METİN CENGİZ

(3 Mayıs 1953, Göle / Kars şimdi Ardahan - )

Şair, yazar. Fatma Hanım ile ilkokul öğretmeni Tahsin Cengiz’in oğlu. 1964 yılında Göle Merkez İlkokulu’nu, 1972 yılında Kars Alpaslan Lisesi’ni, 1977 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi Temel Bilimler ve Yabancı Diller Yüksek Okulu Fransızca Bölümü’nü bitirdi. Çeşitli tarihlerde siyasi dergi çıkarmak, siyasi eylemde bulunmaktan dolayı bir çok defa tutuklandı.  1977 – 1987 yılları arasında Erzurum, Kars ve İstanbul’da Fransızca öğretmenliği yaptı. Bu süre içinde İstanbul Marmara Üniversitesi Fran­sızca Bölümü’nü bitirdi (1987). 12 Eylül döneminde TCK’nun 141. maddesinden yargılandı, iki yıl hapis yattı.  Öğretmenlik yıllarında bir süre gözaltına alındı, il içi ve il dışı sürgünlere gönderildi, açığa alındı, Muş’ta öğretmenlik görevini sürdürürken istifa ederek İstanbul’a dönüp Günaydın Gazetesi, Sosyal Yayınlar, Papirüs Yayınları ve Tüyap’ta  düzeltmen, redaktör, editör ve çevirmen olarak çalıştı. Bir süre ara verdiği öğretmenliğe Türkçe öğretmeni olarak 1993 yılında yeniden başladı. Öğretmenliğin yanı sıra Yön Yayınları’nda editör olarak çalıştı.  2002 yılında öğretmenlikten emekli oldu. Karadeniz TV’de Şiir ve Resim programını hazırlayıp sundu. 2005 yılında şiir ve şiirin sorunları üzerine yayın yapmak üzere şair dostlarıyla adı sonradan Şiirden Yayıncılık olarak değiştirilen Digraf Yayınevi’ni kurdu. Özel bir dershanede çalıştı. 2010 yılında (Eylül) Şiirden dergisini yayımlamaya başladı. İstanbul’da yaşıyor; bir çocuk babası. Türkiye Yazarlar Sendi­kası, Türk PEN, Edebiyatçılar Derneği üyesidir.              

Şiirleri Fransızca, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Boşnakça, Rusça, Romence, Makedonca, Bulgarca, Arapça, İbranice, Azerice, Sırpça, Yunanca, Hintçe, Vietnamca, Japonca, Macarca ve Kürtçe'ye çevrildi. Seçme şiirleri Apres le Tempete et Autres Poemes adıyla Fransızca (2006, Harmattan); Poemas Escogidos adıyla (2013) İspanya'da yayımlandı. Levant dergisinde sekiz şiiri "Divan" adıyla Türkçeleriyle beraber yayımlandı. Sekiz şiiri Convorbiri Literare’da (Romanya, Temmuz 2011) ve sekiz şiiri de Poesia’da (Romanya, 2011) yayımlandı. Makedonya'da Haɯe Ƞhgmo dergisinde şiirleri yayımlandı. Bazı şiirleri de Europe dergisinde yayımlandı (2014).Editörlüğünü yaptığı Çağdaş 17 Türk Şairi adlı antoloji Harmattan Yayınları arasında çıktı (2009, Paris).. Poesía Contemporánea De La Repúblıca De Turquía adıyla Jaime B. Rosa ile hazırladığı Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi ise İspanya'da yayımlandı (2013). Vito İntini ile birlikte hazırladığı "antologia di poeti italiani e turchi/ Türk ve İtalyan şairler antolojisi" "Como Cerchi Sull'acqua/ Suda Halkalar Gibisin" adıyla İtalya'da yayımlandı (2014, Grafiche Vito Radio Editore). Birçok ülkeyle karşılıklı şiir antolojileri düzenlemektedir (Romanya, Sırbistan, Makedonya, İtalya, İsrail, Filistin). Fransız şair Michel Ménassé ile yaptığı işbirliği sonucu Fransız ve Türk şairlerinden karşılıklı çeviriler yapıldı. Fransız şairlerin şiirleri Şiirden dergisinde yayımlandı; Türk şairlerin şiirleri ise "Voix d'İstanbul" (İstanbul'un Sesi) dosya adıyla Europe dergisinde yayımlandı (2014, no:1019). Seçme şiirleri Sırbistan, Arnavutluk, Romanya, Kolombiya, İtalya ve Amerika'da yayımlanmak üzeredir.

İlk yazısı "Nasıl Şiir" 3 Mayıs 1980 tarihinde ve ilk şiiri   Demokrat gazetesinde yayımlandı. Şiirleri, yazıları, çevirileri ve kendisiyle yapılan söyleşileri Adam Sanat, Akatalpa, Atika, Aydınlık Kitap, Bahçe, Broy,  Cumhuriyet Kitap, Düşler, Düşün, Edebiyat ve Eleştiri, Hece, Hürriyet Gösteri, Güzel Yazılar, Hece, Islık, İnsan Şiir Defteri, Kavram-Karmaşa, Kedi Şiir Seçkisi, Lodos, Kum, Mor Taka, Mühür, Nguoi Ha Noi (Vietnam), No, Öteki-siz, Parantez, Pigmelion (Kıbrıs), Pitoresk, Revu Souffles(Fransa), Sonsuzluk ve Bir Gün, Şiir Odası, Şiir Oku, Şiir Ülkesi, Şiirden, Varlık, Yaratım, Yasakmeyve, Yazılıkaya, Yazko Edebiyat, Yeni Biçem, Yeni Düşün vb. gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. 1988-1989 ve 2000-2002 yılları arasında Varlık dergisinde; 2003-2004 yılları arasında şiir ve sorunları ekseninde düzenli olarak aylık yazılar yazdı. 

İmge, şiir dili, felsefe ve şiir, kültür ve şiir, postmodernizm ve şiir konularında yazdığı yazılarla şiir bilincinin gelişmesine katkı sağladı.

Gelenekten hesaplaşarak yararlanan, günümüz modern dünyasını sorgulayan; insanı bütünlüğü içinde, yaşadığı gerçeklik ve duyu dünyasıyla derinliğine ele almaya çalışan, insanın düzen tarafından bilinçli olarak parçalanmışlığını, manipüle edilmesini duyumsatan, dünyanın değiştirilmesini, insanların ufkunu değiştirmek olarak işleyen felsefi açılımları olan bir şiiri var. Şiir dili imge, biçim ve biçem örgütleyiciliğinde lirizmin havzasında kendine özgü bir boyut kazandı. Günümüzde yaşanan ve ölümün damgasını vurduğu gerçeklik son dönemde yazdığı şiirlerinde modern dünyanın önemli bir boyutu olarak yer aldı. Savaş, ölüm, göç gibi olgular felsefi bir derinlik ve lirik bir dille şiirsel boyuta taşındı. Düşüncelerini belli başlı dergi ve gazetelerde yayımlamayı sürdürüyor.

Pablo Neruda, Eugéne Guillevic, Jacques Prévert, Max Jacob, Jules Laforgue, Aimé Cesaire’den çeviriler yaptı.

Ödülleri: “Şarkılar Kitabı” adlı şiir kitabıyla 1996 Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü, ''Sonsuz Çiseler Büyük Sularda'' ve ''Dünyaya Katkımız Bir Ebru Vurgusu'' adlı 2 ciltlik şiir kitabıyla 2010 Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü’nü aldı. 2011 yılında bütün yapıtlarıyla Romanya’da Yazarlar Birliği ile Targu Jiu Kent Konseyi ve Kültür Merkezi tarafından verilen Uluslararası Tudor Arghezi Şiir Ödülü’nü, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası tarafından verilen 2014 Mersin Kenti Edebiyat Ödülü’nü aldı.

Yapıtları:

Şiir Kitapları:

& Bir Tufan Sonrası (1988, Broy Yayınları, İst.)

& Büyük Sevişme (1989, Broy Yayınları, İst.)           

& Zehirinde Açan Zambak (1991, Edebiyat Gazetesi Yayınları)

& İpek’A (1993, Broy Yayınları, İst.)

& Şarkılar Kitabı (1995, Papirüs Yayınları)

& Gençlik Çağı (1998, Yön Yayıncılık, İstanbul, 86 s.)

& Aşk İlahileri & Günümüze Hüzzamlar (2006, Şiirden Yayınları, İst., 108 s.)

& Özgürlük Şiirleri (2008, Şiirden Yayınları, İst., 48 s.)

& Sonsuzluk Çiseler Büyük Sularda - Toplu Şiirler/1 (Bir Tufan Sonrası, Büyük Sevişme, Zehirinde Açan Zambak, İpek’A, Şarkılar Kitabı, Gençlik Çağı adlı kitaplarının toplu basımı; 2008, Şiirden Yayınları, İst., 264 s.)

& Dünyaya Katkımız Bir Ebru Vurgusu - Toplu Şiirler/2 (Aşk İlahileri & Günümüze Hüzzamlar adlı kitabıyla “Hayat ve Şiir” ile “Hayat ve Rastlantılar” adlı dosyalarının ilk basımı, 2010, Şiirden Yayınları, İst., 250 s.)

& İmgeler Benim Yurdum (2011, Şiirden Yayınları, İst., 72s.)

& Yeryüzü Halleri (2013, Şiirden Yayınları, İst., 80 s.)

& Sonsuzluk Çiseler Büyük Sularda - Dünyaya Katkımız Ebru Vurgusu - Toplu Şiirler (2015, Şiirden Yayınları, İst., 448 s.)

& Elemli Şiirler (“Galip” Metin Cengiz imzasıyla; 2015, Şiirden Yayınları, İst., 64 s.)

      Deneme, İnceleme, Eleştiri Kitapları:

& Şiirin Gücü (1994, Yön Yayıncılık; 2. Basım: 2006, Şiirden Yayınları, İst., 144 s.)

& Toplumcu Gerçekçi Şiir 1923-1953 (2000)

& Modernleşme ve Modern Türk Şiiri (2002, Telos Yayıncılık, İst., 168 s.; 2. Baskı, 2011)

& Şiir, Din ve Cinsellik (2005, Şiirden Yayınları, İst., 88 s.)

& Nâzım'dan 70'li Yıllara Türk Şiirine Eleştirel Bir Bakış (2005)

& Şiir, İmge, Biçim, Biçem / Şiirin Teorik Sorunları (2005, Şiirden Yayınları, İst., 176 s.)

& Şiir, Dil, Şiir Dili, Şiirsel Anlam (2006, Şiirden Yayınları, İst., 106 s.)

& Küreselleşme, Postmodernizm ve Edebiyat (2007, Şiirden Yayınları, İst., 286 s.)

& İmge Nedir (2009, Şiirden Yayınları, İst., 56 s.; Genişletilmiş 2. Baskı: 2014, Şiirden Yayınları, İst., 104 s.)

& Kültür ve Şiir (2010 Şiirden Yayınları, İst., 84 s.)

& Felsefe ve Şiir (2010, Şiirden Yayınları, İst., 58 s.)

& La Paix – Şiir ve Hayata Dair Denemeler (2011, Şiirden Yayınları, İst.) 

& Cemal Süreya İkinci Yeni Bilincinin Kurucu Gücü (2012,        Şiirden Yayınları, İst.)

& Platon ve Aristoteles'te Şiir Düşüncesi (2012. Şiirden Yayınları, İst.)

& Şiir Nasıl Yazılır (2013, Şiirden Yayınları, İst.)

       Röportaj Kitabı:

& Hayat, Edebiyat, Siyaset-Ahmet Oktay ile Dünden Bugünden (2004, Everest Yayınları, İst.)

      Antolojileri:

& Baudelaire’den Günümüze Modern Fransız Şiiri Antolojisi (Çev. ve haz., 2000)

& Batmış Güneşler Üstünde Günümüz Fransız Şiirinden Seçmeler (2005, Şiirden Yayınları, İst., 96 s.)

& Çağdaş İspanyol Şiiri Antolojisi (Jaime B. Rosa ve Müesser Yeniay ile; 2013, Şiirden Yayıncılık, İst.)

& Eleştirel Çağdaş Büyük Türk Şiiri Antolojisi (1900-2010) (2016, Şiirden Yayınları, İst., 96 s.)

       Sözlük:

& İlkokullar İçin Türkçe Sözlük (Münevver Cengiz’le; 1995,ü Yuva Yayınları, İst.)

& Ortaokul ve Liseler İçin Türkçe Sözlük (1995, Yuva Yayınları, İst.)

      Çevirileri:

& Max Jacob / Sahici Mucizeler (Derleyen: Ülkü Tamer; 1991),

& Aimé Cesaire/ Seçme Şiirler (Eray Canberk ile, 1999, ikinci baskı 2001),

& Pablo Neruda /Aşk Soneleri (1991)

& Pablo Neruda /Ateşten Kılıç (1991)

& Jules Laforgue /Sevdalılar (1993, İyi Şeyler Yayıncılık, 2. Baskı: 2016, Şiirden Yayınları, İst.)

& Eugene Guillevic /Seçme Şiirler (1993)

& Jacques Prevert /Seçme Şiirler (Eray Canberk ile, 1994, Yön Yayınları, İst.,112 s.)

& Venus Khoury Ghata/Gölgeler ve Çığlıklar (1996)

& Naim Araidi/Acıklı Şeyler İçin Bayram (2010, Şiirden Yayınları, İst., 40 s.)

& Gerard Augustin/Seçme Şiirler (Eray Canberk, Başak Aydınalp ve Müesser Yeniay ile, 2011, Şiirden Yayınları, İst.)

& Michel Cassir/Kişisel Antoloji (Eray Canberk ve Müesser Yeniay ile, 2011, Şiirden Yayınları, İst.)

& Tahar Bekri/Sabırsız Düşler (Medine Sivri ile, 2012, Şiirden Yayınları, İst.)

& Jaime B. Rosa/Deniz Şiirleri (2014, Şiirden Yayınları, İst.)

      Yabancı Dilde Yayınlanan Kitapları:

& Apres une tempête et autres poèmes (Çeviri: Gerard Augustin, 2006, Harmattan Yayınları, Paris)

& Poemas Escogidos (Çeviri: Jaime B. Rosa, iki dilli/ 2013, Liber Factory, Madrid)

& Povremeno (Çeviri: Avdija Salkoviç, Narodna Biblioteka, "Dositej Obradovic" 2015, Yeni Bazar, Sırbistan)

& Fekete És Fehér (Çeviri: Attila Balaz, 2015, Ab-Art, Budapeşte, Macaristan)

& Duet of  Nights (Çeviri Mariko Sumikura, Akira Asuka’nın şiirleriyle birlikte Ortak kitap, 2015, Japon Universal Poets Association-Evrensel Japon Şairler Birliği, Kyoto-Japonya)

& The Pure Sun / Mat Troı Tınh Khıet (2015, Hanoi, Vietnam, Yazarlar Birliği tarafından Vietnamca ve İngilizce olarak; çevirmen: Nguyễn Thị Tuyết Ngân)

& Poems for love and revolution (Translated by divers turkish hands, 2017, CC. Marimbo, Berkeley, Kalifornia)

       Yayına Hazırladığı Kitaplar:

& 1. Uluslararası Kartal Şiir Festivali – Şiir Esinler (Seçki; Ahmet Oktay, Ali Rıza Gelirli, Altay Öktem, Behruz Kia, Celal Soycan, Dilruba Nuray Erenler, Enver Ercan, Erkut Tokman, Funda Bahçeci, Gökçenur Ç., Haydar Ergülen, Hüseyin Aslan, İsmail Biçer, İsmet Yalçın, Jaime B. Rosa, Kadir Aydemir, Klety Sotiriadou, küçük İskender,         Metin Cengiz, Metin Kaya, Muzaffer Kale, Müsser Yeniay, Naim Araidi, Nilay Özer, Onur Akyıl, Ömer Lütfü Demircan, Sina Akyol, Sevilay Özyürek, Slave Gjorgjo Dimski, Ulke Zenel Buchpapaj, Valentin Talpalaru, Vito İntini, Yavuz Özdem, Zehra Betül Yazıcı)

Kaynaklar:                                                    

A   Cumhuriyetten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi Cilt 5 / Abdullah Özkan – Refik Durbaş / 1999, Boyut Dosya Yayınları, İst., s: 1052-1053

A  Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi Cilt I / 2001, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İst., s: 266

Hakkında Yazılan Yazılardan Alıntılar:

/  “Metin'in şiirlerini tanıdığımdan beri dergilerde okuyor, izliyordum. Benim öznel görüşüme göre bu şiirin çarpıcılığı yaşantısına dayanmasındandır. Devrimci bir geçmişi, iki yıllık bir cezaevi konukluğu var yaşamında. Büyük laf etmiş olmayayım ama şiir yazanlar orada bir süre yattıktan sonra şair oluyorlar.”

