BURHAN TOPRAK

(1906, Demirci / Manisa – 16 Eylül 1967, İstanbul)

       Sanat tarihçisi, edebiyat araştırmacısı, çevirmen.

Tam adı Burhan Ümid Toprak. Doktor Ali Rıza Bey’in oğlu, Mareşal Fevzi Çakmak’ın damadıdır. İzmir’deki Fransız ve Amerikan okullarında okudu. İzmir Erkek Lisesi’ni (Atatürk Lisesi) bitirdikten sonra öğrenim için Fransa’ya gitti. 1929 yılında Paris Sorbonne Üniversitesi Felsefe Bölümü’nü bitirerek yurda döndü. 1930’dan itibaren Sanayi-i Nefise Mektebinde (İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi) uzun yıllar sanat tarihi öğretmenliği yaptı. Okulun müdürü ressam Namık İsmail’in 1936 yılında ölümü üzerine müdürlüğe atandı. Aynı Güzel Sanatlar Akademisi’nde Türk Tezyinî Sanatları Bölümünün açılmasına öncülük etti. Yöneticiliği döneminde ayrıca Léopold Lévy, Louis Sue Rudolf Belling, Bruno Tout gibi yabancı uzmanlar aracılığıyla Akademi’nin eğitim ve öğretim yöntemlerini yenileme çalışmaları yaptırdı. Akademi’de 1948 yılında çıkan yangından sonra müdürlükten ayrıldı, ancak ders vermeyi sürdürdü. Üç yıl kadar Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği görevinde bulundu. 1949-50 yılları arasında MEB Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği yaptı.

       Edebiyat ve sanat tarihimizin önemli adlarından olan Burhan Toprak, André Gide’in ünlü eseri Dar Kapı’yı Türkçeye ilk çeviren kişi olduğu gibi, Yunus Emre Divanı’nı toplayıp yayımlamış olması ve “Ballar Balını Buldum” adlı önemli eseriyle büyük bir ün sahibi oldu. Türk şiirinde “Yunus Tarzı” denilen bir değer ölçüsünün kullanılmasına yol açtı. Yunus Emre üzerine, bilinen kaynakların da değerlendirildiği ilk bilimsel inceleme Fuad Köprülü tarafından yapılmıştı (İlk Mutasavvıflar, 1919). Taşbasması ilk yayımı 1885’te gerçekleşen Yunus Emre Divanı, yeni harflerle önce Burhan Toprak tarafından üç cilt olarak yayımlandı (ilk iki cilt Burhan Ümit imzasıyla) 1933’te yayımlandı. Eserin Risale-i Nushiyye ile Niyazi-i Mısri’nin ve Bursalı İsmail Hakkı’nın incelemelerini içeren üçüncü cildi ise 1934’te yayımlandı. Burhan Toprak’ın bu eserinde “Yunus Emre’yi bulmadan önce Türk edebiyatının havasında bunalıyordum” diye başlayan “Başlangıç” başlıklı nefis bir makalesi vardır.

Yapıtları:

      İnceleme, Eleştiri Kitapları:

& Yunus Emre Divanı (3. cilt, Risale-i Nushiyye ve Bursalı İsmail Hakkı ile Niyazi-i Mısri’nin Şerhleri, 1934; yeni baskılar 1972, 1982, 2004)

& Sanat Şaheserleri - Rönesans’tan Bugüne Kadar (3 cilt, Louis Hourticq ile, 1940-41, 4.bas. 1958)

& Sanat Tarihi (1960)

& Din ve Sanat (2006, Hece Yayınları, Ank., 160 s.)

& Yunus Emre Divanı (Burhan Toprak,  Bir Eleştirel Deneme Eşliğinde Ekler ve Notlarla Yayına Hazırlayan: Mustafa  Atiker,  2017, Keçiören Belediyesi Yayınları, Ank., 261+3 s.)

      Deneme Kitapları:

& Ballar Balını Buldum (1940)

       Çevirileri:

& Andre Gide, Dar Kapı (1931, 1938, )

& Oscar Wilde, De Profundis (1935)

& Epiktetos, Düşünceler ve Sohbetler (1937)

& Gaston Migeon, İslâm Sanatları (1943)

& Victor Hugo, Doksanüç İhtilali (Yeni basım: 1994)

& Oscar Wilde, Hayatı, Eşsiz Hikâyeleri ve Cezaevi Anıları (A.Gide’in Wilde ile ilgili hatıraları ve Wilde’ın cezaevinden yolladığı dört mektup; 1967, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İst.)

& Charles Lalo, Bediiyyat (1940; “Estetik” adıyla 2004, Hece Yayınları, Ank.)

& L.Massignon - F.Maurlac - B. Groedhuysen - Monthelant - Suares / Din ve Sanat (Yeni basım; (2006, Hece Yayınları, Ank., 160 s.)