NAZLI ERAY

  

(28 Haziran 1945, Ankara - ) 

Öykücü, romancı. Şermin Hanım ile Anayasa Mahkemesi üyesi ve Türkiye İş Bankası dışişleri müdürü Lütfullah Bütün’ün kızı. İkdam gazetesi başyazarı Tahir Lütfü Tokay büyükbabası, Sabahattin Kudret Aksal eniştesidir. 1958'de İngiliz Kız Ortaokulu’nu, 1962'de Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’ni bitirdi. Bir süre İÜ Hukuk Fakültesi’nde okudu; 3. sınıftan ayrılarak aynı üniversitenin Edebiyat Fak. Felsefe Bölümü’ne geçiş yaptı; felsefe eğitimini de tamamlamadan okuldan ayrıldı. Ankara'ya dönerek 1965-68 arasında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’nda çevirmen olarak çalıştı. Ciddi bir sağlık sorunu nedeniyle yaşamının bir yılını hastanede geçirmek zorunda kaldı. 1968'de ikiz kızları doğunca çalışma hayatını bıraktı. 1977'de konuk öğretim üyesi olarak bir dönem ABD’de Iowa Üniversitesi’nde “Yaratıcı Edebiyat” dersleri verdi. Cumhuriyet, Güneş ve Radikal gazetelerinde “Düş İşleri Bülteni” başlıklı yazılar yazdı. 1993-1999 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi Parti Meclisi’nde üç dönem üyelik yaptı. TYS, PEN Yazarlar Derneği ve Edebiyatçılar Derneği üyesi. Edebiyatçılar Derneği'nin kurucuları arasında yer aldı. 1990’da tiyatro ve sanat tarihçisi, bilim adamı Prof. Dr. Metin And ile evlendi, 1998'de boşandı. Ankara’da yaşıyor; iki çocuk annesi. 

İlk öyküsü liseye henüz başladığında yazdığı Mösyö Hristo (1959) olup 1960'ta Varlık dergisinde çıktı. 1973’ten itibaren öyküleri, yazıları ve söyleşileri Adam Öykü, Akşam, Cumhuriyet, Dönemeç, Gösteri, Güneş, Hürriyet Keyif, Notos, Oluşum, Radikal, Türk Dili, Varlık, Yazko Edebiyat gibi dergilerde yayımladığı “gerçekle gerçeküstü arasında köprüler kuran, masalsı öğelerle beslenen” (Behçet Necatigil) öyküleriyle tanındı. Zengin bir düş gücünün ürünleri olan öykülerinde toplumsal ve bireysel gerçeklikleri, çağrışımlarla yüklü bir dille, gerçeklikten gerçek ötesine uzanan iğneleyici, ironik bir anlatımla sergiledi. “Fantastik gerçekçilik” akımının Türkiye’deki en verimli kalemlerinden biri olarak değerlendirilen Eray, kendisini “büyülü gerçekçiliğe” yakın bulduğunu belirtir. Arzu Sapağında İnecek Var adlı romanı, 1980’lerden itibaren görülmeye başlanan fantastik anlatıların en uç örneği olarak kabul edildi. Berna Moran’a göre, yazarın farklı tarihsel dönemlerden apayrı kişileri belli bir kurgu içinde bir araya getirmesi ve romanının kahramanları yapmasındaki amacı yalnızca okuru şaşırtmak, güldürmek, sarsmak; okuyucuda bir tür şok etkisi yaratmaktır. Yazar özellikle bu romanında bir tür fotomontaj tekniğiyle “olmayacak kişileri olmayacak yerlerde bir araya getirerek, buluşturarak, öpüştürerek okuru eğlendirmektedir. Bu nedenle bu romanında ne doğa yasaları ne de kronoloji söz konusu değildir.” Fantastik, gerçeküstücü ve masalsı öğelerden bol bol yararlandığı öykülerinde yaşamdan kopmuş ya da yaşamın kıyısında kalmış insanların serüvenlerini duyarlı bir biçimde anlattı. Bu noktada gerek öykücülüğünün, gerekse öykülerindeki tiplerin Sait Faik duyarlılığına yakınlığına dikkat çeken Fatih Özgüven, Eray’ın da Sait Faik gibi öykülerinde anlattığı insanların “kentli çevrenin dışlanmışlarından”, “tutunamamış kentli bireyler” olduğunu, ancak aradaki en önemli farkın Sait Faik’in, öykülerindeki “dışlanmış”, “mutsuz” tiplere “sevgiyle” yaklaşırken, Eray’ın “ilgiyle” yaklaşmasında ortaya çıktığını belirtti. Öykülerinde halk arasında söylenen tekerlemeleri ve ninnileri de ustaca kullandı. Öyküleri ortaokul ders kitaplarında yer aldı. Bazı öyküleri İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Japonca, Çekçe, Urduca, Hintçe, Arapça, İsveççe ve Almancaya çevrildi, çeşitli antolojilerde yer aldı. 1986 yılında öykülerinden bir seçki Almanca olarak Almanya’da, Orphèe adlı yapıtı Amerika’da Teksas University Press tarafından 2006’da yayınlandı. İrfan Tözüm’ün filme aldığı “Monte Kristo” adlı öyküsü, beş ayrı yönetmen tarafından çekilen birbirinden bağımsız beş kısa öykülü filmden oluşan “Aşk Üzerine Söylenmemiş Herşey” içinde yer aldı. Pek çok öyküsü TV dizisi yapıldı. 1995-98 arasında TRT-Int’te bir sanat programı hazırlayıp sundu. 1998’de Ankara’da kişisel bir resim sergisi açtı. “Monte Kristo” ve “Rüya Sokağı” öyküleri 2005’te İtalyan yönetmen Angelo Savelli tarafından L’ultimo Harem (Son Harem) adıyla oyunlaştırıldı, İtalya ve Türkiye’de sahnelendi.