Arif Damar  

/  “Metin Cengiz şiiri, 12 Eylül darbesinin ardından gelen gerilimli bir zamanın ürünüdür. O günlerin kültürel/yazınsal ve şiirsel ortamı, hem siyasal baskı koşullarına direniş olanaklarını arıyor hem de bu baskı sonucunda egemen konuma gelmiş bulunan soyut ve bireyci eğilimleri ötelemeye çalışıyordu. 80 Kuşağı bir ikilemle karşılaşmıştı: Bir yandan özgürlük istekleri dolayısıyla siyasal ve önceki yıllarda çok eleştirilmiş olan şiirin siyasete bağımlı kılınmasına ilişkin anlayışa karşı çıktıkları için de estetik sorunla yüz yüzeydiler. (…) Metin Cengiz, o gün bugündür, mevcut telekent'in muhalifi bir birey olarak, yaşanılan baskı günlerinin anısını toplumsal bilinçaltında da canlı tutmak, yaşanan zamanın medyatik-hedonistik içeriğine tarihsellik ve sınıfsallık kazandırabilmek için çalışıp duruyor. Radikal geçmiş karşısında gösterilen unutkanlığa, bu toplumsal anamnesise imgesel ve düşlemsel düzlemde karşı çıkmayı istiyor.”

Ahmet Oktay

/  “Olgunluk dönemindeki bu usta şairi, çağdaş şiirin ne'liği konusunda doğrudan şiirinden izlemek genç şiir için elbette bir şanstır ve olanaktır. Türk şiir ortamının geneli ise, hemen her ciddi sorunda bu şiirdeki yönelime, yapılanmaya, dönüşüme tanıklık etmektedir. İki elin parmaklarını aşmayan sayıda şairimizle birlikte Metin Cengiz, şiirimizde zaman zaman bıktırıcı sınırlara dayanan tartışmalardan uzak, çağdaş evrensel şiirle hiza-istikamet arayan her şair için kerteriz olmayı sürdürmektedir.”

Celal Soycan

/  “Metin Cengiz şiirlerinin yanı sıra, çevirileri ve şiir düşüncesi üstüne yazıları, tartışmalarıyla da günümüz şiirinin önemli temsilcilerindendir. Metin Cengiz'in birikimli bir şair olduğunu düşünmüşümdür hep, ve ne kadar lirik olsa da düşünce yanı ağır basan bir şiiri vardır. (…) Kendini kolayca ele vermeyen, ama şiir sanatının iyi örneklerini sergileyen şiirler yazıyor ve hepsinin arkasında Metin'in o düzyazılarında da gördüğümüz, yoğun bir düşünce sarmalının sonucu olan, süzülmüş bir anlayış duruyor.“

Haydar Ergülen

/  “Metin Cengiz, baştan beri, ulusalcı bir duyarlığı dışlayan, ama o denli de gelenekle köprüler kurmaktan vazgeçmeyen, Türkiyeli bir şiir yazma çabasında. Cengiz'in bugün ulaştığı şiir düzlemini kategorileştirmek, bir akıma bağlamak zor. Yazdığı modern bir şiir. Ancak, bu şiirin kökleri Türk ve Dünya şiirinden gelmekte. Divan ve halk şiiri onun esin perileri. Kendine özgü bir Anadolu ve Ortadoğulu kaynağı; Toplumsalcı bir kimlikten hiç uzak durmayan, ama aynı oranda da bu kimliği bozan, parçalayan ve yeniden inşa etmeye çalışan bir estetik arayışının izini sürdüğü anlaşılıyor.”

Orhan Kahyaoğlu