YÜKSEL PAZARKAYA

(24 Şubat 1940, İzmir - )

Şair, yazar ve çevirmen. Liseyi 1957'de İzmir'de bitirdi. Kazandığı  yükseköğrenim bursuyla 1958 yılında Almanya'ya gitti, Stuttgart'ta önce kimya yüksek mühendisi oldu (1966), sonra edebiyat doktorası yaptı (1972). Doktora tezi olan "18. Yüzyıl Alman Edebiyatında Tek Perdelik Oyunların Dramatürjisi"ni, 1973'te kitap olarak yayımladı. 

Almanya’daki öğreniminin yanı sıra, 1961'de Stuttgart Üniversitesi Tiyatrosu’nun kuruluşuna katıldı, bu tiyatroyu 1963-1969 yılları arasında yönetti. Almancada Türk yazarlarının ilk sahnelenmelerini bu tiyatroda gerçekleştirdi. “Ohne Bahnhof” adlı yapıtı Stuttgart Teknik Üniversitesi’nde 1967’de sahnelendi. Güngör Dilmen (Canlı Maymun Lokantası), Nâzım Hikmet (Demokles’in Kılıcı), Yüksel Pazarkaya’nın (Ohne Bahnhof) oyunları, sahnelenen ilk oyunlar arasındaydı. Aynı zamanda yine Stuttgart’ta Türk işçi ve öğrencileriyle Almanya’daki ilk Türkçe tiyatroyu kurdu. Cahit Atay, Turan Oflazoğlu, Özdemir Nutku vb. gibi yazarların oyunlarını sahneleyip eşi İnci Pazarkaya ile birlikte oynadı. Türkçe, Almanca çok sayıda oyunu sahneye koydu. Princeton Üniversitesi tarihinde ilk kez Almanca bir oyunu, Brecht’in “Küçük Burjuva Düğünü”nü öğrencileriyle birlikte sahneye koydu (1989). Ohio State University Almanca Bölümü öğrencileriyle 2004'te bu üniversitenin tarihinde ilk kez bir oyunu Almanca/İngilizce iki dilli sahneye koydu. Bu oyunu Edgar Lee Masters’in “Spoon River Ölüleri” adlı şiir kitabından derledi.

Üniversiteyi bitirip akademik kariyere başlayan Pazarkaya, 1966–1979 yılları arasında Stuttgart Üniversitesi’nde asistanlık ve öğretim üyeliği yaptı.  1972–1985 yılları arası Stuttgart Halk Üniversitesi Yabancı Diller Bölüm Başkanı oldu, ayrıca burada sürekli ders verdi.

Öğretim üyeliğini Almanya sınırları dışına da taşıyan Yüksel Pazarkaya, 1989 ABD Princeton, 1994 St. Louis Washington, 2000 Filadelfiya Bryn Mawr ve 2004 Ohio State üniversitelerinde Alman Dili ve Edebiyatı “Konuk Profesörü” olarak dersler verdi. Buna 2004-2005 Akademik yılında Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi’ni de ekledi. 2000 Akademik Yılı, yaz yarıyılında Dresden Üniversitesi’nde Chamisso Poetika dersleri verdi. Bu dersler 2004'te “Odyssee ohne Ankuft” adıyla kitaplaştı.

 İlk radyofonik oyununu 1961'de İzmir Radyosunda yayımladı. Türkçe ve Almanca radyo oyunları yazmaya başladı. Bir yandan da radyoculuğa adım attı. 1964'te Alman Radyolar Birliği ARD kararıyla WDR Köln Radyosunda başlayan günlük Türkçe Yayınların Baden-Württemberg eyalet muhabiri oldu. 1986'da ilk Türk müdür ve aynı yayınların Köln’deki redaksiyonunun yönetmenliğine getirildi. Gönüllü kültür elçiliğinin altın yıllarını yaşadı. Ahmed Arif’ten Bejan Matur’a, Safiye Ayla’dan Sezen Aksu’ya, Bülent Ecevit’ten Necmettin Erbakan’a kadar yüzlerce yazar, sanatçı, siyaset ve devlet adamıyla daha pek çok meslekten yüzlerce kişiyle söyleşiler, röportajlar yayımladı.

Alman radyolarında Türk şairlerini tanıtan yayınlar yanı sıra, siyasal, toplumsal yorumlar yaptı. Mart 2003’te emekli oluncaya dek bu görevde kaldı. Alman televizyonunda 1983 yılında yayımlanan 12 bölümlük Almanya’daki Türklerin yaşamını konu alan ilk televizyon dizisinin "Komşumuz Balta Ailesi" senaryosunu yazdı.

Yüksel Pazarkaya, şiirle düzyazıyı birlikte yürüttü. Düzenli olarak gazete ve dergi yazarlığı yaptı. 1961-1962'de Yeni Asır ile 1974-1975'te Cumhuriyet gazetelerinin Almanya muhabirliğini üstlendi. 1960’lı yıllardan beri Cumhuriyet gazetesine arada bir makaleler yazmayı sürdürüyor.

1975-1979 yılları arasında Milliyet ve 1987-1997 yılları arasında Hürriyet gazetelerinin Almanya baskılarında köşe yazarlığı yaptı. 1963'te Almanya’nın en önde gelen Stuttgarter Zeitung ve 1964'te Frankfurter Allgemeine Zeitung, 1980’li yıllarda Basler Zeitung gazetelerine de yazmaya başladı. Zaman zaman diğer bazı Alman gazetelerine de yazdı. 1980-1982 yılları arasında Anadil adlı edebiyat dergisini çıkardı. Tadımlık Almanca sayfalar da içeren Anadil, Almanya’da çıkan ilk Türkçe edebiyat ve sanat dergisi oldu.

Stuttgart IG Metall Sendikası’nın ilk Türkçe sendika gazetesini 1960’lı yılların ortalarında çıkardı. Doksanlı yıllarda da ilk Almanca Türk gazetesinin (Dünya Deutschland) yayın yönetmenliğini üstlendi. Bilimsel GERMANİSTİK dergisinde (Tübingen), Alman edebiyatına ilişkin bilimsel kitapların eleştirileri, Almanya’da Türkçe yayımlanan Hessen/Toplum’a, Türkiye’de Cumhuriyet gazetesine yazıyor. 2003 yılından beri hem Almanya’da, hem de Gökçeada’da yaşıyor.

İlk yazı ve şiirlerini 1960 yılında Türkçe ve Almanca olarak yayımlamaya başladı. 27 Kasım 1961’de Almanya’da iki Almanya’yı birbirinden ayıran Berlin Duvarı’yla ilgili şiiri yayımladı. Çağdaş Türk şiirinden savaş sonrasındaki ilk çeviri, Orhan Veli’nin şiirleri oldu. 1966'da Poesie adıyla Frankfurt’ta Suhrkamp Yayınevinden çıktı. 1971'de Yahya Kemal’den Ataol Behramoğlu’na 52 şairi kapsayan ilk antoloji Moderne Türkische Lyrik adıyla Tübingen-Basel Erdmann Yayınevinden çıktı. 1987 yılında Münih Schneekluth Yayınevi yayınları arasında yer alan Die Wasser sind weiser (Sular Bizden Akıllıdır) adlı antoloji iki dilli olarak yayımlandı. 

Dünyada 1950-1960’larda görülen “Somut Şiir“ akımı Türkiye’ye Yüksel Pazarkaya ile geldi. Uluslararası düzeyde Türkçe yazarak yer alan tek şair oldu. Türkçe ve Almanca somut şiirleri Japonya’dan Brezilya’ya, Çekoslovakya’dan Amerika’ya kadar pek çok uluslararası antolojiye alındı, müzeye girdi. Dresden ve Köln’de iki kişisel sergide izlendi.

1985'de Orhan Veli Kanık’ın 120 şiirinin Türkçe-Almanca yayımlandığı “Fremdartig /Garip” kitabı, 1986 Mart ayında Alman eleştirmenler tarafından aylık En İyiler listesinde birinci sıraya getirildi. Türk Öykü Antolojisi (Güney Dal ile birlikte) “Geschichten aus der Geschichte der Türkei” adıyla, 1990'da yayımlandı. Ayrıca Behçet Necatigil, Nâzım Hikmet, Bülent Ecevit’ten çevirdiği şiirler, ayrı birer kitap olarak basıldı. "Almanya'daki Türk çocukları için" derlediği bir antoloji de Münih'te Ağaca Takılan Uçurtma adıyla yayımlandı (1974). Almancası (Der Drachen im Baum) 1975'te çıktı. “Kemal İle Burak–Cennet Ülkesine Yolculuk” adlı çocuk romanı Fransızcaya çevrildi (Flamarion, Paris).

Almanya'da yetişen bir Türk çocuğunun yaşamından bir kesiti anlatan Oktay Atatürk'ü Anlatıyor (1982), Türkçe-Almanca olarak iki dilde Stuttgart'ta çıktı. Rosen im Frost (1982) (Zemheri Gülleri) adlı Almanca kitabı Almanca’da Türk kültürü üzerine tek kaynak olarak büyük ilgi gördü (Genişletilmiş 2. basım 1989).

Çoğu Almanya gözlem ve yaşantılarından oluşan öykülerini Oturma İzni adlı kitapta topladı (İstanbul, 1977). Yaban Sıla Olur mu? (Stuttgart, 1979), Türkçe ve Almanca olmak üzere iki dilde yayımlandı. Senaryosunu yazdığı Komşumuz Balta Ailesi adlı 12 bölümlük dizi film, Federal Almanya ARD televizyonunda (Birinci Televizyon) yayımlandı. (1983). Şiirleri, oyun ve öyküleri Almanca dışında, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Flemenkçe ve Yunanca’ya çevrildi.

Yüksel Pazarkaya’nın “Mediha” (ADT 1988/1989) ve “Ferhat'ın Yeni Acıları” (İDT 1992/1993) adlı oyunları, Devlet Tiyatrolarında sahnelendikten sonra Kültür Bakanlığı tarafından kitaplaştırıldı. Ayrıca Salihli ve Diyarbakır Oyun Yarışması birinciliği kazanan “Haremden Kadın Kaçırma” ile “Köşetaşı” oyunları da Kültür Bakanlığınca kitap olarak  yayımlandı. 13 Mart 1988'de Ankara Devlet Tiyatrosu'nun Şinasi Sahnesi, yazarın Mediha adlı oyunuyla açıldı.

Salihli Belediyesi, ailesinin yaşadığı sokağa onun adını verdi. 2010'da Eşi İnci Pazarkaya tarafından hazırlanan “Dilin Çağrısı” adlı kitap ile Enver Ercan tarafından hazırlanan Sözcüklerin Doğasında Gezmek adlı kitap yayınlandı. Aynı yıl Ankara Dil Derneği Yüksel Pazarkaya adına Ustalara Saygı Gecesi düzenledi.

Şiirleri, öyküleri, yazıları, çevirileri ve söyleşileri Adam Sanat, Akatalpa, Cumhuriyet, Cumhuriyet Kitap, Ç.N. (Çevirmenin Notu), Varlık gibi dergi, fanzin, gazete ve eklerinde yayımlandı. Lessing, Bertolt Brecht, Gert Heidenreich, Johannes Poethen, Rainer Marie Rilke, Walter Helmut Fritz, Wilhelm Reich’ten kitaplar çevirdi.

Ödül: 1987'de Almanya Federal Cumhuriyeti tarafından Cumhurbaşkanı Liyakat Nişanı, 2006'da Çanakkale 18 Mart Üniversitesi tarafından Onursal Doktora unvanı verildi. 1989'da Bavyera Sanat Ödülü’nü, 1991'de Orhan Asena Oyun Ödülü’nü, 1993'te Salihli Belediyesi Oyun Ödülü’nü, 1992/1993 İsmet Küntay En İyi Oyun Ödülü’nü, 1994'te Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü’nü, 1997'de Haldun Taner 2. Öykü Ödülü’nü, 2001'de Dresden Üniversitesi Şiir Ödülü’nü, 2005'de Haldun Taner Kısa Öykü Ödülü’nü, “Yol Dolayları” kitabıyla 2007 Yunus Nadi Şiir Ödülü’nü kazandı. 2009'da  Almanya Ruhr Kitap Fuarı Onur Yazarı seçildi. 2009'da Burdur Fakirder Onur Yazarı oldu. 2010'da TÜYAP İzmir Kitap Fuarı Onur Yazarı seçildi. 2010'da Frankfurt Kitap Fuarında Avrupa Türk Gazeteciler Derneği Onur Üyeliği verildi.

Yapıtları: Şiir: *Koca Sapmalarda Biz Vardık, İzlem, İst.: 1968 *Umut Dolayları, Y, Stuttgart: 1969 *Aydınlık Kanayan Çiçek, Dost, Ank.: 1974 *İncindiğin Yerdir Gurbet, Derinlik, İst.: 1979 *Saat Ankara-Takvim Dizeleri, Derinlik, İst.: 1981 *Sen Dolayları, Yazko, İst.: 1983 *Karanlıktan Yakınma, Cem, İst.: 1984 *Dost Dolayları, Cem, İst.: 1990 *Sen Dolayları–Sevgi Dolayları-Umut Dolayları (Üç şiir kitabı birlikte; 1992, Cem, İst.: 1992 *Mutluluk Şiirleri, Kendi sesinden kasetle, İSt.: 1995 *Somut Şiir, Açı, İst.: 1996 *Aynı Gökyüzü, 1997 *Yol Dolayları, Cem, İst.: 2006 *Necatigil Dolayları, Sözcükler, İst.: 2016 *St Louis Günleri, YKY, İst.: 2019.

Öykü: *Oturma İzni, Derinlik, İst.: 1977 * Yaban Sıla Olur mu?, Derinlik, İst.: 1979 *Güz Rengi, Sistem, İst.: 1998 *Güz Öyküleri, Cem, İst.: 2007 *Kış Öyküleri, Cem, İst.: 2008 *Bahar Öyküleri, Cem Yayınevi, İst.: 2009 *Yaz Öyküleri, Cem, İst.: 2009 *Aşktır, İlâçtır, Cem, İst.: 2014.

Roman: *Ben Aranıyor, Cem, İst.: 1989.

Deneme, İnceleme: *Mölln ve Solingen’den Sonra Almanya Üzerine, Sis Çanı, İst.: 1995 *Geçip Giden Her Saat Daha Gençleşiyor – Rainer Marie Rilke’nin Yaşamı ve Şiiri, Cem, İst.: 2012 *Unutulmak İsteyen Şair Behçet Necatigil 100 Yaşında, Sözcükler, İst.: 2016 *Çevirinin Estetiği ve Çeviri Serüveni, YKY, İst.: 2018.

Oyun: *Mediha, Kültür Bakanlığı, Ank.: 1992 *Ferhat’ın Yeni Acıları, 1993 *Haremden Kadın Kaçırma, 1993 *Köşetaşı, 2000 *Kırk Yıl Dile Kolay, 2007.

Röportaj: Almanya Üzerine Düşünmek, Sis Çanı, İst.: 1995. 

Monografi: *Karabıyıklıların Aksakalı Demirtaş Ceyhun, Cem, İst.: 2004.

Çocuk Kitapları: *Aya Uçan Minare, Derinlik, İst.: 1980 *Oktay Atatürk’ü Öğreniyor, Stuttgart, 1982 *Balık Suyu Sever, 1987 *Balinanın Bebeği, Bilgi-Başarı, İst.: 1988 *Kemal ile Koçu Burak - Cennet Ülkesine Yolculuk (1998)

Çevirileri: *Ernst A. Ekker: Keine Zeit für Sandro/Kimsenin Mehmet İçin Zamanı Yok, 1973 *Friedl Hofbauer: Agapimu, 1973 *Pavlos Bakojannis: Die da oben/ Üsttekiler, 1973 *Renate Welsch: Das Seifenkistenrennen/Araba Yarışı, 1973 *Dagmar von Gersdorff: Unsere Lok/Lokomotifimiz, 1974 *Alfons Schweiggert: Zauber-Carlo/Sihirbaz Karlo, 1974 *Ernst A. Ekker: Sandro findet einen Freund/Mehmet Bir Arkadaş Buluyor, 1974 *Çağdaş Alman Şiiri, 1979 *Gert Heidenreich, Taş Toplayan Kadın, 1992 *Bertolt Brecht, Brecht’in Güncesi, 1996 *Aynı Gökyüzü, sekiz şair-şiir yazışması, Türkçe-Almanca, 1997 *Johannes Poethen, Ayasofya’nın Martıları, Türkçe-Almanca, 1998 *Goethe, Genç Werther’in Acıları, 1999 *Goethe, Faust/Goethe, 1999 *Doris Lessing, Yahudiler, 2000 *Walter Helmut Fritz, Bugün de Hâlâ Açız Mutluluğa, Türkçe-Almanca, Cem, İst.: 2004 *Rainer Marie Rilke, İyi Ruhlara Adak, Cem, İst.: 2004 *Rainer Marie Rilke, Düşten Taç, Cem, İst.: 2005 *Rainer Marie Rilke, Advent, Cem, İst.: 2005 *Rainer Marie Rilke, Bana Tören, Cem, İst.: 2006 *Rainer Marie Rilke, Beyaz Prenses-Sancaktar, Cem, İst.: 2006 *Wilhelm Reich, Dinle Küçük Adam!, 2006 *Rainer Marie Rilke, Keşiş Yaşamı Üzerine-Dualar Kitabı 1, Cem, İst.: 2007 *Rainer Marie Rilke, Hac Üzerine-Dualar Kitabı 2, Cem, İst.: 2008 *Rainer Marie Rilke, Yoksulluk ve Ölüm Üzerine-Dualar Kitabı 3, Cem, İst.: 2008 *Rainer Marie Rilke, İmgeler Kitabı, Cem, İst.: 2009 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 1–İyi Ruhlara Adak, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 2–Düşten Taç, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 3- Advent (Varış, Vuslat), Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 4–Bana Tören, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 5–Beyaz Prenses-Sancaktar, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 6–Dualar Kitabı 1–Keşiş Yaşamı Üzerine, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 7–Dualar Kitabı 2–Hac Üzerine, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 8–Dualar Kitabı 3-Yoksulluk ve Ölüm Üzerine, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 9 – İmgeler Kitabı,  Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 10–Yeni Şiirler, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 11–Requiem/Duino Ağıtları, Cem, İst.: 2012 *Rainer Marie Rilke, Bütün Şiirleri 12–Orpheus’a Soneler, Cem, İst.: 2012 *Geçip Giden Her Saat Daha Gençleşiyor–Rainer Marie Rilke’nin Yaşamı ve Şiiri, Cem, İst.: 2012.

Almanca Kitapları: Şiir: *Die Liebe von der Liebe, Stuttgart, 1968 *Ich möchte Freuden schreiben, Atelier im Bauernhaus: Fischerhude, 1983 *Irrwege/Koca Sapmalar, Türkçe–Almanca. Dağyeli: Frankfurt, 1985 *Der Babylonbus, Dağyeli: Frankfurt: 1989 *Du Gegenden/Sen Dolayları, Türkçe– Almanca. Sardes: Erlangen, 2006.

Öykü: *Heimat in der Fremde?/Yaban Sıla Olur mu?, Türkçe–Almanca. Ararat: Stuttgart: 1979.

Roman: *Ich und die Rose, Rotbuch: Hamburg: 2002.

Bilimsel Yayın: *Die Dramaturgie des Einakters im 18, Jahrhundert in der deutschen Literatur. Kümmerle: Göppingen; Doktora tezi, 1973.

Poetika: Odyssee ohne Ankunft, Thelem: Dresden, 2004.

Araştırma: *Beobachtungen zum “Deutschland-Türkischen”, Pädagogische Arbeitsstelle des Deutschen Volkshochschulverbandes: Frankfurt–Bonn, 1983.

Deneme: *Rosen im Frost – Einblicke in die türkische Kultur, Unionsverlag: Zürih, 1983, genişletilmiş 2. basım 1989 *Spuren des Brots – Zur Lage türkischer Arbeitnehmer und ihrer Familien, Unionsverlag: Zürih 1983 *Nur um der Liebenden willen dreht sich der Himmel, Sardes: Erlangen, 2006.

Oyun, Senaryo: *Unsere Nachbarn, die Baltas. Begleitheft zur Fernsehserie im Medienverbund. Adolf-Grimme-Institut: Marl 1983 *Mediha. Dergi (özel sayı): Duisburg Mart 1989 *40 Jahre – leicht gesagt. Sardes: Erlangen 2007

Çocuk Kitapları: *Utku und der stärkste Mann der Welt. Jugend&Volk: Wien-München 1974 *Oktay lernt Atatürk kennen. Uncu: Heilbronn 1982, Ank.: 1991 *Warmer Schnee lachender Baum–Sıcak Kar Gülen Ağaç. Freiburg–Stuttgart 1984 *Kemal und sein Widder. Arena: Würzburg 1994. (Fransızca çevirisi, Flammarion: Paris 1994) *Fische mögen das Wasser. Anadolu: Hückelhoven 2008 *Das Walbaby. Anadolu: Hückelhoven 2008