Ödül: Yoldan Geçen Öyküler ile 1988 Haldun Taner Öykü Ödülü'nü Aşk Giyinen Adam ile 2002 Yunus Nadi Roman Ödülü'nü aldı.  2009'da Türk Kütüpahaneciler Derneği En İyi Romancı Ödülü'ne, 2010'da Başkent Rotary Kulübü Meslek Ödülü'ne ve 2014'te Fantazya ve Bilimkurgu Sanatları Dernegi'nin ilk Mavi Anka Ödülü'ne layık görüldü. 2016'da Ankara Kulübü Derneği’nin ‘Ankara’ya Değer Katan Yazar Ödülü’nü, 2017'de 2017 yılında Dünya Kardeşlik Birliği Mevlana Yüce Vakfı ‘Evrensel Kardeşlikten Dünya Barışına Katkı Ödülü’nü ve 2019’da Dünya Kitle İletişimi Araştırma Vakfı tarafından Ankaralı yazarlara verilen “Sanat Çınarı Ödülü”nü aldı.

Yapıtları: Öykü: Ah Bayım Ah!, Bilgi, Ank.: 1976; Geceyi Tanıdım, Ada, İst.: 1979; Kız Öpme Kuyruğu, Ada İst.: 1982; Hazır Dünya, Kaynak, İst.: 1983; Geceyi Tanıdım /Erostratus, İletişim, İst.: 1985; Eski Gece Parçaları, Adam, İst.: 1985; Yoldan Geçen Öyküler, Can, İst.: 1987; Kuş Kafesindeki Tenor, Can, İst.: 1991; Kapıyı Vurmadan Gir, Kapital Medya, İst.: 2004;  Geceyi Tanıdım - Yoldan Geçen Öyküler/Toplu Öyküler 1, Everest, İst.: 2016; Kız Öpme Kuyruğu - Ah Bayım Ah/Toplu Öyküler 2, Everest, İst.: 2017.

Roman: Pasifik Günleri, Ada, İst.: 1980; Orphée, Kaynak, İst.: 1982; Deniz Kenarında Pazartesi, Kaynak, İst.: 1984; Arzu Sapağında İnecek Var, Can, İst.: 1989; Ay Falcısı, Can, İst.: 1992; Yıldızlar Mektup Yazar, Can, İst.: 1993; Uyku İstasyonu, Can, İst.: 1994; Bir Yaz Gecesi, Can, İst.: 1994; Âşık Papağan Barı, Can, İst.: 1995; İmparator Çay Bahçesi, Ümit, Ank.: 1997; Örümceğin Kitabı, Can, İst.: 1998; Elyazması Rüyalar, Can, İst.: 1999; Ayışığı Sofrası, Can, İst.: 2000; Aşkı Giyinen Adam, Can, İst.: 2001; Sis Kelebekleri, Can, İst.: 2003; Beyoğlu’nda Gezersin, Can, İst.: 2005; Farklı Rüyalar Sokağı, Merkez, İst.: 2007; Kayıp Gölgeler Kenti, Turkuvaz, İst.: 2008; Marilyn Venüs'ün Son Gecesi, Doğan Kitap, İst.: 2010; Kalbinde Kadın Taşıyan Erkekler Birahanesi, Postiga, İst.: 2011; Halfeti'nin Siyah Gülü, Doğan Kitap, İst.: 2012; Aydaki Adam Tanpınar-Narmanlı Han No 390, Doğan Kitap, İst.: 2014; Rüya Yolcusu, Everest, İst.: 2016; Kayıp Gölgeler Kenti, Everest, İst.: 2016; Ölüm Limuzini, Everest, İst.: 2017; Sinek Valesi Nizamettin, Everest, İst.: 2018; Aşk Yeniden İcat Edilmeli, Everest, İst.: 2018.

