ŞİRİN TEKELİ

Fotoğraftakiler (soldan sağa): Gisele Halim, Şirin Tekeli ve Tomris Uyar.

(1944, Ankara – 13 Haziran 2017, Bodrum / Muğla)

Türkiye'deki ikinci dalga kadın hareketinin içinde öncü olmuş kadın hakları savunucusu, feminist yazar ve aktivist. Öğretmen Hayrunnisa Hanım ile öğretmen Yunus Kazım Köni’nin kızı. Çocukluğu babasının görevi nedeniyle Ankara’da geçti. Lise öğrenimini Ankara Kız Lisesi'nde tamamladı. 19612-1963 yılları arasında Paris'te Fransızca öğrendi ve hukuk fakültesine başladı, daha sonra İsviçre'de Lozan Üniversitesi'ne geçti. Siyaset Bilimi Anabilim Dalında öğrenim gördü (1967).

1968-1981 yılları arasında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde öğretim üyeliği yaptı. Doçentlik tezi kadınların siyasete katılımı üzerine karşılaştırmalı bir araştırma olan Tekeli'nin araştırması, 1982'de Birikim Yayınları tarafından basıldı (Kadınlar ve Siyasal-Toplumsal Hayat, Birikim, İstanbul).

1981'de YÖK'ün yürürlüğe girmesi üzerine üniversiteden istifa etti ve bir daha dönmedi. Üniversiteden ayrıldıktan sonra çeviriler yaptı. 2011 yılına kadar, Fransızca ve İngilizce'den çoğu kadınlar ve demokrasi ile ilgili 25 kitap çevirdi.

“Kadın Bakış Açısından Türkiye'de Kadınlar” adlı kitabı Almanca ve İngilizceye çevrildi.

Sivil toplumun, feminist hareketin ve toplumsal cinsiyet eşitliği politikalarının kurumsallaşması ve güçlenmesi yolunda atılan pek çok adımın öncüsü ve itici gücü oldu. 1985-1990 arasında Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin (CEDAW) uygulanmasını talep eden dilekçe kampanyası (1984), Dayağa Karşı Dayanışma Yürüyüşü (1987), Kâriye Şenliği (1987), Mor İğne Kampanyası ve Medeni Kanun reform çalışmalarında aktif rol oynadı. 1986’da İnsan Hakları Derneği’nin, 1989’da İstanbul Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’nın, 1990’da Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı’nın, 1993’te Türkiye Helsinki Yurttaşlar Derneği’nin, 1997’de Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği’nin (KA-DER), Anakültür Kooperatifi’nin ve Winpeace – Türkve Yunan Kadınları Barış Girişimi’nin kurucuları arasında yer aldı.

Ölümünden sonra 2017 yılında Sabancı Üniversitesi tarafından Şirin Tekeli Araştırma Ödülü verilmeye başlandı.

Ödülleri: 1996 yılında Fransa Kültür Bakanlığı’nın Akademik Palmiye Ödülü’nü (Officier dans I’ Ordre des Palmes Académiquies) aldı.

Yapıtları:

     Araştırma Kitapları:

& David Easton`un Sistem Teorisine Katkısı Üzerine Bir İnceleme (Doktora Tezi; 1976, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İst.)

& Kadınlar ve Siyasal-Toplumsal Hayat (1982, Birikim Yayınları, Yerli Araştırmalar Dizisi, İst., 383 s.)

& Devlet-Kadın-Siyaset (Meryem Koray ile; 1991, TÜSES Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, İst.)

& Feminizmi Düşünmek (2017, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İst., 520 s.)

       Almanca Yayımlanan Kitapları:

& Frauen in der türkischen Politik, in: Die Frau in der türkischen Gesellschaft. Abadan-Unat, N. (Hg.) (1985, Frankfurt)

& Frauen in der Türkei der 80er Jahre, in: Aylâ Neusel, Ţirin Tekeli, Meral Akkent (Hg.): Aufstand im Haus der Frauen. Frauenforschung aus der Türkei (1991, Berlin)

& Die Neue Frauenbewegung in der Türkei der 80 er Jahre, In: Ayşe Esin, Anıl Kaputanoğlu, Ozan Kesim, Mine Kırbıyık (Hg.): Türkische Frauenbewegung (1992, Karlsruhe)

      İngilizce Yayımlanan Kitapları:

& Women in Modern Turkish Society (1994, Zed Books)

      Çevirileri:

& Maurice Duverger, Siyaset Sosyolojisi (1982, Varlık Yayınları, İst.)

& Andrée Michel, Feminizm (1984, Kadın Çevresi, İst.)

& Alain Rouquié, Latin Amerika`da Askeri Devlet (1986, Alan Yayınları, İst.)

& 19. Y.Y. Feminizminden Seçmeler (1987, Alan Yayınları, İst.)

& Edgar Morin, Avrupa’yı Düşünmek (1989, Alan Yayınları, İst.)

& Elisabeth Badinter, Biri Ötekidir (1992, Afa Yayınları, İst.)

& Diane Scully, Tecavüz - Cinsel Şiddeti Anlamak Tutuklu Tecavüzcü Erkekler Üzerine Bir İnceleme (L. Aytek ile birlikte; 1994, Metis Yayınları, İst.)

& Halide Messaudi, Cezayir'de Kadın Olmak (1996, Metis Yayınları, İst.)

& Nora Şeni, Marie ve Marie - Konstantiniye'de Bir Mevsim 1856-1858 (1999, İletişim Yayınları, İst.)

& Stefanos Yerasimos, Milliyetler ve Sınırlar – Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu (2000, İletişim Yayınları, İst., 504 s.)

& Gulbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın (2002, Metis Yayınları, İst.)

& Barrington Moore, Jr.,  Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri - Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü (Alaeddin Şenel ile birlikte; 2003, İmge Kitabevi Yayınları, İst.)

& Juliet Mitchell, Kadınlar – En Uzun Devrim (2006, Agora Kitaplığı, Feminist Kitaplık Dizisi, İst.)

& Germaine Tillion, Harem ve Kuzenler (Nükhet Sirmen ile birlikte; 2006, Metis Yayınları, İst., 224 s.)

& Nora Şeni, Seni Unutursam İstanbul (2008, Kitap Yayınevi, İstanbul Kitapları, İst.)

& Semih Vaner (Derleyen), Yirmibirinci Yüzyıl Başında Türkiye (2009, Kitap Yayınevi, İst.)

& Stefanos Yerasimos, Türk Metinlerinde Kostantiniye ve Ayasofya Efsaneleri  (2010, İletişim Yayınları, İst.)

& Dejanirah Couto (Editör), Harp ve Sulh - Avrupa ve Osmanlılar (2010, Kitap Yayınevi, İst., 424 s.)

& Ali Kazancıgil, Türkiye Üzerine Basmakalıp Düşünceler (2010, Kitap Yayınevi, İst.)

& Nicolas de Nicolay, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda (Menekşe Tokyay ile birlikte; 2014, Kitap Yayınevi, İst., 362 s.)

& Edgar Morin,  Mauro Ceruti / Bizim Avrupamız Çözülüyor mu, Yoksa Başkalaşıma mı Uğruyor? (2014, İletişim Yayınları, İst., 159 s.)

& Deniz Kandiyoti, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar – Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler (Hüseyin Tapınç, Fevziye Sayılan, Aksu Bora, Ferhunde Özbay ile; 2015, Metis Yayınları, İst., 221 s.)

       Yayına Hazırladığı Kitaplar:

& 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Türkiye'de Kadınlar (Katkıda bulunanlar, Nora Şeni, Feride Acar, Yeşim Arat, F. Yıldız Ecevit, Ferhunde Özbay, Günseli Berik, Fatma Gök, Yakın Ertürk, Ayşe Saktanber, Hale Bolak, Nükhet Sirman, Lale Yalçın Heckmann, Ayşe Güneş Ayata, Fatmagül Berktay, Nilüfer Çağatay, Yasemin Nuhoğlu Soysal, Şahika Yüksel, Arşalus Kayır, Deniz Kandiyoti ve Şirin Tekeli; 1990, İletişim Yayınları, Bugünün Kitapları Dizisi, İst., 397 s.)