BİLGİN ADALI

ADALI, BİLGİN 

(11 Aralık 1944, Safranbolu / Karabük – 29 Eylül 2012, İstanbul)

 

Tam adı Ahmet Bilgin Adalı. Nermin Hanım ile orman yüksek mühendisi M. Şevki Adalı’nın oğlu. Gazeteci Kutlu Adalı halasının oğludur. Babasının görevi nedeniyle çocukluğu Antalya, Mersin ve Alanya'da geçti. Orta öğrenimini Tarsus Amerikan Koleji, Alanya Ortaokulu ve Mersin Tevfik Sırrı Gür Lisesi’nde yaptı. 1969’da AÜ SBF Basın-Yayın Yüksek Okulu Sinema Televizyon Bölümü’nü bitirdi. Dokuz Eylül Üniversitesi’nde belgesel sinema alanında yüksek lisans, iletişim kuramları alanında doktora yaptı. 1968-76 arasında TRT Ankara Televizyonu’nda belgesel film yönetmenliği yaptı. 1976-84 yılları arasında Âlim Şerif Onaran ile birlikte, Dokuz Eylül Üni. Güzel Sanatlar Fak., Sinema TV Bölümü’nün üç kurucusundan biri olarak, Belgesel Film Yapım ve Yönetimi, Fotoğrafçılık, Yazılı Anlatım, Yaratıcı Yazarlık, Senaryo Yazarlığı, Televizyona Giriş, Televizyon Programcılığı, Fotoğrafçılık gibi dersler okuttu. 1984-88 arasında reklam yazarlığı ve yaratıcı yönetmenlik yaptı. 1973’te Türk Dil Kurumu üyeliğine seçildi. TRT televizyonu için dışarıdan, çeşitli belgesel ve dizilerin (Portreler, Gençlerle, Fırat’ın Türküsü) yönetmenliğini ya da senaryo yazarlığını üstlendi. Özel kurumlar ve yapım firmaları için “Derinlerdeki Tarih”, “Göklerin Kızı Sabiha Gökçen”, “Nazar Boncuğu” gibi belgesel filmlerin senaryo yazarlığını yaptı. İÜ, Yeditepe ve Maltepe üniversitelerinde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Devinim 60 dergisinin (1965-66, 12 sayı) yazı kurulu üyeliğinde bulundu. Dönem ve Yordam dergilerinde görev aldı. Çocuk oyunları Bencil Dev 1988'de Ani İpekkaya yönetiminde İstanbul Şehir Tiyatroları’nda, Nar Tanesi ve Okulda Şenlik Var 1998'de Antalya’da sahnelendi. TYS, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Dünya İletişim Vakfı ve Reklam Yazarları Derneği üyesidir. İstanbul’da yaşadı; boşanmış, üç çocuk babasıydı.

İlkokul öğrencisiyken öykü ve şiir yazmaya başladı. İlk şiiri 1959'da Lefkoşa’da yayımlanan Beşparmak dergisi ile Mersin’de birkaç genç arkadaşıyla birlikte çıkardığı Kıyı dergisinde yayımlandı. Şiirleri, öyküleri, yazıları, çevirileri ve söyleşileri; Akatalpa, Devinim 60, Dost, Dönem, Gösteri, Oluşum, Radikal Kitap, Soyut, Türk Dili, Varlık, Yazko Edebiyat, Yordam, Yusufçuk gibi dergi, gazete ve eklerinde yayımlandı.

Ödül: Bencil Dev ile 1983 Kültür Bakanlığı Çocuk Oyunları Yarışması'nda başarı ödülünü aldı.

