ZEHRA İPŞİROĞLU

(12 Şubat 1948, İstanbul - )

Yazar, tiyatro eleştirmeni. Soyadı Mecklenburg. Sanat tarihçisi Nazan İpşiroğlu ile felsefeci ve sanat tarihçisi Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun kızıdır. Anneannesi çevirmen Seniha Bedri Göknil, halası yazar Müfide Ferit Tek, eniştesi devlet adamı Ferit Tek’tir. 1967’de Avusturya Lisesi’ni, 1971’de İÜ EF Alman Filolojisi Bölümü’nü bitirdi. Freiburg ve Berlin üniversitelerinin Alman Dili ve Edebiyatı ve Felsefe bölümlerinde öğrenim gördü. 1976-91 yılları arasnda İÜ EF Almanca Bölümü’nde, doksanlı yıllarda aynı Fakülte’de kendi kurduğu “Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturgi” Bölümü’nde, 1998-2009 yılları arasında Almanya’da Duisburg/Essen Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü’nde profesör olarak  çalışmalarını sürdürdü. Tiyatro Eleştirmenleri Birliği, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ve TYS üyesi. İstanbul’da yaşıyor.

Yaratıcı eğitim ve öğretim alanında yayınlanan çeşitli imece yayınlarının ve edebiyat, tiyatro, yaratıcı eğitim ve öğretim  üzerine çıkan kitaplarının yanısıra, roman, öykü, anı, röportaj  ve dokuz yaşın üstündeki çocuklar ve yetişkinler için  yazınsal çocuk ve gençlik kitapları, ayrıca yazınsal çevirileri vardır. Kitaplarının bazıları Almanca, Sırpça, Rusca ve Hindu dillerine çevrildi.

Yazı ve söyleşileri Cumhuriyet Kitap, Radikal Kitap, Varlık gibi dergi ve gazete eklerinde yayımlandı.

Ödül: 1978’de Milliyet Sanat film öyküsü yarışması birincilik ödülünü, 1987’de Milliyet Sanat edebiyat eleştirisi birincilik ödülünü, 1993’te “Tiyatroda Devrim” adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Tiyatro Araştırma ve İnceleme Ödülü’nü, “Tiyatroda Yeni Arayışlar” adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Eleştiri Ödülü’nü, 1997’de yurtdışında “Nashornspiel” adı altında yayınlanan “Gergedan Oyunu” adlı çocuk kitabıyla Orhan Kemal Öykü yarışması ödülünü, Almanya’da “Eselsohr” dergisi sıradışı çocuk yazını ödülünü, 2008’de “Özgürlük Yolları” adlı kitabıyla A. Baştürk İşci Edebiyatı Ödülü’nü, 2013'te Demokratik İşçi Derneği Onur Ödülü’nü, 2014’te Afife Jale Yapı Kredi Özel Tiyatro Ödülü’nü, 2016’da “Haneye Tecavüz” adlı belgesel romanıyla Duygu Asena Roman Ödülü’nü, 2018’de Tiyatro Eleştirmenler Birliği Onur Ödülü’nü aldı.

Yapıtları: Deneme, İnceleme, Eleştiri: Uyumsuz Tiyatroda Gerçekçilik, 1978, yb. 1986, Mitos Boyut, İst.; Eleştirinin Eleştirisi, 1982, Cem, İst.; Tiyatroda Yeni Arayışlar, 1982, Düzlem, İst.; Tiyatroda Düşünsellik-Dramaturgi Sorunları, 1985, Mitos Boyut, İst.; Düşünmeyi Öğrenme ve Öğretme, 1987, Afa, İst.; Tiyatroda Devrim, 1988, Çağdaş, İst.; Eğitimde Yeni Arayışlar, 1997, Adam, İst.; 2000 Yılına Doğru Tiyatro, 1998, Mitos Boyut, İst.; Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri: Resim, 2000, Papirüs, İst.; Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri 2: Yazın, 2001, Papirüs, İst.; Düşünme Korkusu, 2002, Papirüs, İst.; Gençler İçin Nâzım Hikmet Oyunları, 2003, Papirüs, İst.; Tiyatroda Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri, 2004, Papirüs, İst.; Yaratıcı Yazma, Yaratıcı Yazmada Yazınsal Metinlerin İşlevi, 2006, Morpa, İst.; Yaratıcı Yazma, Yaratıcı Yazma Çalışmalarında Gözün İşlevi, 2008, Morpa, İst.; Tiyatroda Kültürlerarası Etkileşim, 2008, Mitos Boyut, İst.; Eine Andere Türkei, 2008, Brandes und Apsel, Frankfurt; Yüzyıl Sonra Brecht, 2009, 24, İst.; Gençlere Mektuplar, 2011, E, İst.; Gençlerle Diyalog, 2013, E, İst.; Dramaturjiden Sahne Çözümlemesine Tiyatroda Alımlama, 2014, Habitus Kitap, İst.; Tabular, Korkular ve Kadınlar, 2015, E, İst.; Dünden Bugüne Bertolt Brecht, 2016, Habitus Kitap, İst.