Türkçeden Almancaya Çevirdiği Kitaplar: *Orhan Veli Kanık, (Helmut Mader ile) Poesie, Türkçe-Almanca, Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1966 *Moderne türkische Lyrik. Antoloji, Tübingen, Basel: Erdmann, 1971 *Behçet Necatigil, Gedichte, Türkçe-Almanca, (Numaralı, Necatigil’den imzalı.) Stuttgart: Edition Hattusa, 1972 *Der Drachen im Baum/Ağaca Takılan Uçurtma, Antoloji, Res. Orhan Peker, Viyana, Münih: Jugend&Volk, 1976 *Bülent Ecevit, Ich meisselte Licht aus Stein, Şiirler ve iki deneme, Stuttgart: Klett-Cotta, 1978 (Cep kitabı olarak: Berlin: Ullstein, 1982.) *Orhan Veli Kanık, Das Wort des Esels – Eşeğin Sözü, Nasreddin Hoca öyküleri, Türkçe-Almanca. Res. Abidin Dino, Berlin: Ararat, 1979 *Nazım Hikmet, Allem Kallem, Türkçe-Almanca, Res. Abidin Dino, Berlin: Ararat, 1980 *Habib Bektaş, Belagerung des Lebens/Yaşamı Kuşatmak, Şiir-Öykü, Türkçe–Almanca, Berlin: Ararat, 1981 *Zülfü Livaneli (Yay. Haz.) Lieder zwischen vorgestern und übermorgen, Livaneli’nin beste notalarıyla, Türkçe-Almanca. Ararat: Berlin, 1981 *Nazım Hikmet, Das Epos von Scheich Bedreddin, Res. Abidin Dino, Ararat: Berlin, 1982 *Orhan Veli Kanık, Fremdartig/Garip, Türkçe-Almanca, Dağyeli: Frankfurt, 1985 *Aras Ören, Gefühllosigkeiten–Reisen von Berlin nach Berlin, Şiirler, Dağyeli: Frankfurt, 1986 *Die Wasser sind weiser als wir/Sular Bizden Akıllıdır, Antoloji, Türkçe-Almanca, Schneekluth: Münih 1987 *Behçet Necatigil, Eine verwelkte Rose beim Berühren/Solgun Bir Gül Dokununca, Türkçe-Almanca, Dağyeli: Frankfurt, 1988 *Geschichten aus der Geschichte der Türkei, (Güney Dal ile), Öykü antolojisi, Luchterhand: Frankfurt, 1990 *Orhan Asena, Ali, Çocuk Oyunu, Kültür Bakanlığı: Ank.:, 1994 *Orhan Asena, Jagd in Chile, Oyun, Kültür Bakanlığı: Ank.:, 1994 *Aziz Nesin, Ein Verrückter auf dem Dach/Damda Deli Var, 50 Yıldan Usta Gülmece Öyküleri, C.H. Beck: Münih, 1996 *Haldun Taner, Allegro ma non troppo, Türkçe-Almanca. Sardes: Erlangen, 2007 *Gülten Akın, Das Lied vom Frausein(Kadın Olanın Türküsü, Türkçe-Almanca, Sardes: Erlangen, 2008 *Necati Tosuner, Lob der Einsamkeit. Öyküler, Sardes: Erlangen, 2008 *Enver Ercan, Die Zeit küsst alles im Vorübergehen, Türkçe-Almanca. Sardes: Erlangen, 2008 *Güngör Dilmen, Das Gasthaus yum lebendigen Affen, Oyun, Sardes: Erlangen, 2008 *Muzaffer İzgü, Datägliche Brot, Roman, Önel: Köln, 2008 *Yalvaç Ural, Lafontaine vorm Waldgericht. Önel: Köln, 2009.

Yayına Hazırladığı Kitap, Dergi ve Yayınlar: *Die Türken (Karl-Heinz Meier-Braun ile), Ullstein: Frankfurt, Viyana, 1983 *Farben im neuen Haus – Yeni Evden Renkler. Almanya’da 30 Yıl – Türk Ressamlar, Önel: Köln, 1992 *...aber die Fremde ist in mir, (Günter W. Lorenz ile). IfA: Stuttgart, 1985/1 *Anadil Dergi. 13 sayı. Stuttgart, 1980-82 *Gero von Wilpert. Lexikon der Weltliteratur. Kröner: Stuttgart, 4. basım 2004. (2. basımdan itibaren Türk yazarlarının maddeleri. 4. basımda yüzü aşkın Türk yazarı.)

Hakkında Hazırlanan Özel Sayı ve Dosyalar: Berfin Bahar, S. 240, Şubat 2018.

Kaynaklar: Kurdakul, Sözlük, 504; Necatigil, İsimler, 307; TBEA, c. II, 1. bas. 2001/3. bas. 2010; “Pazarkaya, Yüksel”, TDEA, VII, 237; Karaalioğlu, 450; Günay Güner, "Bir Yolculuktan Kalanlar", Cumhuriyet Kitap, S. 1018, 20 Ağustos 2009, 3; Kadir İncesu, Yüksel Pazarkaya: “Edebiyatın bir parçası olmak ya da olmamak beni ilgilendirir”, Berfin Bahar, S. 240, Şubat 2018, 5; Hikmet Altınkaynak, Yüksel Pazarkaya için..., Berfin Bahar, S. 240, Şubat 2018, 14; Hidayet Karakuş, El kapılarında savrulanlar, Berfin Bahar, S. 240, Şubat 2018, 21; http://pazarkaya.web.tr/