AHMET KABAKLI

 

(30 Mayıs 1924, Göllübağ Köyü, Harput/Elazığ - 8 Şubat 2001, İstanbul) 

Gazeteci, yazar, edebiyat tarihçisi. Münire Hanım ile Harput Sarayhatun Camii’nde müezzinlik yapan Ömer Kabaklı’nın oğlu. Çocukluğu Göllübağ’da geçti. Henüz üç yaşındayken babasını kaybetti.  Elazığ Numune Mektebi’yle aynı binada açılan ortaokuldan ve 1944'te Elazığ Lisesi’nden mezun oldu. 1948'de İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu öğrencisi olarak İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. İlk görev yeri olan Diyarbakır Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği (1948–1950) sırasında Süleyman Nazif ve Ziya Gökalp gibi ünlü Diyarbakırlılar için geceler düzenledi. Karacadağ adlı Halkevi dergisinin yönetimini üstlendi. Askerliğini Manisa’da tamamladıktan sonra 1951'de Aydın Ticaret Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı; burada tanıştığı matematik öğretmeni Meşkûre Elbir’le evlendi. Ticaret Lisesi’nden sonra Aydın Lisesi’nde bir süre görev yaptı. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından gönderildiği Paris’te bir yıllık stajını tamamladı. Dönüşte, İstanbul Eğitim Enstitüsü’nde göreve başladı. Bir süre sonra Yüksek Öğretmen Okulu’na tayin edildi. Bu arada Aydın’da görev yaparken başladığı Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu (1955–1960).  Yüksek Öğretmen Okulu’nda 1969 yılından emekli olduğu 1974 yılına kadar öğretim görevlisi olarak çalıştı. Emekli olduktan sonra Türk Musikisi Devlet Konservatuarı’nda Türk edebiyatı dersleri verdi. Türkiye Aydınlar Ocağı, Türk Edebiyatı Vakfı ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti üyesiydi. Eyüp Mezarlığı’nda gömülüdür. 

Yazı hayatına şiirle başladı, “Yunus Emre mi Haklı Gölpınarlı mı?” başlıklı ilk yazısı 1946’da Son Saat gazetesinde yayımlandı. Aynı yıllarda Hisar ve Yeni İstanbul dergilerinde şiirleri; Nurettin Topçu’nun çıkardığı Hareket dergisinde “Ayın Hercümerci” başlığı altında eleştiri yazıları; Bizim Türkiye dergisinde siyasî hiciv ve tahlilleri çıktı. 1956’da Tercüman gazetesinin açtığı fıkra yarışmasında Emil Galip Sandalcı ve Hakkı Gülmen’le birlikte birinci oldu. 1957 yılı sonunda “Gün Işığında” başlığıyla Tercüman gazetesinde günlük yazılar yazmaya başladı. Paris’teki stajı sırasında da aynı gazeteye haftada bir “Paris Mektubu” gönderdi. 1961’e kadar aralıklarla yazdığı Tercüman’da, 1961’den sonra “Gün Işığı” başlığı altında sürekli yazdı. 3 Ekim 1986 tarihinde Tercüman’dan ayrılarak kısa ömürlü bir gazete olan Yeni Haber’de yazmaya başladı. 1988’de döndüğü eski gazetesinde 2 Mart 1991 tarihine kadar yazılarına devam etti. Kapanmasından kısa bir süre önce Tercüman’dan ayrılarak Türkiye gazetesine geçti; bu gazetedeki 19 Kasım 2000 tarihli son yazısı “Damda Deve Aranır mı?” başlığını taşımaktadır.

Nihat Sami Banarlı, Mehmet Kaplan, Mümtaz Turhan, Tarık Buğra ve İrfan Atasagun gibi arkadaşları ile 1972'de Türk Edebiyatı Cemiyeti’ni kurdu ve başkanlığını yaptı. Cemiyetin yayın organı olarak Ocak 1972’de Türk Edebiyatı dergisini çıkardı ve yönetti (38 sayı, 1972-75). 1978’de  ömrünün sonuna kadar başkanlığını yapacağı Türk Edebiyatı Vakfı’nın kurulmasına öncülük etti. Kabaklı, siyasi yorum ve tartışma yazılarında Türk toplumunun güncel sorunlarını geçmişin maddi ve manevi değerleri açısından ele aldı ve yorumladı. Türk edebiyatı tarihi üzerine olan çalışmaları nesnel bir edebiyat tarihi olmaktan çok, edebiyat tarihi üzerine zaman zaman öznelliğin ağır bastığı bir yorum/deneme olarak değerlendirildi. 

