(10 Nisan 1929, Amasya - 5 Ağustos 1970, İstanbul)
Oyun yazarı, tiyatro yönetmeni, oyuncu, gazeteci. Ankara Maarif Koleji ve İstanbul Robert Kolej’de okudu. Öğrencilik yıllarında tiyatro çalışmalarına başladı. 1950'de Robert Kolej Mühendislik Bölümü’ndeki eğitimni yarım bıraktı. Okulu bıraktıktan sonra Ankara'ya gitti ve İngilizce oyunlar oynayan “Ankara Players” adlı bir tiyatro topluluğunda çalıştı. 1952'de Ankara Devlet Tiyatrosu’na dekoratör olarak girdi. 1957'de Güner Sümer ve Seçkin Selvi ile birlikte “SAHNE Z” adlı amatör tiyatro topluluğunu kurdular. William Saroyan’ın "Merhaba Dışarıdaki" ve Eugene Ionesco’nun "Kel Şarkıcı" ve "Sandalyeler" oyunlarını yönetip sahne tasarımlarını yaptı. Muhsin Ertuğrul’un Devlet Tiyatroları genel müdürlüğünden ayrılması nedeniyle 1958'de istifa etti. Ankara Devlet Tiyatrosu, Ankara Yenişehir Tiyatrosu, Sahne Z Topluluğu, İstanbul’da Arena Tiyatrosu, İÜ Gençlik Tiyatrosu, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu, Gen-Ar Tiyatrosu ve Küçük Sahne’de oyunculuk, yönetmenlik ve dekoratörlük yaptı. 1960'ta gazetecilik yapmaya başladı, Öncü, Vatan, Dünya gibi gazetelerde muhabir ve dış politika yazarı olarak çalıştı. 1962'de İstanbul'a döndü. 1963'te Seçkin Selvi ile ikinci evliliğini yaptı. 1963'te Arena Tiyatrosu'nda Caragiale'nin Kayıp Mektup adlı oyununun, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'ndaysa (aynı zamanda rol de aldığı) Güngör Dilmen'in Midas'ın Kulakları ve Shakespeare'in Othello oyunlarının sahne tasarımlarını gerçekleştirdi. “Ayak Bacak Fabrikası” adlı oyunuyla ünlendi. Anamur köylülerinin yoksulluk yüzünden fink (karatohum) ekmeği yiyerek kötürüm oluşlarını anlattığı oyun ilk kez 1964’te İÜ Gençlik Tiyatrosu’nda, ertesi yıl Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahnelendi. Fikret Otyam’ın Gide Gide 9 adlı kitabındaki “Karatohum” röportajından hareket ederek yazdığı bu oyun, Türkiye’de oyun yazarlığının dönüm noktalarından biri olarak kabul edildi. 1965-66'da Gen-Ar Tiyatrosu'nda Aziz Nesin'den kendi uyarladığı "Ah Biz Eşekler" oyununu sahneye koydu. 1966'da Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) bünyesinde bir gezici tiyatro kurdu (TSÖT) ve bu tiyatronun yöneticiliğini yaptı. Burada yeniden sahneye koyduğu Ayak Bacak Fabrikası ve Suçsuzlar/Sacco ve Vanzetti oyunlarıyla 67 ili kapsayan bir turneye çıktı. 1970'te Ankara Yenişehir Tiyatrosu'nda Brecht'in "Carrar Ana'nın Silahları" ve Lorca'nın "Eskicinin Tazesi" oyunlarını sahneledi. İstanbul Sanat Tiyatrosu’nda “Ayak Bacak Fabrikası”nın provaları sırasında kalp krizinden öldü.
Salt oyun yazarı olarak değil, araştırmacı, dramatik ve epik tiyatroyu da iyi bilen biri olarak da Türk tiyatrosuna önemli katkılarda bulundu. Yayınlanan üç radyo oyunundan biri Değişim dergisinde basıldı. 1962'de radyo oyunu olarak kaleme aldığı “Öyle Bir Oyun”, Özdemir Nutku ile yaptığı ortak çalışma sonrası sahne oyunu olarak yeniden düzenlendi ve Savaş Oyunu (1965) adıyla anıldı. Bu oyun Özdemir Nutku rejisi ile 1965'te Almanya’da Erlangen Uluslararası Tiyatro Şenliği’nde ödül aldı ve Max Fisch tarafından Almancaya çevrildi.
Ödül: 1957 Schiller Ödülü'nü (Almanya); “Ayak Bacak Fabrikası” ile 1964 Uluslararası Erlangen Şenliği Ödülü'nde dördüncülük; 1965 Basın-İş Sendikası En İyi Oyun Yazarı Ödülü'nü; 1967 Nancy Şenliği Ödülü'nde birincilik; “Polisler” (Mrozek) ile 1968 Asaf Çiyiltepe Ödülü'nü aldı.
Yapıtları: Oyun: *Ayak Bacak Fabrikası. İst.: İzlem, 1965 (Fransızcaya çev. T. Saraç-R. Giraud, Fabrique Orthopedique, 1968) *Bütün Oyunları (Ayak Bacak Fabrikası ve Savaş Oyunu), İst.: Mitos, 1993.
Çeviri: *R. C. Dyer, Taşralı, 1964 *D. C. Bendit, Anarşizm, 1969.
Hakkında Yazılan Kitaplar: *Nalan Sınay. Yaşamı, Sanat Anlayışı ve Yapıtlarıyla Sermet Çağan. İst.: Mitos-Boyut, 2013, 128 s.
Kaynaklar: TBEA. c. I, 2001, 237/2010, 289; Necatgil. İsimler. 109-100; Özkırımlı. TEA. II, 307; “Çağan Sermet”, TDEA. II, 98; Necatigil. Eserler. 41; Karaailoğlu. 143; Çalışlar, Aziz. Tiyatro Ansiklopedisi. Ank.: KB, 1995; Nutku, Özdemir. “Ayak Bacak Fabrikası’nı Sahneye Koyarken Zorunlu Düşünceler”. Tiyatro Araştırmaları Dergisi. S. 2. 1971. 29-76; Sarıoğlu, Mehmet. “Bir Tiyatro Emekçisi Sermet Çağan: Yaşamı, Eserleri ve Tiyatro TÖS”. Eğitim Bilim Toplum. c. 4. S.16. 2006. 140-159; Sınay, Nalan. Yaşamı, Sanat Anlayışı ve Yapıtlarıyla Sermet Çağan. İst.: Mitos-Boyut, 2013.
Hazırlayan: Şükrü Kırkağaç
*25 Mayıs 2022 tarihinde güncellendi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder