VEYSEL ÖNGÖREN

(1931, Hacıkân (Uzundere), Bismil / Diyarbakır – 30 Eylül 1998, Diyarbakır)

      Tiyatrocu Vasıf Öngören ile yazar ve ressam Ferit Öngören’in kardeşi. İlk ve ortaokulu Tavşanlı'da okudu. Ortaöğrenimini Afyon Lisesi'nde tamamladı (1949). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde  Türk Dili ve Edebiyatı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde Felsefe üzerine yüksek öğrenim gördü. Vatan gazetesi ve Türkiye Radyo Televizyon Kurumu'nda çalıştı.

     Şiirleri ve yazıları Dost, Sanat Rehberi, Su, Türk Dili, Türkiye Yazıları, Ulus, Yeni Ufuklar, vb. gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı.

Yapıtları:

Şiir Kitapları:

& Remo ile Salo (1979, Türkiye Yazıları Yayınları, Ank.)

& Vay Gözüm (1981, Türkiye Yazıları Yayınları, Ank.)

& Remtelebe (1982)

& Koca Ülke (1983)

& Arif’in Kızı (1987, Memleket Yayınları)

Deneme, İnceleme, Eleştiri Kitapları:  

& Dil, Estetik, Felsefe ve Tarih Bağlamında Şiir ve Yenilik (Broy Yayınevi, İst., 199 s.)

Şiirlerinden Seçmeler:

DÜNYAMIZ

Bana bir şarkı söyle

İçinde sesin olsun

Ve çiçek izleri olsun

Seni de severim çiçekleri de

Bana bir şarkı söyle

Bizi konuşan o şarkıyı söyle

Akşam şarkılara yatkın bir andır

Aklın tembel yanını, etin tembel yanını

Bildiğin türlü tembelliği

Alıp getiren akşam

Bizi her gün bulan akşam

Bize hiç danışmadan

Uykuyu hazırlıyan

Başlangıcı olan bir şarkıdır dünya

Söyle

De ki

Bir yeri olmalı insanın

Bir anahtarı

Yüzünü yıkıyacağı su

Erince açık yalnızlığında

Düşünebileceği bu dünyayı

Hiçbir sözünden caymamış

Kendini sokağa bırakmıya hazır

İlişkilerini sevip okşıyarak

Kendi olabileceği o yer

Şarkı pencerelerden duyulduğunda

Dünyaya bir yanıt verebileceği o yer

Henüz sonuna gelmiyen bu dünyada

Adımları yarıda kesilen onun

İnsanın şarkısını de

HALKIM

Anıları vardır

Halkından;

Yağışlı günleri düşündüren.

Diyarbakır'dan; çitlerden.

Kendini hiç unutmayan Afyon.

Öğrencilikten, futbol ve güreşten.

Yüzülen küçük, dar, coşkun dereler:

Değirmisaz;

Dağlardan kömür çıkaran yırtık giysililer:

gene halkından.

Bütün bunlardan,

Yani temelde,

Bütün hışmıyla

Atların köpük tutan teriyle hem

Huyudur bir Anadolu'lunun:

Dinlemek ve beklemek

Yeryüzü bugün öfkeli

Söyledi diye:

Öfke bilendikçe güzeldir

İnsanlığın kimi günleri de vardır

Halkım

Sen gözük ona

Esirgeme yüzünü

Şefkat yayan sesini

Kalbin mi

Kalbi yani

Kalbi hergün bin kere çarpar

Sabahında ülkenin

Halkım

Konuş

Upuzun yaylaların gözcüsüne

Kalın kabuklu çam gövdesine

Yüksektir ve enli

Sanki

Yoğurt çamcaklıyan yörük kadını kendi

Düşü gelecek günlerimin

Halkım konuş

Dilimizi yansıt ki şiirini tamamlasın

Ki elleriyle yazdığı

Ki kanıdır herşeyi

Tamamlasın da

Her şeyi bilen o şiiri

Her şeyi bilsin çocukları

Benzersiz

Gerektiği yerde duran o şiiri

İnsanları ülkemin

Kaldırın kolunuzu

El ayalarınız ona dönük olsun

Okusun yolunu

Yazgımızı

Bir çiçek gibi açan hayatımızı

Anasını yüreğinin

Dayanmak iki yanlı

Biri

Direnmek

Öbürü

Karşı koymak

Tatdı birini şimdi iştedir, orda

Biz ne kadar çok severiz hayatı

Ve onunla severiz

Ve o şu anda bir gergefin kemik tığını

                             aramaktadır

Bundandır süzülmüşlüğümüz

Hüznümüz beklediğimizdendir

Ve işte

Anımda bir kasaba

Eskiden, radyoaktivite yokken, daha

Karlı, bir kızın bikri gibi, göngörmüş, gazal

Karlı yolları dümdüz, arzulu ve ak

Nedense bir de bir çift tekerlek izi var

Tekerlekler, arabacı ve kırbaç

"Soğuk hayatla güzeldir" diyor

Bir ihtiyar

Bir ihtiyar anımda, 93 harbi:

"Düşman değildir bizi kıran

Bir sabun bir de soğuk".

Enverî Paşa'ya ikram

Anımda bir ihtiyar ve o

O gencecik bir adamdır kendi adına sığınmıştır

Tek dayanağıdır elleri, andı gibi:

      kimseye söylemediği usulca düşündüğü.

O gencecik bir adamdır herkes gibi

Doğuranı var, büyüteni, umut bağlıyanı

O gencecik bir adamdır sevişmeyi bilir şarkı

                                         dinlemeyi

Bir caddede yürümeyi bir pastahanede oturmayı

O gencecik bir adamdır herkes gibi

O gencecik bir adamdır kanıyla büyüten çiçekleri

Halkım

Sen koru onu

KARAİB DENİZİNE BİR YOLCUNUZ VARSA

Ağırıma gidiyor ernesto

Yanışı güneşte kavın

Az şey değildi hani

Bir habere benziyor hüznün

Biraz da yağmur sonlarına

Bir bardak rakı da içmişliğimiz yoktu

Küsüşmedik de

Ama yanıyorum sana

Adımların vardı kelimelerin ve uykuların

Uyumazdı diyorlar sana

Mitlerin işgüzarlığına göre olmıyan

Uykularında vardı hüznün de

Astımın bile

Her şeye üzülüyorum

Şansına,yalnız kalışına, ölüşüne

Cesaretin ve duruşuna, övünüyorum

Kıvanıyorum zulma ve doğuya üstüne gelen

                                                    

                                                      senle

Herkes görecek yeni insanı

Seni yazarken gereksizleşen Sartre

Yüzyıl yargılanacak diyordu

Bunlar yanlış düzenin yanlış insanları

Sensin yeni kılan çağı

Ayıran, özelliyen sen

Tarihin anlatımında bir konak olan öykünle

Kin bilmez yüreğinle

Yok olan bir dünyadan arta kalan bir adam

                                                          gibi

Bunların arasında isteksiz bir konuk gibi

Hem düşünen hem üzülen ben

Sorarlarsa bir gün buralarda sıkı bir adam

                                                        say diye

Ernesto derim ben

SESSİZLİK BİR GÜVERCİN MİDİR?

İlkbahar rüzgârı

Dolaş ev içlerini, işitince

Ölümün silâhlarla geldiğini

Anlatılırsa öykümüz

Gül bahçelerini serinlet

Genç kızlar oyalı yazma örtünüp

Saçlarını güllerle süslesinler

Ertelenmez bir adıma

Def gibi gerilmişti can

Hava bir yargı gibiydi

Apaçıktı

Dünyaya karşı bizi

Tutan sesimize

Dünya dalında ham

Anında farkettim onu

Ölüm tanıştırdı bizi

İlkbahar

Her yıl için oralara git

Çünkü bekliyenlerimiz var orda

İşbilir adam kişilere

Dövüştüğümüz günü hatırlat:

"Silâhım yerde durmasın öyle

Elimin ateşidir, sıcaklığıdır avucumun

Göz kırpmazlığımdır

Suskun buldunsa onu

İhanetleri bağışlamanın güçlüğündendir

Artık hiç konuşmıyacağımı bil

Bil

Ülkemiz vazgeçilmezdir

Bir anadır, çağrıdır, somut

Özsuyu yüreğimizde bir ağaçtır

Yüreğimiz tek armağanımız halkımıza

Sahibi olduğumuz tek şeydir

Ölüm donattı gelip onu silâhlarla

Dallarında incindi yaprakları ağaçların

Hayat, armağanıydı bize halkımızın

Silâhlarla gelen ölüme bağışladık

Öpmek istediğim yalnız sensin

Vakit bulabilseydim evet

Söylenecek bir şey vardı belki

Kahramandı diyorlar

Oysa çok daha ağırbaşlıdır ölüm

Ülke denildiğinde

Bu yüzdendir öfkelendi ve sustu aşk

Gözlerini iki kere kaçırmalarından

Hem dosttan hem düşmandan"

Sustu. Hiç konuşmıyacak.

Deme ki ben sürdürmeliyim:

"Sevildi her zaman ve her yerde

Şarkılarda ve şiirlerde

Aşk

Kalınca yalnız

Küsmüş bir dulluktur aşk

Tazedir, alımlı, biraz şaşırmıştır

Ayırdığınız ne

Sıkışan kalbiniz mi

İnce bir sızı mıydı boğazınızdan geçen

Ne ayırdınız kendinizden

İşte bir kere daha

Yeni rüzgârlar, ölüm ve hafifçe bir kırgınlığım

Bilirim

Aşk onurlu kızıdır bir ülkenin

Bundandır seviştiğimiz

Çocuğumuzdur sabah

Ölüm silâhlarla geldiği zaman

Kalktık onu karşıladık

Günü saati sorduk söylemediler

Günü hiç öğrenemedik ama gölgeye baktık

Öğlendi abdest aldık helâllaştık

Ölüm silâhlarla geldiği zaman gençtik

Elimizi çabuk tuttuk yaşlandık

Kendimize yakıştırmak için onu

Onu kendimize yakıştırmak için

Höykürdükçe üç el silâh sıktık

Ölüm silâhlarla geldiği zamandı

Ölüm utanmasın diye dövüştük

Ne yaptıksa onun için yaptık, bir tek

Avuçlarımızın sıcaklığı kabzasındadır

                             Silâhlarımızın hâlâ

Silâhlarla geldiği zamandı, bir de

Küstü gün

Yüreklerimizi ülkemizi ışıtsın diye bıraktık.