Öykü: Yollar, Yerler, Yüzler, 2003, Papirüs, İst.; Wege ins Freie, 2009, Anadolu, Hückelhoven.

Roman: İzler, Orada ve Burada, 2004, Papirüs, İst.; Özgürlük Yolları, 2008, Çınar, İst.; Haneye Tecavüz, 2016, E, İst.

Monografi: Ayaspaşa Yıllarım, 2010, Heyamola, İst.

Anı: Bugünden Güne Dünden Bugüne, Nazan İpşiroğlu ile, 2003, Papirüs, İst., yb. 2018, YKY, İst.; Mavi Eşek, 2016, Doğan Kitap, İst.

Oyun: Alamanya, Alamanya, 2008, Anadolu, Hückelhoven; Toplu Oyunları (Lena, Leyla ve Diğerleri ve Pinokyo Kral Übü’nün Ülkesinde adlı oyunları), 2013, Mitos Boyut, İst.; Memleketimden Kadın Manzaraları, 2017, Mitos Boyut, İst.

Söyleşi, Röportaj: Yapıcılığın Gücü – Türkan Saylan’la Söyleşi, 2006, Doğan Kitap, İst.; Aydınlanan Yollar-Kardelen Öyküleri, 2012, Cumhuriyet Kitapları, İst.

Çocuk Kitabı: Das Nashornspiel, 1997, Nagel und Kimihe, Zürich, İsviçre; Gergedan Oyunu, 1997, YKY, İst.; Konuşan Çınar, 1998, Adam, İst.; Gelin Çocuklar Birlikte Düşünelim, 1999, Adam, İst.;  Pinokyo Kral Übü’nün Ülkesinde, 2003, Çınar, İst.; Şimdiki Çocuklar Hâlâ Harika, 2005, Toroslu Kitaplığı, İst.; Düş Hırsızlarına Karşı, 2009, E, İst.;

Çeviri: Friedrich Dürrenmatt, Yargıç ve Celladı, 1987, İnkılâp, İst.; Max Frisch, Biyografi, 1992, Cem, İst.; Vaclav Havel, Bildirim, 1992, Cem, İst.; Heinrich İbsen, İki Oyun-Brand, 2006, İş Bankası Kültür, İst.

Katkıda Bulunduğu ve Yayına Hazırladığı Kitaplar: Çağdaş Kültürümüz, Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 1988, Cem, İst.; Yaratıcı Toplum Yolunda Çağdaş Eğitimi, Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 1990, Cem, İst.; Yazma Uğraşı, Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 1991, Cem, İst.; Çağdaş Eğitimde Sanat, Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 1994, Demet, İst.; Çocuk Kültürü, Edebiyatı, Medyası, Tiyatrosu, Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 1996, Mavi Bulut, İst.; Yaratıcı Okuma, Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 2000; Bir Kitap Hazırlıyoruz, Şeyda Ozil ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 2000; Çağdaş Türk Yazını, 2001;  Yazma Uğraşı, Yaratıcı Yazma/Lust am Schreiben, Fakiye Özsoysal ile birlikte,  2002; Gençler İçin, Okuma Kitabı, Şeyda Ozil ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 2004; Gençler İçin Sorunlar ve Çözümler, Nazan İpşiroğlu, Oya Adalı ve Şeyda Özil ile birlikte, 2005, Çınar, İst.; Yaratıcı Okuma Dizisi, Nazan İpşiroğlu, Şeyda Ozil ve Oya Adalı ile birlikte, 2006, beş çocuk kitabı; Düşlerin Renkleri, Nazan İpşiroğlu ile birlikte, 2008; Kadınların Gözüyle Yazmak ve Yaşamak, 2013, Cumhuriyet Kitapları, İst.

Kaynaklar: http://zehraipsiroglu.com/; Ahmet Gündeş,  Zehra İpşiroğlu ile “Konuşan Çınar” Üzerine, Cumhuriyet Kitap, Ekim 1998; Ahmet Gündeş, Zehra İpşiroğlu ile “Eleştirinin Eleştirisi” Üzerine, Cumhuriyet Kitap, 22 Nisan 1999;  Ceyhan Usanmaz, Gençler İçin Nâzım Hikmet Oyunları, Virgül, S. 62, Mayıs 2003; Ali Yılmaz, söyleşi, Varlık Kitap, Mayıs 2004); Asuman Kafaoğlu, Yazarın 24 Saati: Zehra İpşiroğlu, Radikal Kitap, 17 Şubat 2005; TBEA, c. I, 1.b. 2001/3.b. 2010, 547; Doğan Kitap internet sitesi; Yapı Kredi Yayınları internet sitesi.