiş şairler arasındadır. Burhan Arpad'la ABC Yayınevini kurdu. Sonradan İhsan Devrim'in de ortak olduğu yayınevi, dönemin siyasal iktidarının kışkırtmaları üzerine karşıt görüşlü bir grup tarafından ünlü Tan gazetesinin yakıldığı olaylar sırasında yıkıldı. "Bulut Geçti" adlı şiiri nedeniyle yargılandıysa da beraat etti.

1990’larda büyük bir coşkuyla tekrar şiire döndü. İroni ve humor özellikleri taşıyan şiirleriyle modern şiirimizi tema ve dil bakımından demokratlaştırdı, geliştirdi.

1937 yılından başlayarak şiirleri, yazıları, günlükleri, çevirileri ve kendisiyle yapılan söyleşiler Adam Sanat, Bağ, Cumhuriyet Dergi, Gündüz, Bir Yeni Biçem, Gösteri, İnkılapçı Gençlik, İnsan, Nokta, Papirüs, Sanat ve Edebiyat, Seçilmiş Hikayeler, Servetifünun, Sokak, Soyut, Şiir-lik, Türk Dili, Varlık, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yenilik, Yenilikler, Yusufçuk vb. gibi dergilerde yayımlandı. Şiirlerinden çok denemeleriyle tanınmıştır.

Ödülleri: "Keçi Çobanı, Kuzu Çobanı" adlı denemesiyle 1970 TRT Sanat Ödülleri Yarışması’nda Başarı Ödülü’nü, "Şiir ve Cinayet" adlı kitabıyla 1976 TDK Deneme-Eleştiri-Gezi Ödülü’nü, “Paf ve Puf” adlı kitabıyla 1982 Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Ödülü’nü, "Yaşlılık Günlüğü" adlı kitabıyla 1986 Sedat Simavi Vkfı Edebiyat Ödülü’nü ve “Varduman" adlı şiir kitabıyla 1994 Necatigil Şiir Ödülü’nü aldı.

Yapıtları:

Şiir Kitapları:

& Dünya İşleri (1947, İst.)

& Hacivat'ın Karısı (1955, Seçilmiş Hikâyeler Yayınları, Ank.)

& Ases (1960, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Kikirikname (1961, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Haydar Haydar (1972, Bilgi Yayınevi, Ank.)

& Köçekçeler (Toplu şiirler, 1980, Ada Yayınları, İst.)

& Bütün Şiirleri (Toplu şiirler, 1986, Ada Yayınları, İst.)

& Varduman (1993, YKY, İst., 92 s.)

& Yalelli (1994, Adam Yayınları, İst., 64 s.)

& İnce Donanma (1994, Adam Yayınları, İst.)

& Rumba da Rumba (1995, Adam Yayınları, İst.)

& Yaşama Sevinci (1995, Adam Yayınları, İst.)

& Çarleston (1996, Adam Yayınları, İst.)

& Köçekçeler (Toplu Şiirler I; “Dünya İşleri”, “Hacivat'ın Karısı”, “Ases”, “Kikirikname” ve “Haydar Haydar” adlı kitaplarının toplu basımı; 1996, Adam Yayınları, İst., 160 s.)

& Baş ve Ayak (1997, Adam Yayınları, İst., 64 s.)

& Sevdim Seni Ey İnsan (1997, Adam Yayınları, İst., 72 s.)

& Seçme Şiirler (1997, Adam Yayınları, İst., 80 s.)

& Nardenk (1998, Adam Yayınları, İst.)

& Köçekçeler: Bütün Şiirleri (2014, Sel Yayıncılık, İst., 327 s.)

       Romanları: 

& Dört Köşeli Üçgen (1961, Dün-Bugün, Ank.)

      Deneme ve İnceleme Kitapları:

& Şiirin İlkeleri (1001 Gece Denemeleri; 1952, Yenilik Yayınları, İst.)

& Sev Beni Sev (1001 Gece Denemeleri; Edebiyat üzerine konuşmalar; 1957, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Kendimle Konuşmalar (1001 Gece Denemeleri; 1969, Papirüs, İst.)

& Şiir ve Cinayet ((1001 Gece Denemeleri; 1975)

& Kahveler Kitabı (Salah Bey Tarihi: I; 1975, Koza Yayınları, İst.)

& Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu (Salah Bey Tarihi: II; 1976, Sander Yayınları, İst.)

& Kurutulmuş Felsefe Bahçesi (1001 Gece Denemeleri; 1979, Ada Yayınları, İst.)

& Boğaziçi Şıngır Mıngır (Salah Bey Tarihi: III; 1979, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ank.)

& Halley Kimi Kurtarır (1001 Gece Denemeleri; 1981, Yazko Yayınları, İst.)

& Paf ve Puf (1001 Gece Denemeleri; 1981, Ada Yayınları, İst.)

& Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi (Salah Bey Tarihi: IV; 1982, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ank.)

& Amerikalı Tolstoy (1001 Gece Denemeleri; 1983, Yazko Yayınları, İst.)

& Bir Zavallı Sarı At (1001 Gece Denemeleri; 1985, Çağdaş Yayınları, İst.)

& Yapıştırma Bıyık (1001 Gece Denemeleri; “Kendimle Konuşmalar” ile birlikte; 1985, Özgür Yayınları, İst.)

& İstanbul-Paris (Salah Bey Tarihi: V; 1985, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ank.)

& Şişedeki Zenci (1001 Gece Denemeleri; 1986, Nisan Yayınları, İst.)

& Asansör (1001 Gece Denemeleri; 1987, Özgür Yayınları, İst.)

& Kediler (1001 Gece Denemeleri; 1988, Bağlam Yayınları, İst.)

& Seyirci Sahneye Çıkıyor (1989, Nisan Yayınları, İst.)

& Hafiyeler Önde Gider (1001 Gece Denemeleri; 1991, Nisan Yayınları, İst.)

& Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde (1001 Gece Denemeleri; 1993, İst.)

& Gece Mavisi (1994, İst.)

& Beyoğlu'nda Büyülü Geceler 1950'lerde Sinema (2016, Agora Kitaplığı, 304 s.)

       Günlük Kitapları:

& Günlük (1955, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Kuşları Örtünmek (Günlük: 1972-1975) (1976, Ada Yayınları, İst.)

& Hacivat Günlüğü (“Günlük” ve “Kuşları Örtünmek” ikisi bir arada; 1982, Ada Yayınları, İst.)

& Yaşlılık Günlüğü (1980-85 yılı notları) (1986, Ada Yayınları, İst.)

& Aynalar Günlüğü (1986-88 yılı notları) (1988, Ada Yayınları, İst.)

& Bay Sessizlik (1989 yılı notları) (1990, Ada Yayınları, İst.)

& Nezleli Karga (1990 yılı notları) (1991, Remzi Kitabevi, İst., 120 s.)

& Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu (1991 yılı notları) (1992, Remzi Kitabevi, İst.)

& Papağanname (1995, Adam Yayınları, İst.)

& Yanlış Parmak (1996, Adam Yayınları, İst.)

       İnceleme Kitapları:

&  Fransız Resminde İzlenimcilik (1967, Dost, Ank.)

& Goethe, Seçmeler (1972, Milliyet Yayınları, İst.)

       Mektup:

& Geceyarısı Mektupları (1991, Bağlam Yayınları, İst.)

       Çevirileri:

& Panait Istrati, Baragan’ın Dikenleri (1943, A. B. Neşriyatı, İst.)

& J. Anouilh, Vahşi Kız (Oktay Akbal ile; 1951, MEB, Ank.)

& S. Lagerlöf, Morbacka (Behçet Necatigil ile; 1952, MEB, Ank.)

& S. Zweig, Bir Kalbin Ölümü ve Mürebbiye (1954)

& M. Jacob, Genç Bir Şaire Öğütler (1961)

& M. Ayme, Clérambard (1963, MEB, Ank.)

& J. Janet, Hizmetçiler (1964, MEB, Ank.)

& J. Giraudoux, Chaillot’taki Deli (F. Baldaş ile; 1965, MEB, Ank.)

& J. Audiberti, Kötülük Kol Geziyor (1965, MEB, Ank.)

& M. Duras, Bütün Gün Ağaçlarda (1967, Bilgi Yayınevi, Ank.)

 Yayına Hazırladığı Kitaplar:

& Rüştü Onur Şiirleri- Mektupları- Ardından Yazılanlar (1956, Yeditepe Yayınları, İst.)

& Goethe: Işık... Biraz Daha Işık / Yaşamı, Sanatı ve Düşüncesi Yapıtlarından Seçmeler (Broy Yayınevi, İst.)

& George Sand, Hayatım Erkek Çölünde Bir Kamelya (Broy Yayınevi, İst.)

Kaynaklar:

A  Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt I / 2001, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İst. / s: 188-190

A  Mehmet Çetin, Tanzimattan Günümüze Türk Şiiri Antolojisi, 2. Cilt, 2002, Akçağ Yayınları, Ank., s. 30-32

A  http://t24.com.tr/k24/yazi/denemelerin-en-renkli-yazari-salah-birsel,570

A  http://www.beyaztarih.com/ansiklopedi/salah-birsel