GÜRHAN UÇKAN

(1948, Ankara - 5 Aralık 2006)

       Şair ve yazar. Ankara Kurtuluş Lisesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi mezunu (1973). Lisanüstü öğrenim yapmak için 1975 yılında İsveç’e gitti ve Stockholm’e yerleşti. Gazetecilikle yazarlık onu daha çok ilgilendirince öğrenim yapmadı. Yansıma dergisinde yayımlanan yazı, şiir, araştırma ve çevirilerini, Sanat ve Toplum dergisindeki Küba kültürü üzerine yaptığı geniş kapsamlı izledi. 1970’li yılların sonlarında Cumhuriyet gazetesinde yazı ve röportajları yayımlandı. 1994 yılından itibaren Cumhuriyet gazetesinin İsveç muhabirliğini yaptı. Uzun süre Yarın ile Bilim ve Sanat dergilerinin İsveç temsilciğini yaptı. Berfin Bahar (İstanbul) ve Tan (Ankara) dergilerine düzenli olarak katkıda bulundu. Çok uzun zaman İsveç’te yaşamasına karşın, İsveç uyrukluğunu seçmedi; orada da bir Türk yazarı olarak tanındı.

       Şiirleri, inceleme yazıları ve çevirileri Bilim ve Sanat, Cumhuriyet, Politika, Sanat ve Toplum, Varlık, Yansıma, Yarın vb. gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı.

      Ödülleri: 1998 yılında Hacı Bektaş Şenliği Öykü Ödülü’nü, 2002 yılında İsveç Akademisi tarafından her yıl verilen “Natur ve Kültür Çeviri Büyük Ödülü”nü aldı.

       Dil Derneği ile İsveç Atatürkçü Düşünce Derneği tarafından, üniversite gençliği arasında 2009-2014 yıllarında “Dil Derneği Gürhan Uçkan Kısa Öykü Yarışması” adıyla düzenlenen ödül, 2015-2016 yıllarında "Dil Derneği Gürhan Uçkan Şiir Yarışması" olarak düzenlenmiştir.

2009 - Öykü dalında Göral Erinç Yılmaz “Güvercin Adam” adlı öyküsüyle,

2010 - Öykü dalında Çağla Nisa Yılmaz “Şişman Konçerto adlı öyküsüyle,

2011 - Öykü dalında Yasemin Külte “Çentik” adlı öyküsüyle,

2012 - Öykü dalında Demet Çaltepe “Titreyen Eller” adlı öyküsüyle,

2013 – Öykü dalında Gökçe Altınbay “Dil “adlı öyküsüyle,

2014 - Ödüle değer öykü bulunamamıştır.

2015 - Şiir dalında Dilek Mayatürk,

2016 - Şiir dalında Bekir Dadır

2017 - Şiir dalında Adem Göktaş.

      

Yapıtları:

Şiir Kitapları:

& Sevdalar da Geçici (1982, Sanat ve Toplum, İst.)

& Haykıran Sessizlik (1984, Yarın Yayınları, Ank.)

& Bir Demet Özlem (1989, Kavram Yayınları)

& Mutlu Kadınlar (1993, Kavram Yayınları, yeni şiirlerle 2. Basım: 1997)

& Hoşgeldin (2000)

Öykü Kitapları:

& Gabriel (1982, Sanat ve Toplum, İst.; yeni öykülerle 2. Basım: 1989) 

& Geceyarısı Güneşi (1994, Kavram Yayınları)

& Sevginin Çiçek Açtığı Yerde (2000, Güldikeni Yayınları)

       Romanları: 

& Aşkın Yedinci Yüzü (2001)

      Araştırma Kitapları:

& Sosyalist Kültürün Genç Bir Örneği Küba (1980)

& Çağdaş Sömürgecilik ve Emperyalist Yayılma Örneği: Güney Afrika Cumhuriyeti (1986, Yarın Yayınları)

& Kadınların İsveç’i (1998, İmge Kitabevi)

       Deneme Kitapları:

& Kalıcı Kuşlar da Üşür (2000)  

       Çevirileri:

& Üç Kıtadan Sesler - Latin Amerika, Asya, Afrika’dan Şiirler (Şiir antolojisi, 1983, Yarın)

& Marta Traba, Güneyde Söyleşiler (Roman, 1987)

& Sven O Bergkvist, Gökyüzünde isyan (Roman, 1991)

& Dan Mellin, Yanlış Adım (Öyküler, 1991)

& Gece Treninde Aşk (13 İsveçli yazardan birer öykü, 1991)

& Çölde Aşk (İsveç’ten 9 aşk öyküsü) (1994, Sanat ve Toplum, İst.)

& Torgny Lindgren, Yılanın Yolu (Roman, 1997)

& Bodil Malmsten, Bana Bundan Sonra İlk Dokunanın (1997)

& Ali Cengizkan, Yunan Dosyası (İsveççe, 1998)

& Tomas Tranströmer, Hüzün Gondolu (Şiirler, 1998)

& Astrid Lindgren,Uzunçorap Pippi (Çocuk romanı, 1998) 

& Bodil Malmsten, Finistere’de Suyun Fiyatı (Roman, 2004)

& Torgny Lindgren, Pölsan (Roman, 2005)

& Tomas Tranströmer, İzmir Saat Üç (Şiirler, 2005)

& Birgitta Stenberg, Çılgın Yıllar (Roman, 2005)

       Hakkında Yazılan Kitaplar:

& Bir Demet Özlemsin – Gürhan Uçkan’ın Anısına (Hazırlayanlar: Münevver Oğan, Mustafa Sönmez, Nermin Küçükceylan, Günay Güner; 2007, İsveç Atatürkçü Düşünce Derneği Yayınları)        

Kaynaklar:

A  Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt: II / 2001, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İst./ s: 848

Şiirlerinden Seçmeler:

ÇOCUK VE YOL

o çocuğu yanıma yaklaşınca hemen sevdim

güçtür anlatması bazı şeyleri ama hoştur

onu bana doğru gelirken – saçları kıvır kıvır-

siz de yanımda olup görseniz isterdim

“tuttum ellerinden onun

gel dedim sıra sende

hiç bakma sağa-sola

işte başındayız yolun”

gözleri sanki ateşten birer nokta

öptüm kayısı yanaklarından çocuğun

sonra dönüp baktık – gelen yoktu neyse-

alev içinde bir gökyüzü kalmış uzakta

“size hiç söylediler mi

ölürken insanların

apansız gördüklerini

en sevdiklerini ve sevmediklerini”

cebinden bir avuç yeşil erik çıkardı çocuk

uzattım şiir kitabını seveceksin dedim

hem ye eriğini hem de oku burda yazılanları

elleri ceplerinde kitap koltuğunda yürüdü

“eylül çekilirken kumsalda

suların en köpüklü zamanıdır

sezon sonu yorgunluğunda

deniz sessiz bir soluk alır”

beni sevdiğin için yakalarlar seni dedim

gözleri kuşkulu elleri buz gibi yüreği sıcak

hemen bu gece oku o kitabı sonra sakla

başını kaldırıp gülümsedi nedenini bilemedim

“sizi bilmem ama yalnızlığı bilirim

herkesin ortasında hepsinden uzak

şöyle öldü ölecek denirken bana

gümbür gümbür dirilmeyi severim”

“Haykıran Sessizlik” adlı kitabından

HİÇ OLDU MU

öfkesini kumsala boşaltıp

geri dönen dalgalar gibi

elinizi uzattığınız halde

hiç oldu mu kaçırdığınız

sevdiğinizi dalgalar gibi

doludizgin giden atın boynuna

korkutan bir yontu gibi sarılan

dizginleri kaçırmış binici gibi

hiç oldu mu kaldığınız

ter içinde uyanılan düşler gibi

bir şeylerin kopmakta olduğunu

kapalı gözlerle bile görüp de

birtürlü adını konduramayıp

yanlış sabahlara uyandığınız

hiç oldu mu sizin de

yaklaşmak için her attığınız adımda

biraz daha geri gittiğiniz

ve avucunuzdaki elin apansız

buz parçasına dönüştüğü

hiç oldu mu bilmeceleri çözemediğiniz

“Haykıran Sessizlik” adlı kitabından

KARŞI KIYIDAN GELEN SESLER

sana o ateşi yakma dedim

gece olurken ve kumsalda

rüzgar birşey anlatıp

kuşlar sessizce kaybolurken

sana o ateşi yakma dedim

(…eski blujinler içinde

ve ayaklarında sanda—

letler hep birden gel-

mişlerdi. Susun dendi

susun ve dinleyin. Sus-

tular. Uzaklarda gemi

sinyalleri yayılırken

ve anılar içimizde sı-

cak damlalara dönüşür-

ken hepbirlikte dinle-

dik...)

sana öyle çekip gitme dedim

arkana baka baka ve üzgün

radyonun sesini kıstığımda

hafif bir ıslık çala çala

sana öyle çekip gitme dedim

(…gençlerin hepsi eleleydi.

ti-geldi, ateşler uzatıl-

dı ve hava iyiden iyiye

Aralarında sigaralar git-

serinleyince oğlanlar,

kızlara kazaklarını ver-

diler. Hiç ses çıkarmı-

yorlardı ve biz hepbir-

likte dinliyorduk dalga-

ların getirdigi sesi kar-

şı kıyıdan...)

sana yanlış anlıyorsun dedim

rüzgarı yanlış yorumluyorsun

yanlış şafaklara küsüp yanlış

güneşlere doğuyorsun/anlamadın

şimdi tutmuş olmadık yerlerde

bir parçacık doğru arıyorsun

“Haykıran Sessizlik” adlı kitabından

SEN DOĞARKEN YENI YAŞAMLARA

kalır mısın birdenbire

duyunca o eski şarkıyı

öylece olduğun yerde

yaprakları apansız dökülmüş

bir ağaç gibi ortalıkta

işte o zaman korkabilirsin

çünkü algıladığın her yeni duygu

tutulduğun her yeni sevgili

yansımasıdır kendi kendinin

o gümüşü dökülmüş aynaya

az silik biraz karışık ama

yaşanmasıdır eskinin bir kez daha

sakın dağılıp kalma hemen

kapalı kapıları zorlama

şöyle çekilip bir köşeye

kapat hazlaz gözlerini

bırak geçsin görüntüler

karanlıktaki gözlerinden

ışıklandırılmış taklar gibi

varsın çalınsın eski havalar

nasılsa değişiyor günler

bitiyor o eski şarkılar

sen doğarken yeni yaşamlara

incelerek uzuyor anılar

“Haykıran Sessizlik” adlı kitabından