ABDURRAHMAN ŞEREF

 

ABDURRAHMAN ŞEREF / (1853, İstanbul – 18 Şubat 1925, Ankara)

Edebiyat tarihçisi, şair ve yazar. Tophâne-i Âmire Muhasebe Kalemi mümeyyizlerinden Hasan Efendi’nin oğludur. İlk tahsilinden sonra Eyüp Rüşdiyesi’ne, ardından Mekteb-i Sultânî’ye girdi; 1873’te buradan mezun oldu. Sırasıyla Mahrec-i Aklâm-ı Şâhâne, Mekteb-i Sultânî ve Dârülmuallimîn’de tarih-coğrafya öğretmenliği, Mekteb-i Mülkiyye’de müdürlük yaptı. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra âyan âzası, 1907 ve 1909’da iki defa Maarif nâzırı oldu. 1909’dan 1 Kasım 1922’ye, kadar vak‘anüvislik yaptı. Böylece Osmanlı Devleti’nin son resmî devlet tarihçisi oldu. 1918’de bir ara Evkaf nâzırlığı yaptı. Cumhuriyet’in ilânından sonra İstanbul’dan ikinci devre milletvekili seçildi. 18 Şubat 1925’te Ankara’da öldü; mezarı Edirnekapı dışında Otaktepe aile kabristanındadır.

Hilâliahmer Cemiyeti’nin ve 27 Kasım 1909’daki kurulan Târîh-i Osmânî Encümeni’nin başkanlığını yaptı, bu kurulun yayın organı olan Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmuası’nda çeşitli makaleler yayımladı. Bazı gazetelerde neşredilen yazılarını Târih Musâhabeleri (İstanbul 1339) adı altında topladı. Vak‘anüvisliği sırasında yazdığı ve 1908-18 arasında meydana gelen olayları içeren Vekāyi‘nâme adlı eserini ise yayımlamamıştır. Eser Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi’ndedir. Müellif ayrıca Lutfî Târihi’nin VIII. cildini genişleterek neşretmiştir. Târih Musâhabeleri daha sonra yeni harflerle de birkaç defa basılmıştır.

Hakkında Hazırlanan Tezler: Doktora Tezi: Mehmet Demiryürek, "Devlet Adamı ve Tarihçi Abdurrahman Şeref Efendi (1853-1925)", Dan. Prof. Dr. Zeki Arıkan, Dokuz Eylül Üni. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens., Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi ABD, İzmir: 1999, 191 s. / Yüksek Lisans Tezleri: Yahya Kemal Taştan, "Abrurrahman Şeref: Yaşadığı Dönem ve Eserleri", Dan. Prof. Dr. İsmail Özçelik, Kırıkkale Üni. SBE, Tarih ABD, Kırıkkkale: 2004, 325 s.; Nazlı Kozan, "Abdurrahman Şeref Bey'in Eğitim, Din ve Ahlak Eğitimiyle İlgili Görüşleri", Dan. Yrd. Doç. Dr. Saadettin Özdemir, Süleyman Demirel Üni. SBE, Felsefe ve Din Bilimleri ABD, Isparta: 2011, 175 s.; Ergül Çetin, "Abdurrahman Şeref Efendi Tarihi'nde Osmanlı Devleti'nin İlk Yüz Yılı (1300-1400): Osmanlı Hanedanının Kökeni, Fetret Devri ve Siyaseten Katl Meselelerinin Değerlendirilmesi", Dan. Dr. Öğr. Üyesi Ercan Gümüş, Mardin Artuklu Üni. SBE, Tarih ABD, Mardin: 2019, 193 s.; Melis Gökçen, "Osmanlı Tarih Algısının Dönüşümünde Avrupa Etkisi ve Asr-ı Hazır (çağdaş) Avrupa Tarihçiliğinde Üç İsim: Abdurrahman Şeref, Diran Kelekyan, Yusuf Akçura", Dan. Doç. Dr. Erdal Aslan, Dokuz Eylül Üni. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ens., İzmir: 2020, 466 s.; Mustafa Öğren, “Abdurrahman Şeref Efendi'nin Târih-i Devlet-i Osmâniyye Eseri ve Tarihçiliği”, Dan. Prof. Dr. Yasin Yılmaz, Yıldırım Beyazıt Üni. SBE İslam Tarihi ve Sanatları ABD, Ank.: 2021, 152 s.

Yapıtları: *Fezleke-i Târîh-i Düvel-i İslâmiyye, İst.: 1301/1885 *Fezleke-i Devlet-i Târîh-i Osmâniyye, İst.: 1309-1312/1893-1897, 1315-1318/1899-1903; (“Osmanlı Tarihi” adıyla, Günümüz Türkçesine aktaran: M. Sait Karaçorlu), İst.: Volga, 2014 *Zübdetü'l Kısas,  1315/1899 *Fezleke-i Târîh-i Devlet-i Osmâniyye, İst.: 1315/1899 *İlmi Ahlâk, 1314/1900 *Coğrafya-yı Umumi, İst.: Karabet Mtb., 1323/1909 *Târîh-i Asr-ı Hâzır; 1329/1915 *Harb-i Hâzırın Menşei, İst.: 1332/1918 *Sultan Abdulhamidi Sani'ye Dair, (Ahmet Refik Altınay ile), 1332/1918 *Tarih Musahabeleri, 1337/1923; “Tarih Konuşmaları” adıyla, İst.: Kavram, 1978

Kaynaklar: Kurdakul, Sözlük, s. 10; Sosyalist Kültür Ansiklopedisi c. 6, İst.: May, 1980; Abdülkadir Özcan, “Abdurrahman Şeref”, TDVİA, c. I, İst.: TDV, 1988, s. 175; Mehmet Demiryürek, “Târih-i Osmanî Encümeni’nin Kuruluşu”, Toplumsal Tarih, XV/90, İst.: 2001, s. 41-49; Abdülkadir Özcan, “Târîh-i Osmânî Encümeni, TDVİA, c. 40, İst.: TDV, 2011, s. 83-86; Karslızâde Cemâleddin Mehmed, Osmanlı Târih ve Müverrihleri: Âyîne-i Zurefâ, İst.: 1314, s. 153-156; Efdaleddin, Abdurrahman Şeref Efendi; Tercüme-i Hâli, Hayat-ı Resmiyye ve Husûsiyyesi, İst.: 1927.