Hakkında Hazırlanan Tezler: Yüksek Lisans Tezleri: Cemile Cihaner, "Eleştirel Düşünme Becerisi Kazandırma Yönüyle Bilgin Adalı'nın Çocuk Kitapları", Dan. Yar. Doç. Dr. İbrahim Kıbrıs, Abant İzzet Baysal Üni. SBE Türkçe Eğitimi ABD, Bolu, 2007, 107 s.; Özgül Demirkaya, "Bilgin Adalı'nın Çocuk Romanlarının, Çocuk Kitaplarının Çocuğun Gelişim Alanlarına Etkileri Açısından İncelenmesi", Dan. Yrd. Doç. Dr. Betül Özçelebi, Zonguldak Karaelmas Üni. SBE Türkçe Eğitimi ABD, Zonguldak: 2009, 317 s.; Berna Gülgönül, "Bilgin Adalı'nın Hikâye ve Romanlarında Yer Alan Eğitsel İletiler", Dan. Yar. Doç. Dr. Ömer İnce, Dokuz Eylül Üni. Eğitim Bilimleri Ens. Türkçe Eğitimi ABD, İzmir: 2014, 198 s.; Merve Vuruş, "Çocuk Edebiyatına Uyarlanmış Klasik Destanlar Üzerine Bir İnceleme: Bilgin Adalı Örneği", Dan. Yar. Doç. Dr. Tülay Kuzu, Başkent Üni. Eğitim Bilimleri Ens. Türkçe Eğitimi ABDi Ank.: 2016, 129 s.; Bedriye Baran Yir, "Bilgin Adalı'nın Eserlerinin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi", Dan. Dr. Öğr. Üyesi Celal Can Çakmakçı, Zonguldak Bülent Ecevit Üni. SBE Türkçe Eğitimi ABD, Zonguldak: 2019, 121 s.; Tuğba Yağcı Demirkıran, “Bilgin Adalı'nın Fantastik ve Bilim Kurgu Türündeki Eserlerinin Çocuk Eğitimine Katkısının İncelenmesi”, Dan. Prof. Dr. Kelime Erdal, Uludağ Üni. Eğitim Bilimleri Ens, Eğitim Bilimleri ABS, Bursa: 2022, 144 s.; Cansın Erdem, “Bilgin Adalı'nın Çocuklara Yönelik Anlatılarında Metinlerarası İlişkiler”; Dan. Doç. Dr. Ahmet Demir, Başkent Üni. Eğitim Bilimleri Ens. Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi ABD, Ank.: 2022, 143 s.; Beyza Yavuz, “Bilgin Adalı'nın Bilim Kurgu Türü Eserlerinin Yetkinlikler Bakımından İncelenmesi”, Dan. Doç. Dr. Hulusi Geçgel, Onsekiz Mart Üni. Lisansüstü Eğitim Ens. Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi ABD, Çanakkale: 2022, 134 s.

Yapıtları: Şiir: *Barışın Tarihçesi, Ank.: Yeni Ankara, 1980 *Yaralı Kuşlar Tanığı, İzmir: Erdem, 1983 *Zamana Açılan Kapı, Çizmeli Kedi, 2010 *Eskimeyen Yüreğim - Toplu Şiirler ve Yeni Şiirler (1977-2007), İst.: YKY, 2011 / Oyun: *Bencil Dev, Ank.: KB, 1983 *Bencil Dev - Nar Tanesi / Öykü: *Aşık Garip, Ank.: TDK, 1972 *Gün Dağların Ardında, İst.: Afa, 1990 / Çocuk Kitapları: *Havşan Öyküleri, İst.: Bu, 2002 *Zaman Bisikleti-1, Zaman Bisikleti, İst.: Can, 2004 *Geçmişten Gelen Konuklar-Zaman Bisikleti 2, İst.: Can, 2004 *Dünyamızın İlk Şafağı-Çatalhöyük Öyküleri–1, İst.: Can, 2004 *Ateşin Çocukları-Çatalhöyük Öyküleri–2, İst.: Can, 2005 *Mavi Gezegenin İlk İnsanları, İst.: Büyülü Fener, 2005 *Dünya Artık Daha Güzel, İst.: Büyülü Fener, 2005 *Troya Savaşı ve İlyada Destanı, İst.: Büyülü Fener, 2005 *Odysseia Destanı-İthake Kralı Odysseus'un Serüvenleri, İst.: Büyülü Fener, 2005 *Gençler İçin Gılgamış Destanı, İst.: YKY, 2005 *Elif'in Olağanüstü Düşleri 1 *Elif'in Olağanüstü Düşleri 2  *Eşek Klanı, Benekli, *Dünyayı Kurtaran Çocuk *Barış Çocuk-Atatürk'le Kurtuluş Savaşı'nda, İst.: İş Bankası, 2006 *Kaledibi Sokağı, İst.: İş Bankası, 2006 *Buzul Çağı *Büyük Tuzlu Su Klanı *Dede Korkut Hikayeleri *Dede Korkut Destanları, İst.: Serhat, 2006 *Bolluk ve Savaş-Çatalhöyük Öyküleri–3, İst.: Can, 2006 *Barış'ın Uçurtması *Arkadaşım Papi  *Oğuz Kağan Destanı, İst.: Büyülü Fener, 2007 *Çanakkale Destanı, İst.: Büyülü Fener, 2006 *Kanatlı Kirpiyle Uçan Kaplumbağa *Meraklı Karınca Cimcim’in Serüvenleri *Meraklı Karınca Cimcim Yollarda *Uzaylılar Geliyor, İst.: Can, 2010 *Bizim Sokakta Şenlik Var, İst.: Can, 2012 *Sümbüllü Köşk, İst.: Can, 2012 *Büyük Göç, Aninna’nın Serüvenleri 2, İst.: Can, 2012 *Güneşi Arayan Çocuk, İst.: Can, 2013 *Yavru Aslan-Renklerin Kardeşliği–1, İst.: Can, 2014 *Yavru Kartal-Renklerin Kardeşiliği–2, İst.: Can, 2014 *Sarı Kanarya-Renklerin Kardeşliği–3, İst.: Can, 2014 *Mezar Soyguncuları, İst.: Can, 2011 *Aninna'nın Serüvenleri 1-Alev Kız Aninna *Aninna'nın Serüvenleri 2-Büyük Göç *Hayvanların ABC'si (Çocuk şiirleri), İst.: Can, 2011  *Zamanda Kaza-Zaman Bisikleti-3 *Kariye Hazinesi *Gezgin, İst.: Can, 2013 *Atlantis'in Çocukları–1, İst.: Can, 2013 *Atlantis'in Çocukları–2, İst.: Can, 2014 *Atlantis'in Çocukları–3, İst.: Can, 2014 *Zamana Açılan Kapı *Bizim Sokakta Şenlik Var *Kralın Adaleti *Argo Gemicileri Destanı, İst.: YKY, 2008 *Kariye Hazinesi, İst.: Can, 2008 *Zamanda Kaza, İst.: Can, 2008 *Atlantis’in Çocukları, İst.: Beyaz Balina, 2008 *Kralın Adaleti, İst.: Can, 2009 *Genlerin Şifresi, İst.: Can, 2010 *Hazine Dedektifleri, İst.: Can, 2023 *Arkadaşım Kirpi, İst.: Can, 2024 / Dil: *Güncel Türkçe Yazım Kılavuzu, İst.: Aralık, 1998 / İnceleme: *Belgesel Sinema, İst.: Hil, 1986 / Çeviri: *Protesto (Güney Afrika protesto yazıları), İst.: Kavram, 1986 *Sir Thomas Malory, Kral Arthur, Merlin ve Yuvarlak Masa Şövalyeleri, Robin Hood *Rodoslu Apollonios, Argo Gemicilerinin Destanı *Kurban Said, İstanbullu Kız, İst.: Everest, 2005

Kaynaklar: bilginadali.wordpress.com; TBEA, c. 1, 2001, s. 11/2010, s. 12; Kurdakul, Sözlük, s. 12-13; Ebru Akkaş, "Değme sihirbaz yapamazdı çocuklar için yaptığı numaraları", Radikal Kitap, S. 603, 5 Ekim 2012, s. 36; YKY web sitesi, erişim tarihi: 30 Ocak 2025

*Güncelleme Tarihi: 30 Ocak 2025

*Yayına Hazırlayan: Şükrü Kırkağaç

Şiirlerinden Seçmeler:

KÖÇEKLEME

Şiirin uç noktasında bir köçekleme,

“Bir dost ölmüş,” dediler

sola attım adımlarımı.

“Bir bebek doğmuş,” dediler,

yine soluma yöneldim.

Sonra durdum.

O da ölecek elbette.

Bir bebek doğmuşsa

onun hakkı değil mi

dilediği ölümü,

atacağı adımı seçmek?

Cayırtılı bir fren sesi geldi yoldan.

Kucağında anasının

bebişi ölmüş.

Bebekler ölmemeli

değil mi?

Ama ölüyorlar.

Hep ölüyorlar.

Akatalpa, Sayı: 116, Ağustos 2009

SORULAN

Hangi sorudur o

çetin kayalarından aşırdığımız

çatlamış tınısıyla

yorgun sesimizin?

Ne kalmıştır yaşanacak

bu dağlarda

başı dumanlı?

Gölgesinde balkıyan bir kavak teli

ağarır gök gibi turnasıyla

solduramadığımız umudun dul yatağında

sanki dağlara yol açılmıştır

yeşilliği çalınmış bakır tenli güz yaprağı

üzgün bir yasemin

gibi unutulmuş

soruların kıyısında.

Bir yol daha benzer kavruk

birileri atılır ortaya

yeni şeylerden söz edercesine

el değmedik gövdesinden genç kızların

kan sağar bakracına sevda yerine

can sayar

durup seviniriz ölmediğimize.

Üçer beşer sönerken gözleri

hangi sorudur o

sorar gibi yaptığımız?

1979

*18 Şubat 2020 tarihinde güncellendi.