Deneme: Düş İşleri Bülteni, Ümit, İst.: 1994; Ekmek Arası Rüya, Can, İst.: 2006; Gece Uçuşu, 

Anı: Tozlu Altın Kafes, Doğan Kitap, İst.: Ocak 2011;  Bir Rüya Gibi Hatırlıyorum Seni, Doğan Kitap, İst.: 2013

Özel Baskı: Kız Öpme Kuyruğu, Can, İst.: 2007.

Çocuk ve Gençlik Kitapları: Gece Çiçeği İstanbul, Doğan Egmont İst.: 2009; Naz ve Köşkteki Vampir, Doğan Egmont, İst.: 2009; Naz ve Büyülü Bahçe, Doğan Egmont, İst.: 2009; Frej Apartmanı’nın Esrarı, Doğan Egmont, İst.: 2009; Sihirli Saray, Doğan Egmont İst.: 2010; Karga Feramuz'un Aşkı, Doğan Egmont, İst.: 2011; İki Kafalı Topaç Villy, Doğan Egmont İst.: 2013; Çığlık Atan Mumya, Doğan Egmont İst.: 2013; Bir Böcek Sevdim, Doğan Egmont, İst.: 2015; Gören Gözler Duyan Kulaklar, Doğan Egmont, İst.: 2015;  Billur Ahtapot ile Mor İnci, Doğan Egmont, İst.: 2016

Katkıda Bulunduğu Kitaplar: Gece Öyküleri, Can, İst.: 2002; On Üç Büyülü Öykü, Can, İst.: 2002; Yalancı Öyküler, Can, İst.: 2003; Can Öykü Antolojisi, Can, İst.: 2009.

Hakkında Yazılan Kitaplar: Atilla Şenkon, Bütün Düşler Nazlı’dır, Can, İst.: 1998; Nihayet Arslan, Nazıl Eray Bir Okuma Denemesi, Phoenix, Ank.: 2008

Hakkında Hazırlanan Tezler: Drita Çetaku, "Nazlı Eray’ın Yapıtlarında (Oto)Biyografik Öğeler", Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ank.: 2005.

Kaynaklar: Necatigil, İsimler, 147; Necatigil, Eserler, 16- 17; Kurdakul, Sözlük, 258-259; Karaalioğlu, 192- 193; Özkırımlı, TEA, II, 448; Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, c. IV, s. 1995; Fatih Özgüven, “Kentli Çevrenin Dışlanmışları”, Çağdaş Eleştiri, S. 1, Mart 1982; İzzet Yasar, “İnsanlarda Küçük Mucizeler Yaşatabiliyorsam Sık Sık, Ne Mutlu Bana”, Gösteri, S. 14, Ocak 1982; Füsun, Akatlı, “Hazır Dünya”. Milliyet Sanat, S. 98, Haziran 1984, 48; Berna Moran, “Türk Romanında Fantastiğin Serüveni”. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış III, İletişim, İst.: 1998, 59-74; Atilla Şenkon, Bütün Düşler Nazlı’dır, Can, İst.: 1998Gürsel Aytaç, ‘“Uyku İstasyonu’ Fantastik Bir Nazlı Eray Romanı”. Edebiyat Yazıları: 1995-2000, Multilingual, İst.: 2001, 116-118; Yıldız Ecevit; “Yetmiş Sonrası Türk Romanında Estetik Devrim” Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İletişim, İst.: 2001, 83-94; Cengiz Ertem, “Fantastik Edebiyat ve Aşkı Giyinen Adam", Edebiyat ve Eleştiri, S. 66, Nisan-Mayıs 2003, 73-79; Şükran Kozalı, “Bir Rüya Metni Sis Kelebekleri: Nazlı Eray”. Varlık, S. 1155, Aralık 2003,  36-38; Drita Çetaku, "Nazlı Eray’ın Yapıtlarında (Oto)Biyografik Öğeler", Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ank.: 2005; Özgüç, 104; Nihayet Arslan, Nazıl Eray Bir Okuma Denemesi, Phoenix, Ank.: 2008; Doğan Kitap internet sitesi, erşim tarihi: 18 Şubat 2020; Everest Yauınları internet sitesi, erişim tarihi: 19 Şubat 2020.