Kabaklı'nın ilk baskısı 1965–1966 yıllarında Türkiye Yayınevi tarafından üç cilt, 1991 tarihli dokuzuncu baskısı ise Türk Edebiyatı Vakfı tarafından beş cilt olarak yapılan Türk Edebiyatı adlı eseri, vefatından sonra, Prof. Dr. Kemal Yavuz, Prof. Dr. Mustafa Özkan, Doç. Dr. Fatih Andı ve Yrd. Doç. Dr. Erol Ülgen tarafından gözden geçirilip eksikleri giderilmiş ve Şubat 2021 tarihi itibariyle 15. baskısına ulaşmıştır. Eserin birinci cildinde genel edebiyat bilgileri verilir. İkinci ciltte, Türk edebiyatının başlangıcından Tanzimat dönemine kadarki seyri, üçüncü ciltte Tanzimat, Servet-i Fünun, Milli Edebiyat, Milli Mücadele ve Cumhuriyet devri edebiyatları incelenmektedir. Dördüncü cilt 1940 sonrası şiire, beşinci cilt de hikâye ve romana ayrılmıştır

Ödül: Bürokrasi ve Biz ile 1976'da fikir dalında, 1984'te basın dalında Türkiye Milli Tarih Vakfı Fikir Ödülü'ne değer görüldü. Türkiye Yazarlar Birliği tarafından 1983'te edebî röportaj dalında, 1989'da Temellerin Duruşması adlı eseriyle fikir dalında ödüllendirildi. 1996’da Aydınlar Ocağı tarafından kendisine “şeyhü’l-muharririn” unvanı verildi. 2000'de Kombassan Vakfı Mevlânâ Büyük Ödülü’ne değer görüldü.

Yapıtları: İnceleme: *Türk Edebiyatı, 3 c., Türkiye, İst.: 1965-66 *Yunus Emre,  Toker, İst.: 1971 *Mehmet Akif, Toker, İst.: 1972 *Mevlana, Toker, İst.: 1972 *Necip Fazıl’ın Edebiyatımızdaki Yeri: Ben ve Biz Şairleri, Edebiyat Fak. B., İst.: 1988 *Sultanu’ş-şuara Necip Fazıl, İst.: Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 1995 *Şair-i Cihan Nedim: Nedim’in Üç Aşkı, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 1996 *Nazım Hikmet, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2002 *Tasavvuf Tarikat Edebiyat, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2006 *İslam’la Kaynaşmış Türk Edebiyatı, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2006 *Âşık Edebiyatı, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2006 *Divan Edebiyatı, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2006. 

Mizahi Roman: *Ecurufya, Kervan, İst.: 1980. 

Anı-Öykü: *Ejderha Taşı, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 1985. 

Sadeleştirme: *Ahmet Rasim, Şehir Mektupları, MEB, Ank.: 1971 *Muhayyelat-ı Aziz Efendi, Kültür Bakanlığı, Ank.: 1973

Söyleşi: *Neden Milliyetçilik?, (Hz. A. Hakan) Birey, İst.: 2001. 

Deneme: *Sınırların Ötesi, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2003 *Türkiye’yi Yoğuranlar, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2003 *Kültür Emperyalizmi, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2004 *Alperen, Türk Edebiyatı Vakfı, İst.: 2005. 

Kaynaklar: Necatigil, İsimler, 204; Kurdakul, Sözlük, 344; TBEA, c. II, 1. bas. 2001, 451/3. bas. 2010, http://turkedebiyati.com.tr/AhmetKabakli/; Türk Edebiyatı Ahmet Kabaklı Özel Sayısı, S. 329-330; Mart-Nisan 2001; Beşir Ayvazoğlu, "Ahmet Kabaklı", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 4, S. 8, 2006, 549-558.