HALİL AÇIKGÖZ

 

 

AÇIKGÖZ, HALİL / (1 Aralık 1952, Osmancık köyü, Turgutlu/Manisa - 25 Kasım 2019, İstanbul)

Babası Kerim Açıkgöz, annesi ise Halime Hanım’dır. Muğla Sıtkı Koçman Üni. Edebiyat Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Namık Açıkgöz’ün ağabeyidir. Osmancık Köyü İlkokulu'ndan (1965) sonra ortaokul ve liseyi (1972) Turgutlu’da bitirdi. Yükseköğrenimini İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde tamamlayıp Türk dili ve edebiyatı öğretmeni oldu (1977). Edebiyat Fakültesini bitirme tezi, “Fuat Köprülü’nün Hayat ve Ülkü Mecmualarındaki Fikrî, İçtimaî Yazıları”ydı. İstanbul’un çeşitli ilçelerindeki liselerde edebiyat öğretmenliği yaparken (1977-1983) doktora çalışmasına başladı, ancak tamamlayamadı. Başarılı öğrenim ve yazı hayatı dolayısıyla 1983'te mezun olduğu bölüme okutman olarak atandı. Türk dilinin eski dönemleri ile çağdaş Türk lehçe ve şiveleri, Türk dünyası edebiyatı, halk kültürü, sanatı ve bilim hayatıyla ilgili araştırmalar yaptı, dersler verdi. Yunus Emre Ens. tarafından 2011-12’de Üsküp / Skonje ve 2012-13’te Kazan’da görevlendirildi. Türkçe ve Türkoloji dersleri verdi; seminerler yönetti. 2018'de, İstanbul Üniversitesi'ndeki görevinden sağlığının bozulması sebebiyle emekliye ayrıldı.

Üniversitedeki görevinin yanı sıra 1983-98 arasında Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı'nda görev aldı, Prof. Dr. Turan Yazgan’ın yardımcılarından biri oldu. Vakfın dergi ve kitaplarının yayımlanmasını sağladı, bilimsel toplantılar düzenledi. Türk dünyasında düzenlenen birçok kongre, sempozyuma katılıp bildiriler sundu. TRT ve bazı özel televizyonlarda program danışmanlığı, metin yazarlığı yaptı.

Cenazesi; 26 Kasım 2019'da, Merkez Efendi Camisi’nde kılınan öğle ve cenaze namazlarının ardından doğduğu memleketi Manisa Turgutlu’nun Osmancık köyü mezarlığında toprağa verildi

Yazı hayatına Yeni Turgutlu gazetesinde şiir, hikâye, haber yazarak başladı (1969). Yükseköğrenimden sonra dil, edebiyat, kültür araştırmalarına yöneldi. Yazıları 1983'ten itibaren; Azerbaycan Türkleri, Denizin Sesi, Doğuş Edebiyat, Image of Turkey, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Tercüman, Töre, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (TDK), Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Türk Edebiyatı, Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası, Yeni Türkiye gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Altay Dilleri Sözlüğü, Çuvaş Türkçesi Grameri (Vasiliy Andreyev ile) ve Türkçe-Çuvaşça Sözlük (Vasiliy Andreyev ve Mariya Dmitriyeva ile) gibi yayımlanamamış bazı çalışmaları bulunmaktadır.

Hakkında Yazılan Kitaplar: *Türk Dünyasından Halil Açıkgöz’e Armağan (Haz.: Hayri Ataş), İst.: Doğu Ktb., 2013

Yapıtları: Sözlük: *Şemseddin Sami: Kamûs-ı Türkî/Temel Türkçe Sözlük I-IV, ortaklaşa, İst.: Tercüman, 1985-1986 *Tatarca Törekçe Süzlek / Tatarca Sözlük, (Fuat Ganiyev ve Rifkat Ahmetyanov’la), İnsan, Kazan 1997 / Araştırma, İnceleme: *Ekrem Hakkı Ayverdi'nin Avrupa’da Osmanlı Mimârî Eserleri I-IV, İst.: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1979-1982 *Âşık Deryamî Hayatı ve Şiirleri, Adapazarı: Adapazarı Belediyesi, 1987 *İlmî Araştırma Yazılarında Uyulacak Esaslar, İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1988 *Oğuz Eli Azerbaycan, İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1989 *Türkistan İllerinden Özbekistan, İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1990 *Türk Dünyası Edebiyatı I, İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1991 *Türk Dünyası İçin Alfabe Kitabı, (ortak kitap), İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1992 *Urallardan Altaylara, Altaylardan Sakalara Türk Toplulukları, İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1992 *Cemil Meriç ile Sohbetler, İst.: Seyran İktisâdî İşletmesi, 1993 *Rusya Federasyonu Gümrük Kanunu Birinci Kitap, Moskova: ?, 1999 *Fazlı Ayverdi'nin Vehbi Koç ile 30 Yıl'ı, İst.: ?, 2002 *Kelime Grupları, (M. Yelten’le), İst.: Doğu Ktb, 2005 / Baskıya Hazırlama: *Peyami Safa, Bütün Hikâyeleri, İst.: Ötüken, 1980 *Mehmed İzzet, Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat, İst.: Ötüken, 1981 *Kâmil Veliyev, Destan Poetikası, İst.: Türkiyat Mtb.,  1989 *Azize Caferzade, Anamın Masalları, (Y. Akdoğan, C. E. Alışık, H. Develi ve H. Tören’le), İst.: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1990 *Türk Dünyası Edebiyatı, 1991 *Ebülfez Elçibey, Azatlık ve Demokrasi, İst.: Veli, 1993 *Abdurrahim Polat, Azatlıkta, İst.: ?, 1995 *Azerbaycan Bayatıları, (Günay Karaağaç ile birlikte), Ank.: TDK, 1998 *Safiye Erol, Dineyri Papazı, İst.: Kubbealtı, 2001 *Safiye Erol, Çölde Biten Rahmet Ağacı, İst.: Kubbealtı, 2001 *Safiye Erol, Makaleler, İst.: Kubbealtı, 2002 *Safiye Erol, Leylak Mevsimi / Hikâyeler, İst.: Kubbealtı, 2002 *Zuhriddin Mirza Abid Türkistani, Türkistan İstiklâl Yolunda-Hicret Yılları, İst.: Doğu, 2013. 

Kaynaklar: Bülent Bayram, "Vasiliy Andreyev-Mariya Dimitriyeva, Halil Açıkgöz'ün Yayımlanmaış 'Türkçe-Çuvaşça Sözlük'ü", Çukurova Üniveritesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi (ÇÜTAD), c. 5, S. 1, s. 13-27.

*Yayına Hazırlayan: Şükrü Kırkağaç

*Yayınlanma Tarihi: 23 Ocak 2025