(12 Şubat
1948, İstanbul - )
Yazar,
tiyatro eleştirmeni. Soyadı Mecklenburg. Sanat tarihçisi Nazan İpşiroğlu ile
felsefeci ve sanat tarihçisi Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun kızıdır. Anneannesi
çevirmen Seniha Bedri Göknil, halası yazar Müfide Ferit Tek, eniştesi devlet
adamı Ferit Tek’tir. 1967’de Avusturya Lisesi’ni, 1971’de İÜ EF Alman
Filolojisi Bölümü’nü bitirdi. Freiburg ve Berlin üniversitelerinin Alman Dili
ve Edebiyatı ve Felsefe bölümlerinde öğrenim gördü. 1975-91 arasında İÜEF
Almanca Bölümü’nde, doksanlı yıllarda aynı fakültede kendi kurduğu Tiyatro
Eleştirmenliği ve Dramaturgi Bölümü’nde, 1998-2009 arasında Almanya’da
Duisburg/Essen Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü’nde profesör olarak
çalışmalarını sürdürdü. Tiyatro Eleştirmenleri Birliği, Çağdaş Yaşamı Destekleme
Derneği ve TYS üyesi. Köln ve İstanbul’da yaşıyor.
Yaratıcı
eğitim ve öğretim alanında yayınlanan çeşitli imece yayınlarının ve edebiyat,
tiyatro, yaratıcı eğitim ve öğretim üzerine çıkan kitaplarının yanısıra, roman,
öykü, anı, röportaj, tiyatro oyunu ve dokuz yaşın üstündeki çocuklar ve
yetişkinler için yazınsal çocuk ve gençlik kitapları, ayrıca yazınsal
çevirileri vardır. Kitaplarının bazıları Almanca, Sırpça, Rusca ve Hindu
dillerine çevrildi.
Kadınların
sorunlarını gündeme getirdiği tiyatro oyunları “Lena, Leyla ve
Diğerleri” ve “Hayal Satıcısı” başarıyla
sergilenmektedir. “Yüzleşme” oyununu Ankara Fareler Tiyatrosu’nda
ekip çalışmasıyla sahnelemektedir. “Anlatılamayan Öyküler” adlı
dijital tiyatro projesini tamamladı.
Ödül: 1978’de Milliyet Sanat film öyküsü
yarışması birincilik ödülünü, 1987’de Milliyet Sanat edebiyat eleştirisi
birincilik ödülünü, 1993’te “Tiyatroda
Devrim” adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Tiyatro Araştırma ve İnceleme
Ödülü’nü, “Tiyatroda Yeni Arayışlar”
adlı kitabıyla Kültür Bakanlığı Eleştiri Ödülü’nü, 1997’de yurtdışında “Nashornspiel” adı altında yayınlanan “Gergedan Oyunu” adlı çocuk kitabıyla
Orhan Kemal Öykü yarışması ödülünü, Almanya’da “Eselsohr” dergisi sıradışı
çocuk yazını ödülünü, 2008’de “Özgürlük
Yolları” adlı kitabıyla A. Baştürk İşci Edebiyatı Ödülü’nü, 2013'te
Demokratik İşçi Derneği Onur Ödülü’nü, 2014’te Afife Jale Yapı Kredi Özel
Tiyatro Ödülü’nü, 2016’da “Haneye
Tecavüz” adlı belgesel romanıyla Duygu Asena Roman Ödülü’nü, 2018’de
Tiyatro Eleştirmenler Birliği Onur Ödülü’nü, Terakki Vakfı Tiyatro Onur
Ödülü’nü aldı.