VAY GÖZÜM

IV

Bunlar yetmiyormuş gibi

Ne kadar yanlış anlatılır

Halleri halkın

Övgüler ve yergilerle

Değil mi ki

Yiğitlik

Yalnız kondu çoktan

İliği somurulmuş

Bir geçmiş zaman oldu

Olmadığı sohbetlerde sözü edilmekten

Teres adamlarca

Kimi şeyler sözlerle sevilmişse

Biraz hayata yabancıdır

Can havliyle fırlayışı insanın

Kendi gibi birineyse

Boynu bükük bir ağacın

Boynu bükük bir suya düşmüş gölgesidir

Ayrılıklar

Biraz safça, çocukça

Duruyorken orta yerde

Herkesi karartan

Kara dinli izbandut

İşte

Kulplu Recep

Şeğoy Fişati

Koçero

Abdurrahman Balta

Ve herbiri.

Çok övdü Koçero’yu

Kulp canavarı, dedi, Reco’ya

Edebiyatı burjuvazinin

Temellerken silâh ticaretini

İkisi de aynı garibdi

Koçero mert fakat öyküsü hoyrattı

Reco gerçekildir

Sinsice,

Komşusunun, kardeşinin kılığına girerek

Onu gelip buluncaya kadar zulüm

Reco

Delika’da kavruk bir çocuktu

Havedalı’dır

Zulma direndi

Ve direnir direnmez

Tutulmadı bu kavruk çocuk

Dersin fırtına

Mermisi hedefini şaşmadı

Düşmanından başkasını vurmadı

Çobandan aldığı ekmeğin parasını verirdi

Talan aktarmadı

Kadın oynatmadı

Hep çabuk çekilmiş tetiğe yaşamıştır

Kimi yerde kıl payı

Ya da almayan kapsüle

Vurmasa vurulacaktı

Gel gör ki düşmanı kendi gibi

Başka bir köyde başka kavruk çocuklardı

Gül ki şimdi burjuvazi

Kursağında kalacak hevesin

Anlamadığın şeydir

Övünmüyoruz

Şivan düşüyoruz

Pusatlarımızla

Kimsesiz kalmışlığına kavrukluğumuzun

Onlar

Kovuşturulmuşlardır

Mahkumdurlar

Düşmandan, jandarmadan

Ev içlerine korku salan konuk

Kırda çobanlar birer kırmızı gelincik

Ekmek yenir, su içilir

Düşman sorulur

Kısaca, hayat

Süreklenen bir ırmak

Dağlar

Kuytu koyaklar

Kıvrılan bulutlar

Ekmeği suyu ve uykuyu verebilseydi

Ve bilseydi konuşmasını insan diliyle

Kendi başına meseleyi çözseydi silâh

Kolaydı

Yeryüzüne indirmek yıldızları

Yaklaşınca zulüm

Yürekli tek adama

Kendini kesen kılıçtır başkaldırı

Bu

Bilindi artık

Geriye ne kaldı

Çete mi:

Korkuyu ve ölümü üretir

Naralar

Atlar

Otuz altı boğumlu mızrak

O eşi bulunmaz ulak

Devriyeler yararlar

Köyler yakarlar

Çekilir

Kuytu beleklerde nöbetle uyurlar

İstense de istenmese de

Egemenliğin soluk alışıdır,

Çete.

Çete,

Yükselirken güzeldir

Halkın dilinde sıcak,

Özlenilmiş çağrıdır

Tülbente vurulmuş sumak

Çıkarır orta yere çehresini zulmün

Zulma karşı umutdur

Yükselince uzaklaşır

Rengi solar

Göz yaşıyla sulanır yaşmak

Hiç sızlattı mı içinde bir yeri

Bir genç kadının umudunu gömüp içine

Faydasız diyen bir el çevikliği ile

Düzeltişi tülbentini

Kaldı ki

Hele ufak iş bunlar kele

Bizzat halk

Sardı aman vermez belleri

Yol vermez geçitleri

Kuş uçmaz karlı dağ başlarını tuttu

İnadla yürütülmüş savaşlarıyla

Heyhat!

Tadı değişmişti alanların

Doğmuştu sorgu.

Üretmek meslek olduğunda

Yaşamak meslek olduğunda

Silâha karmıştı mal.

Her zamanki gibi,

Şebnemlerle bezenmişti dünya:

Çocuklar doğmuştu.

Kadın memeleri süt dolu

Erkekler gizli gizli gönenmede

Baktı

Tenhaydı sular,

Duraksadı.

Biliyor artık:

İşlikten başlamıyorsa müsademe

Özlemleri tehlikededir.