TANER TİMUR

 

(7 Ekim 1935, Sivas - )

Akademisyen, tarihçi ve yazar. İlk ve orta öğrenimini babasının da öğretmen olarak bulunduğu Sivas’ta yaptıktan sonra, 1951'de İstanbul Haydarpaşa Lisesi’ne yatılı olarak girdi. Yüksek öğrenimini, 1954-58 arasında, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi‘nde tamamladı. Fakülte’deki öğrencilik yıllarında bir yandan toplum bilimleri ve hukuk alanında temel bilgiler edinirken, öte yandan da hocalarınıın çıkardığı "Forum" dergisiyle güncel siyaseti izlemeye başladı. 1959'da aynı fakültede Anayasa kürsüsünde asistan oldu. Kürsü başkanı Prof. Bahri Savcı'ydı. Asistanlığının ilk yılları 27 Mayıs darbesiyle yaşanan çalkantılar içinde geçti. Doktora çalışmasını bu ortamda tamamladı. 1962'de Rockefeller Vakfı’ndan aldığı bir bursla Fransa’ya giderek, Paris’te iki yıl çalışmalar yaptı. Ankara’ya döndükten sonra, 1966-68 arasında, Mamak Muhabere Okulu’nda iki yıl askerlik görevini yaptı; bu arada evlendi ve izleyen yıllarda iki çocuk sahibi oldu. Eşi Serim Hanım da Mülkiye mezunu olup, Hacettepe Üniversitesi’nde sosyoloji alanında öğretim görevlisiydi.

1969'da, “Türk Devrimi: Tarihi Anlamı, Felsefi Temeli” başlıklı teziyle doçent oldu. Üniversite yayınları arasında çıkan bu kitabı son bölümünü daha sonra genişleterek “Türk Devrimi ve Sonrası” (1971) başlığı ile ayrı bir kitap haline getirdi. 1970’lerin ilk yarısında, Fakülte’de, siyaset bilimi çerçevesinde yeni kurulan “Türk Siyasal Hayatı” kürsüsüne geçti ve 1979'da bu dalda profesörlüğe yükseldi. Bu aşamada Osmanlı klasik çağını sosyo-ekonomik bağlamda, tarihi maddeci yöntemle ele alan ve yine Fakülte yayınları arasında çıkan bir çalışma yaptı. Bilimsel jüriden ittifakla geçen tezi, Üniversite Senatosu tarafından reddedildi. Yaptığı itiraz sonucu Senato tezi tekrar inceledi ve bu kez çoğunlukla kabul etti. 

12 Eylül 1980 darbesinden sonra, görevinden istifa etti ve çalışmalarını Paris’te sürdürmeye başladı. On iki yıl boyunca, Fransa Ulusal Kitaplığı’nda araştırmalar yaptı. Eylül 1992'de eski görevine döndü. 2002'ye kadar bu görevini sürdürdü. Emekli olduktan sonra İstanbul’a taşındı. Yıldız Teknik Üni. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde yüksek lisans ve doktora dersleri verdi. 

Tarih alanında yaptığı çalışmalarını özellikle Osmanlı Tarihi, Türk Devrim Tarihi ve Türkiye'nin Siyasal Tarihi üzerine yoğunlaştırdı. Türk romanından yola çıkarak Osmanlı kimliğinden Türk kimliğine geçiş sürecimizi, kimlik ve evrensellik arayışlarını tartışma konusu etti. Sınıfsal, diplomatik ve ideolojik dayanakları, ana ilkeleriyle Türk Devrimi'ni inceledi. 2015'den beri BirGün gazetesinde köşe yazıları yayımlıyor. 

Yazıları ve söyleşileri; Aydınlık Kitap, Bilim ve Ütopya, BirGün, Cumhuriyet Kitap, Evrensel, Mülkiye, Radikal Kitap, Tarihyazımı, Varlık vb. dergi, gazete ve eklerinde yayımlandı.

Ödül: Mülkiye’nin  150. kuruluş yılı olan 2009'da Mülkiye Büyük Ödülü'ne layık görüldü. 2013'te düzenlenen 32. İstanbul Uluslararası Kitap Fuarı Onur Yazarı seçildi.

Yapıtları: *Türk Devrimi ve Sonrası, Doğan, 1971 *Osmanlı Toplumsal Düzeni, Ank.: AÜ SBF, 1979 *Osmanlı Kimliği, İst.: Hil, 1986 *Osmanlı Çalışmaları-İlkel Feodalizmden Yarı Sömürge Ekonomisine, Verso, 1989 *Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş, İst.: İletişim, 1991 *Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, İst.: Afa, 1991 *Küreselleşme ve Demokrasi Krizi, Ank.: İmge Ktb, 1996 *Toplumsal Değişme ve Üniversiteler, Ank.: İmge Ktb, 2000 *Sürüden Ayrılanlar, Ank.: İmge Ktb, 2000 *Türkler ve Ermeniler, Ank.: İmge Ktb, 2000 *Türkiye Nasıl Küreselleşti, Ank.: İmge Ktb, 2004 *Felsefi İzlenimler, Ank.: İmge Ktb, 2005 *Yakın Osmanlı Tarihinde Aykırı Çehreler, Ank.: İmge Ktb, 2006 *Marksizm, İnsan ve Toplum, İst.: Yordam, 2007 *Habermas'ı Okumak, İst.: Yordam, 2008 *Felsefe, Toplum Bilimleri ve Tarihçi, İst.: Yordam, 2011 *Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu, İst.: Yordam, 2012 * AKP’nin Önlenebilir Karşı-Devrimi, İst.: Yordam, 2014 *Türkiye, Ortadoğu ve Mezhep Savaşı, İst.: Yordam, 2016 *Mutlak Monarşi ve Fransız Devrimi, İst.: Yordam, 2016 *Devrimler Çağı: 1848, 1871, 1917, İst.: Yordam, 2017 *İslam, Laiklik ve Aydınlanma Savaşı, İst.: Yordam, 2019 *Popülizm Dalgası, Sivil Darbeler ve Osmanlı Hülyası, İst.: Yordam, 2019

Ortak Kitap: *Efsaneler ve Gerçekler, (İsenbike Togan, İlber Ortaylı, Sencer Divitçioğlu, Suraiya Faroqhi, Ahmet Yaşar Ocak ve Mehmet Ali Kılıçbay ile birlikte), Ank.: İmge Ktb.,  2000 * Geçiş Sürecinde Türkiye, (der.  Irvin Cemil Schick ve Ertuğrul Ahmet Tonak;), İst.: Belge, 2006 *Gezi'yi Soldan Kavramak 18 Brumaire'den Taksim Direnişi'ne, ("18 Brumaire Üzerine" adlı yazısıyla), İst.: Kalkedon, 2014.

Çeviri: A. Tocqueville, Amerikan Demokrasisi

Hakkında Yazılan Kitaplar: Faruk Şüyun, Bugünden Geçmişe, Geçmişten Geleceğe, İst.: TÜYAP, 2013.

Kaynaklar: Yurt Ansiklopedisi, c. V, 1982; Abdullah Tekin, "Prof. Dr. Taner Timur’dan Üniversitelere Yeniden Özerkleşme Önerileri - Toplumsal Değişme ve Üniversiteler", Cumhuriyet Kitap, 11 Ocak 2002; Abdullah Tekin, "Toplumsal Değişme ve Üniversiteler", Cumhuriyet Kitap, 21 Şubat 2002; Aslı Örnek, "Osmanlı Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik", Radikal Kitap, 6 Ekim 2002; Gamze Akdemir, Taner Timur'la söyleşi, Cumhuriyet Kitap, S. 1237, 31 Ekim 2013, 8, 10, 12, 14, 16, 18; Ali Rıza Özkan, "Cumhuriyet bir süreçtir, hâlâ kavgasını veriyoruz", söyleşi, Aydınlık Kitap, S. 88, 1 Kasım 2013, 4; Kansu Şarman, "Asıl devrim Medeni Kanun ile oldu", söyleşi, Radikal Kitap, S. 659, 1 Kasım 2013, 44, 46-47; Yordam Kitap web sitesi, erişim tarihi: 6 Aralık 2021; tanertimur.org., erişim tarihi: 24 Temmuz 2022.