Hakkında Yazılan Kitaplar: *Tiyatroyla
Düşünmek – Zehra İpşiroğlu’na Armağan, (Katkıda Bulunanlar: Nazan İpşiroğlu, Norbert
Mecklenburg, Dikmen Gürün, Selahattin Dilidüzgün, Özdemir Nutku, Metin Balay,
Hülya Nutku, Şükran Dilidüzgün, Oğuz Arıcı, Ayşegül Yüksel, Kerem Karaboğa,
Nilüfer Kuruyazıcı, Selda Kulluk Yerdelen, Nazan Aksoy, Yavuz Pekman, Fakiye
Özsoysal, Burcu Yasemin Şeyben, Leyla Şimşek-Rathke, Ozan Ömer Akgül, Tijen
Savaşkan Gedik, Nihal Kuyumcu, Gülen İpek Abalı, Mahmut Karakuş, Hasibe Kalkan,
Berin Uyar, Nurten Kum ve Şeyda Barlas Bozkuş), İst.: Habitus, 2016
Yapıtları: Deneme, İnceleme,
Eleştiri:
*Uyumsuz Tiyatroda Gerçekçilik, İst.: Mitos, 1978 *Eleştirinin Eleştirisi, İst.:
Cem, 1982 *Tiyatroda Yeni Arayışlar, İst.: Düzlem, 1982 *Tiyatroda
Düşünsellik-Dramaturgi Sorunları, İst.: Mitos Boyut, 1985 *Düşünmeyi Öğrenme ve
Öğretme, İst.: Afa, 1987 *Tiyatroda Devrim, İst.: Mitos Boyut, 1988 *Eleştirinin
Eleştirisi, İst.: Cem, 1992 *Tiyatroda Yeni Arayışlar, İst.: Düzlem, 1992 *Tiyatroda
Düşünsellik, Dramaturji Sorunları, İst.: Mitos Boyut, 1995 *Eğitimde Yeni
Arayışlar, İst.: Adam, 1997 *2000 Yılına Doğru Tiyatro, İst.: Mitos Boyut, 1998
*Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri: Resim, İst.: Papirüs, 2000 *Alımlama
Boyutları ve Çeşitlemeleri 2: Yazın, İst.: Papirüs, 2001 *Düşünme Korkusu, İst.: Papirüs,
2002 *Gençler İçin Nâzım Hikmet Oyunları, İst.: Papirüs, 2003 *Tiyatroda
Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri, İst.: Papirüs, 2004 *Yaratıcı Yazma,
Yaratıcı Yazmada Yazınsal Metinlerin İşlevi, İst.: Morpa, 2006 *Yaratıcı Yazma,
Yaratıcı Yazma Çalışmalarında Gözün İşlevi, İst.: Morpa, 2008 *Tiyatroda
Kültürlerarası Etkileşim, İst.: Mitos Boyut, 2008 *Eine Andere Türkei, Frankfurt,
Brandes und Apsel, 2008 *Yüzyıl Sonra Bertolt Brecht, İst.: 24, 2009 * Gençlere
Mektuplar, İst.: E, 2011; *Gençlerle Diyalog, İst.: E, 2013 *Dramaturjiden
Sahne Çözümlemesine Tiyatroda Alımlama, İst.: Habitus, 2014 *Tabular, Korkular
ve Kadınlar, İst.: E, 2015 *Dünden Bugüne Bertolt Brecht, İst.: Habitus, 2016
*İçinden Tiyatro Geçen Metinler, (Eylem Ejder’le), İst.: E, 2016 *Televizyon
Dizi Pusulası, Dizi Eleştirisinin Temelleri, İst.: E, 2020 *Yaşamdan Tiyatroya
Tiyatrodan Yaşama, İst.: İkaros, 2021 / Öykü:
*Yollar, Yerler, Yüzler, İst.: Papirüs, 2003 *Özgürlük Yolları, İst.:
Çınar, 2008 *Wege ins Freie, Hückelhoven: Anadolu, 2009 / Roman:
*İzler, Orada ve Burada, İst.: Papirüs, 2004 *Mavi Eşek, İst.: Doğan Kitap,
2016 *Haneye Tecavüz, İst.: E, 2016 *Hatırlayamadıklarımız, İst.: Kırmızı Kedi,
2023 / Monografi: *Ayaspaşa
Yıllarım, İst.: Heyamola, 2010 *Anı:
*Bugünden Güne Dünden Bugüne, (Nazan İpşiroğlu ile), İst.: Papirüs, 2003; yb. İst.:
YKY, 2018 *Mavi Eşek, İst.: Doğan Kitap, 2016 / Oyun: *Alamanya, Alamanya, Hückelhoven; Anadolu, 2008 *Toplu
Oyunları (Lena, Leyla ve Diğerleri ve Pinokyo Kral Übü’nün Ülkesinde adlı
oyunları), İst.: Mitos Boyut, 2013 *Memleketimden Kadın Manzaraları, İst.: Mitos Boyut, 2017 *Hayal Satıcısı, İst.:
Kırmızı Kedi, 2020 *Kadın Oyunları (“Babalar, Amcalar ve Diğerleri”, Yüzleşme”
ve “Erkeklik Hapishanesi”), İst.: Kırmızı Kedi, 2022 / Söyleşi, Röportaj: *Yapıcılığın Gücü–Türkan Saylan’la Söyleşi, İst.:
Doğan Kitap 2006 *Aydınlanan Yollar-Kardelen Öyküleri, İst.: Cumhuriyet
Kitapları, 2011 / Mektup: *Yola Çıkarken Evde Kalmak-Mektuplar (Berin
Uyar ile birlikte), İst.: Klaros, 2021 Çocuk ve Gençlik Kitabı: *Das Nashornspiel, Zürih: Nagel &
Kimche, 1997 *Gergedan Oyunu, İst.: YKY, 1997 *Konuşan Çınar, İst.: Adam, 1998 *Gelin
Çocuklar Birlikte Düşünelim (Nazan İpşiroğlu ile), , İst.: Adam, 1999 *Pinokyo
Kral Übü’nün Ülkesinde, İst.: Çınar, 2003 *Şimdiki Çocuklar Hâlâ Harika, İst.:
Toroslu Kitaplığı, 2005 *Düş Hırsızlarına Karşı, İst.: E, 2009 *Gençlere
Mektuplar, İst.: E, 2011 / Çeviri: *Friedrich
Dürrenmatt, Yargıç ve Celladı, İst.: İnkılâp, 1987 *Max Frisch, Biyografi, İst.:
Cem, 1992 *Vaclav Havel, Bildirim, İst.: Cem, 1992 *Heinrich İbsen, İki
Oyun-Brand, İst.: TİBKY, 2006 / Katkıda
Bulunduğu ve Yayına Hazırladığı Kitaplar: *Yaratıcı Toplum Yolunda Çağdaş
Eğitimi, (Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Cem, 1990
*Çağdaş Kültürümüz – Olgular,
Sorunlar, (Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Cem,
1991 *Yazma Uğraşı, (Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte), İst.:
Cem, 1991 *Çağdaş Eğitimde Sanat, (Şeyda Ozil, Jale Baysal ve Nazan İpşiroğlu
ile birlikte), İst.: Demet, 1994 *Çocuk Kültürü, Edebiyatı, Medyası, Tiyatrosu,
(Nazan İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Mavi Bulut, 1996 *Yaratıcı Okuma I,
(Nazan İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Özyürek, 1997 *Yaratıcı Okuma II, (Nazan
İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Özyürek, 1997 *Bir Kitap Hazırlıyoruz, (Şeyda Ozil ve Nazan
İpşiroğlu ile birlikte), İst.: Papirüs, 2000 *Çağdaş Türk Yazını, İst.: Adam, 2001 *Yazma Uğraşı, Yaratıcı Yazma/Lust am
Schreiben, (Fakiye Özsoysal ile birlikte), 2002 *Gençler İçin, Okuma Kitabı, (Şeyda
Ozil ve Nazan İpşiroğlu ile birlikte), 2004 *Gençler İçin Sorunlar ve Çözümler,
(Nazan İpşiroğlu, Oya Adalı ve Şeyda Özil ile birlikte), İst.: Çınar, 2005 *Yaratıcı
Okuma Dizisi, (Nazan İpşiroğlu, Şeyda Ozil ve Oya Adalı ile birlikte), 2006 *Düşlerin
Renkleri, (Nazan İpşiroğlu ile birlikte), 2008 *Kadınların Gözüyle Yazmak ve
Yaşamak, İst.: Cumhuriyet Kitapları, 2013
Kaynaklar: http://zehraipsiroglu.com/; Ahmet Gündeş, Zehra
İpşiroğlu ile “Konuşan Çınar” Üzerine, Cumhuriyet Kitap, Ekim 1998; Ahmet
Gündeş, Zehra İpşiroğlu ile “Eleştirinin Eleştirisi” Üzerine, Cumhuriyet Kitap,
22 Nisan 1999; Ceyhan Usanmaz, Gençler
İçin Nâzım Hikmet Oyunları, Virgül, S. 62, Mayıs 2003; Ali Yılmaz, söyleşi,
Varlık Kitap, Mayıs 2004); Asuman Kafaoğlu, Yazarın 24 Saati: Zehra İpşiroğlu,
Radikal Kitap, 17 Şubat 2005; TBEA, c. I, 1.b. 2001/3.b. 2010, 547; Doğan Kitap
internet sitesi; Yapı Kredi Yayınları internet sitesi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder