ACAROĞLU,
TÜRKER / (21 Eylül
1915, Razgrad / Bulgaristan - 3 Ekim 2016, İstanbul)
Bibliyografya/kaynakça, biyografi/özgeçmiş ve kütüphanecilik uzmanı, yazar, halk bilimci, araştırmacı, çevirmen.
Bazı yazılarında Mehmet Türker imzasını da kullandı. Tam adı Mehmet Türker Acaroğlu. Çiftçi ve marangoz Muharrem
ile Fatma Acaroğlu’nun oğlu. İlk ve orta okulu Razgrad’da okudu. Sofya’da çıkan
Deliorman gazetesinde çalıştı. Lise öğrenimini Balıkesir Necati Bey Erkek Öğretmen Okulu ve Adana Erkek
Öğretmen Okulu’nda tamamladı (1937). İlk öğretmenliği Erzurum'un Pasinler
(Hasankale) ilçesine bağlı Baldicivan (Esendere) köyündedir. Bu okulda bir ders
yılı çalıştıktan sonra aynı yılın yaz aylarında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü
giriş sınavlarını kazanarak Türkçe-Edebiyat bölümünde iki yıl okudu. (1938-40)
İlk olarak Ankara Erkek Lisesi Türkçe stajerliğine atandı. Bir ay sonra Ağrı
Karaköse Ortaokulu'na nakledildi. Ağrı'da geçirdiği bir ay sonunda Yedek Subay
Okulu'nun 14. dönemine katılmak üzere İstanbul'a gitti. Bu sırada patlak veren
II. Dünya Savaşı uzadıkça özel bir yasa ile subaylık görevi de uzadı. 1943'te terhis olan Acaroğlu, kura ile Kars Sarıkamış
Ortaokulu'na Türkçe Öğretmeni olarak atandı. Bu okulda bir süre sonra müdür
yardımcılığı görevini üstlendi. 1943-44 arasında Ankara'ya tayin oldu ve
buradaki öğretmenliği sırasında Ankara Üniversitesi Hungaroloji Enstitüsü’nde
öğrenim hayatına tekrar atıldı. Bu fakültede geçirdiği 3. yılın başlarında
devlet memurlarının yükseköğrenim okullarında devam edemeyeceği ile ilgili yasa
gereği bir ihbar sonucu kaydı silindi. 1946-47 ders yılı başında aynı fakültede dönemin Milli Eğitim Bakanlığı Yayım Müdürü Adnan Ötüken’in açtığı Kütüphanecilik Kursu'na kaydoldu ve 5 Haziran
1947'de başarı belgesi aldı. Bir sonraki sene de ihtisas kursunu tamamlayan
Acaroğlu, Uzman Kütüphaneci oldu. 1946
yılından başlayarak Milli Kütüphane Hazırlık Bürosu'nda gönüllü olarak
çalışmaya başladı. Aynı zaman zarfında bir numaralı kurucu üyesi olduğu Türk
Kütüphaneciler Derneği Yönetim Kurulu'nda da aktif olarak görev aldı. Milli
Kütüphane kuruluş yasası çıkmasının hemen ardından ilk iki uzmandan biri olarak
tayini yapıldı.
1950’de Hükümet tarafından Paris’e gönderildi; Paris
Devlet Dokümantasyon Enstitüsü’nde, Yüksek Kütüphanecilik Okulu’nda,
Milletlerarası Arşivcilik Kursu’nda okudu. Sorbonne’da Fransız uygarlığı
kurslarını izledi ve Bibliothéque Nationale’de staj yaptı. Yurda döndükten
sonra 27 Kasım 1952’de İstanbul’da bulunan Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim
Bakanlığı’na bağlı Basma Yazı ve Resimler Derleme Müdürlüğü’ne atandı. 1953
yılı başında Millî Kütüphane’de UNESCO tarafından Bibliyografya Enstitüsü’nü
kurmakla gönderilen M. Rauc’un yanında çevirmen ve yardımcı olarak geçici
görevle Ankara’ya alındı. 1957'de Ankara Üni. Siyasi Bilgiler Fakültesi’ne bağlı olarak Birleşmiş
Milletler tarafından kurulan Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’nü
bitirerek Yüksek İdarecilik Diplomasını aldı. 22 yıl Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü’nde
görev yaptıktan sonra kendi isteği ile 1974'te emekli oldu. Halkbilim alanında
çeşitli sempozyum ve kongrelerde bildiriler sundu. TYS, TDK, Türk Kütüphaneciler
Derneği (1 nolu kurucu üye) ve Türkiye Coğrafya Kurumu üyesidir. İstanbul’da
yaşadı; evli, iki kız babasıydı.
Acaroğlu, 3 Ekim 2016 Pazartesi günü İstanbul’da hayata gözlerini yumdu. Cenazesi, 5 Ekim
2016 Çarşamba günü İstanbul Avcılar Hacı Osman Ağa Camisi’nde kılınan öğle ve cenaze namazlarının ardından Topkapı Eski Kozlu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
İlk yazı ve
çevirileri Balıkesir Halkevi’nin Kaynak dergisinde ve
yerel gazetelerde yayımlandı (1934-35). Yazıları ve kitap tanıtmaları; Ajans-Türk, Akşam, Anayurt, Avcılar Express, Bakırköy Ekspres, Balkan Türklerinin
Sesi, Balkanlar'da Türk Kültürü, Belgelerle Türk Tarihi
Dergisi, Başkent,
Belleten, Bibliyografya, Bilim ve Ütopya, Boğaziçi Üniversitesi Halkbilimi Yıllığı, Cep Dergisi, Cumhuriyet, Cumhuriyet Kitap, Çağrı, Dünya, Edebiyat Cephesi, Eflâtun, Emre (Eskişehir), Erciyes, Felsefe
Yazıları, Folklor, Folklor Halkbilim Dergisi,
Folklor ve Etnoğrafya Araştırmaları. Folklora Doğru, Gazetecilik Enstitüsü Dergisi, Güncel Sanat, Güneş, Güneyde Kültür,
Güneydoğu Avrupa Araştırmaları, Günümüzde Kitaplar, Halk Kültürü, Havadis, Hürses, Hürvatan, İçel Kültürü, İlköğretim, İstanbul-Boğaziçi, İstanbul
İl Yıllığı, Kalem, Kaynak, Kıyı, Kitap Belleten, Kitaplar Arasında, Kudret, Küçükçekmece, Kültür, Kültür Dünyası, Milli Eğitim,
Milliyet Pazar, Milliyet Sanat, Müteferrika, Savaş, Somut, Son Posta, Tan, Tasvir, Tedrisat Mecmuası, Tercüme, Tiyatro 76,
Tiyatro 77, TTK Belleten, Tuna Boyu, Türk Dili, Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Türk Düşüncesi, Türk Edebiyatçılar Yıllığı, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Folkloru, Türk Folkloru Araştırmaları, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Türk Halk Kültürü
Araştırmaları, Türk Kültür Araştırmaları, Türk Sanatı, Türk Yurdu, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, Türkiye Yıllığı, Ulus, Ulusal Kültür, Ülkü, Varlık, Varlık Yıllığı, Vatan, Ülkü, Yazko Edebiyat, Yazko Somut, Yeditepe, Yeni Batı Trakya, Yeni Defne, Yeni
Edebiyat, Yeni Gazete, Yeni İnsan, Yeni İstanbul, Yeni Öğretmen, Yeni Politika, Yeni Sanat, Yenilik,
Yücel gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Yüksek öğrenim gördükten
sonra yayın tanıtımı, eleştiri, bibliyografya, biyografi, atasözleri, masallar
ve ad bilimi alanlarındaki derleme ve araştırmalarıyla tanındı. Bulgarca ve Fransızcadan çeviriler yaptı. Bulgaristan Türklerinin kültürünü
araştırmak en büyük uğraşısıydı. Kütüphanecilik, Türk kültürü ve halk bilimi alanında çok sayıda millî
ve milletlerarası kongre, sempozyuma
katılıp bildiri sundu. İstanbul
Radyosu’nda “Kitapseverlerle Baş Başa” (1957-60) ve “Ülkemizden Yöremizden”
(1985-89) programlarını hazırladı.
1998-2011 arasında Kaynak Yayınları
tarafından 30 cilt olarak basılan Atatürk'ün Eserleri'nin danışma kurulunda yer
aldı. 1939’dan başlayarak hazırladığı 141 bibliyografya ile ülkemizin en çok bibliyografya üreten
bibliyografıdır. Bibliyografyalarının 15'i kitap olarak yayınlanmıştır. 100.
yaşı dolayısıyla Bülent Ağaoğlu
tarafından hazırlanan “M. Türker
Acaroğlu Kaynakçası” Müteferrika
dergisinde (S 47, Yaz 2015/I, s.
287-384) yayımlandı.
Ödül: 1991 İhsan Hınçer Türk
Folkloruna Hizmet Ödülü'nü; 1995 Türk Kütüphaneciler Derneği Üstün Hizmet Ödülü'nü; 1981 Bulgar Devletinin 1300. Kuruluş Yıldönümü Altın
Madalyası'nı (1985’te, Türklere yapılan zulümler nedeniyle iade
etti); TDK İstanbul Şubesi 2004 Kütüphanecilik Ödülü'nü aldı. 2004'te TYS’den teşekkür belgesi aldı.
Yapıtları: İnceleme: *Bulgaristan’da 120 Yıllık Türk Gazeteciliği,
1865-1985, İst.: Gazeteciler Cemiyeti, 1990 *Türkiye’de
ve Dünyada Derleme Çalışmaları, İst.: Türk Kütüphaneciler Derneği, 1997 *Bulgaristan Türkleri Üzerine Araştırmalar, Ank.: KB, 1999 *İlk Derleme Müdürü
Selim Nüzhet Gerçek,
Ank.: KB, 2001 *Batı’da ve Türkiye’de Kaynakça Tarihi, (Louise - Noelle Malcles ve Andree Lheritier ile birlikte), İst.: İletişim, 2003 *Bulgaristan
Türkleri Üzerine Araştırmalar–I, İst.: IQ, 2007
*Bulgaristan Türkleri Üzerine Araştırmalar–II, İst.: IQ, 2007 / Sözlük: *Ortaokul ve Lise Türkçe Edebiyat Kitaplarında Adları Geçen Şair ve Yazarlar, Hayatları, Eserleri, İst.: İnkılâp ve Aka, 1963 *Edebi Eserler Sözlüğü: Seçme 200 Eser, Ank.: MEB, 1965 *Ozanlar ve Yazarlar, İst.: As
B., 1967 *İstanbul’un
Yetiştirdiği
Ünlü Kişiler, Ozanlar, Yazarlar, Sanatçılar, 1976
*Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ank.: KTB, 1988 *En Ünlü Dünya
Yazarları,
İst.: Kaya, 1988 *Sovyetler Birliğinde Yaşayan Kimi Kavimlerin
Atasözleri,
İst.: 1984 *Dünya Atasözleri, İst.: Kaya,
1989 *Türk Atasözleri, İst.: İletişim, 1992 *Bulgarların Aldığı Türkçe Adlar ve Soyadları Sözlüğü, Ank.: KB, 1999 *Balkanlarda Türkçe Yer Adları Kılavuzu, İst.: IQ,
2006 *Azınlıkların ve Yabancıların Aldığı Türkçe Adlar ve Soyadlar Sözlüğü, İst.: IQ, 2009 *Dünyada
Türkçe ve Türkçeleşmiş Yer Adları Kılavuzu, 2014 *Türkçeden
Bulgarcaya Geçen Kelimeler Sözlüğü, Edirne: Trakya Üniversitesi, 2016 / Deneme: *Yarınlara Doğru,
Ank.: Türk Kütüphaneciler Derneği, 2009 / Bibliyografya: *İstanbul Üniversitesi Yayınları Bibliyografyası
1933-1945,
gen. 2. bas., (Adnan Ötüken’le), Ank.: AÜDTCF, 1947 *Ankara
Üniversitesi Yayınları Bibliyografyası, (tamamlayamadı), 1950 *Türkiye Bibliyografyası, 1953
*Türk Tarihinin Bibliyografya Kaynakları, 1954 *Türkiye'nin de Katıldığı Milletlerarası Harita Bibliyografyası, 1954 *Türk Halk Bilgisi ve Halk Edebiyatı Üzerine Seçme
Yayınlar Kaynakçası, (Fıtrat Ozan’la), Ank.:
TDK, 1972 *Türk Halk Ozanları ve Destanları Bibliyografyası,
1928-73, (Fıtrat Ozan’la), İst.:
Boğaziçi Üni. Folklor Kulübü, 1978 *Açıklamalı
Atatürk Kaynakçası: Atatürk, Kurtuluş Savaşı, Atatürk Deyimleri ve Türkiye
Cumhuriyeti Üzerine Türkçe ve Yabancı Dillerde Yayımlanmış 500 Seçme Kitap
(A-D), Ank.: Türkiye İş Bankası, 1981 *Açıklamalı Atatürk Kaynakçası: Atatürk, Kurtuluş Savaşı, Atatürk
Deyimleri ve Türkiye Cumhuriyeti Üzerine Türkçe ve Yabancı Dillerde Yayımlanmış
500 Seçme Kitap (E-Z), Ank.: Türkiye İş Bankası, 1981 *Rumeli Türk Ağızları Üzerine
Türkçe ve Yabancı Dillerdeki Başlıca Araştırmaların
Açıklamalı Kaynakçası
(1904-1981): Türk Dili ve Ağızları Üzerine
Bulgar Araştırmaları, İst.: ?, 1985 *Açıklamalı Süleyman Nazif Kaynakçası, Ank.: Ziya Gökalp Derneği, 1987 *Bulgarlar ve Bulgaristan Üzerine Yüzyıllık Türkçe
Kaynakça, 1878-1978, Ank.: TTK, 1997 *Prof. Dr.
Pertev Naili Boratav Kaynakçası (1931-1998), Ank.: KB, 1998 / Antoloji: *Çocuk Şiirleri Antolojisi, Ank.: Berkalp, 1944 *Bulgar Hikâyeleri Antolojisi, İst.: Redhouse, 1967 / Ders
Notu: Arşiv Dosya Tanzimi ve Dokümantasyon Tekniği Ders Notları, 1971
/ Baskıya Hazırlama/Sadeleştirme: *Tevfik Fikret, Şermin, Ank.: Koşal B., 1946 *M. Turhan Tan, Atatürk,
İst.: Kanaat, 1947 (1974) *Necip Asım
Yazıksız, Kitap, İst.: İletişim, 1992 / İnceleme: Türkiye Bibliyografyası Bugün Ne Durumda?, Ank.: 1970 / Araştırma: *Bulgar Halk Yazınında Türk Motifleri, İst.: Edebiyat Fakültesi B., 1983 *Balkan Halk Biliminde Türk Etkileri, 1983 *Dünyada Basılan İlk Türkçe Kitap, Ank.: TTK, 1986
*Tarih Boyunca Türkçe Lakap, Ad ve Soyadı Alan Bulgar Ünlüleri , Ank.: ?, 1988 *Bulgarlar Yine ''Türk Himayesi'' İstiyor", Ank.: TTK, 1990 *Bulgaristan Türklerinin Dünü-Bugünü-Yarını, Ank.: TTK, 1993 *"Bükreş'teki Gizli Bulgar İhtilâl Merkez Komitesi'nin
Sultan Abdülaziz'e Gönderdiği İlginç İki "Muhtıra"
(1867-68),
Ank.: TTK, 1993 *XV. yy. Sonlarıyla XVI. yy.
Başlarında Balkanlar'da Türkçe Yer Adları (1490-91/1520-30), Ank.: TTK, 1994
*Nasreddin Hoca ile Kurnaz Peter Üzerine Kapsamlı Bir
Araştırma,
İst.: 1996 *Gagauzların Kökeni, Ank.: TTK, 1999 *Osmanlı-Türk Kültürünün Bulgaristan'daki İzleri ve
Etkileri,
Ank.: TTK, 2002 *Dünyada Türkçe ve Türkçeleşmiş
Yer Adları Kılavuzu,
Avrasya Ank.: Kütüphaneciler Birliği Derneği, 2014 / Çeviri: *Prof. Atanas Manov, Gagauzlar/Hristiyan Türkler Varlık, Ank.: 1939-40 *Birimiz Hepimiz İçin-Bulgar çocuk öyküleri, Ank.: Çocuk Esirgeme Kurumu, 1944 *Bulgar Masalları, Ank.:
Berkalp, 1946 *Stefan
Jeromski, Vatan Uğrunda, (Â.
Şakar’la), İst.: İstanbul Yayın İstihlâk Kooperatifi, 1946 *Hint Masalları, İst.: Rafet Zaimler, 1951 *Kar Çiçeği - Bulgar masalları, İst.: Hür, 1961 *Sihirli
Çalgı
-Bulgar masalları, İst.: Hür, 1961 *Grigory Petrov, Ak Zambaklar Ülkesinde, İst.: Tekin, 1968 *Gün ile Ay -Bulgar
çocuk öyküleri, İst.: Varlık, 1969 *Prof. Bonü St. Angelov, Slav Alfabesini Yaratan Kiril ile Metodiy Kardeşler, İst.: Yaylacılık B., 1970 *Yordan Yovkov, Tekerleklerin Türküsü, İst.: Yazko, 1982 *S. S. Bobçev, Deliorman Türklerinin Kökeni, Ank.:TTK, 1988
*Gérald Duverdier, İlk Türk Basımevinin Kuruluşunda İki Kültür Elçisi: Savary de Brèves ile İbrahim Müteferrika, Ank.: TTK, 1992
*Yordan Trifonov, Tarih ve Söylentilerde
Mihalbeyoğulları,
Ank.: TTK, 1997 *İ. Georgieva, Bulgaristan
Alevileri ve Demir Baba Tekkesi, İst.: Kaynak, 1998 *Elin Pelin, Bir Türk Kadını Uğruna, 2003 *José
Ortega Y Gasses, Kütüphanecinin Görevi, Ank.: Türk Kütüphaneciler Derneği, 2011 *Balkan Efsaneleri,
İst.: Varlık, 2013 *Yordan Yovkov, Kuzgun Hanında Geceler, İst.: Evrensel, 2014 *Yordan Yovkov, Sınır Boyundaki Çiftlik, İst.: Evrensel,
2015.
Kaynaklar: TBEA, c. I, 2001,
s. 9-10/2010, s. 9-10; Kurdakul, Sözlük,
s. 11-12; Necatigil, İsimler, s. 11-12; Nebioğlu, s. 17; Özkırımlı, TEA, I, s. 29; TDEA, I,
s. 25; Karaalioğlu, s. 9; S. N. Özerdim, "M. Türker Acaroğlu, Açıklamalı Atatürk Kaynakçası", Belleten,
c. XLV, S. 180, s. 573-574; B. Ağaoğlu, “M.
Türker Acaroğlu, Kaynakçaların Kaynakçası”, Müteferrika, S. 7, Güz 1995; Arslan Kaynardağ, “Değerli Derleme Müdürü ve
Bibliyografyacı Türker Acaroğlu’na Saygı”, Cumhuriyet Kitap, S. 462, 24 Aralık 1998, s. 17; İhsan Işık, Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi, Elvan, Ank.: 2001; İhsan Işık, Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi,
Elvan, Ank.: 2007; Alpay Kabacalı,
Kültürümüzden İnsan Adaları, YKY, İst.: 1995, s. 129-132; Bülent Ağaoğlu,
"M. Türker Acaroğlu Kaynakçalarının Kaynakçası", Müteferrika, S. 7,
Güz 1995, s. 129-151; Aydın İleri, "Bir asır kütüphaneci: Türker Acaroğlu", Birgün, 21 Eylül 2014; Bülent Ağaoğlu, “M. Türker Acaroğlu Kaynakçası” Müteferrika, S 47, Yaz 2015/I, s. 87-384; Mehmet Manyas,
"M. Türker Acaroğlu’nun Ardından Bizde Kalanlardan...", Türk
Kütüphaneciliği, c. 30, S. 4, 2016, s. 749-751; Bülent Ağaoğlu, "Genç Kütüphaneciler İçin Türker Acaroğlu Rehberi", Türk
Kütüphaneciliği, c. 30, S. 4, 2016, s. 756-761; Nail Tan,
Yitirdiklerimiz-Mehmet Türker Acaroğlu", Türk Dili, S. 779, Kasım 2016, s.
113-116; Nilay Altunay, "Türkçeden Bulgarcaya Geçen Kelimeler Sözlüğü", Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c. 6, S. 12, 2016,
s. 179-181; Levent Doğan, "Türkçeden
Bulgarcaya Geçen Kelimeler Sözlüğü", Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, c. 7, S. 13, 2017,
s. 257-260; İletişim Yayınları web sitesi, erişim tarihi: 2 Kasım 2021.
*Yayına Hazırlayan: Şükrü Kırkağaç
*23 Ocak 2025 tarihinde güncellendi.