BİLGİN ADALI

(11 Aralık 1944, Safranbolu / Karabük – 29 Eylül 2012, İstanbul)

Şair, çocuk kitapları yazarı, çevirmen. Tam adı Ahmet Bilgin Adalı. Nermin Hanım ile orman yüksek mühendisi M. Şevki Adalı’nın oğlu. Gazeteci Kutlu Adalı halasının oğludur. Babasının görevi nedeniyle çocukluğu Antalya, Mersin ve Alanya'da geçti. İlkokulu Mersin'de okudu. Orta öğrenimini Tarsus Amerikan Koleji, Alanya Ortaokulu ve Mersin Tevfik Sırrı Gür Lisesi’nde yaptı. 1969'da AÜ SBF Basın-Yayın Yüksek Okulu Sinema Televizyon Bölümü’nü bitirdi. Dokuz Eylül Üniversitesi’nde belgesel sinema alanında yüksek lisans, iletişim kuramları alanında doktora yaptı. 1968-76 yılları arasında TRT Ankara Televizyonu’nda belgesel film yönetmenliği yaptı. 1976-1984 yılları arasında Âlim Şerif Onaran ile birlikte, Dokuz Eylül Üni. Güzel Sanatlar Fak., Sinema Televizyon Bölümü’nün üç kurucusundan biri olarak, Belgesel Film Yapım ve Yönetimi, Fotoğrafçılık, Yazılı Anlatım, Yaratıcı Yazarlık, Senaryo Yazarlığı, Televizyona Giriş, Televizyon Programcılığı, Fotoğrafçılık gibi dersler okuttu, bölüm başkanlığı yaptı. 1984'te üniversiteden istifa etti. 1984-88 yılları arasında İstanbul'da reklam yazarlığı yaptı. 1973'te Türk Dil Kurumu üyeliğine seçildi. TRT televizyonu için dışarıdan, çeşitli belgesel ve dizilerin (Portreler, Gençlerle, Fırat’ın Türküsü) yönetmenliğini ya da senaryo yazarlığını üstlendi. Özel kurumlar ve yapım firmaları için “Derinlerdeki Tarih”, “Göklerin Kızı Sabiha Gökçen”, ve “Nazar Boncuğu” gibi belgesel filmlerin senaryo yazarlığını yaptı. Devinim 60 dergisinin (1965-66, 12 sayı) yazı kurulu üyeliğinde bulundu. Çocuk oyunları Bencil Dev 1988 yılında Ani İpekkaya yönetiminde İstanbul Şehir Tiyatroları’nda, Nar Tanesi ve Okulda Şenlik Var 1998 yılında Antalya’da sahnelendi. İÜ İktisat Fakültesi, Yeditepe ve Maltepe üniversitelerinde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 2004’den beri çocuk  kitapları yazıp, yayına hazırlıyor. TYS, Çağ daş Yaşamı Destekleme Derneği, Dünya İletişim Vakfı ve Reklam Yazarları Derneği üye si dir. İstanbul’da yaşadı; üç çocuk babasıydı. 

 İlkokul öğrencisiyken öykü ve şiir yazmaya başladı. İlk şiiri 1959 yılında Lefkoşa’da yayımlanan Beşparmak dergisi ile Mersin’de birkaç genç arkadaşıyla birlikte çıkardığı Kıyı dergisinde yayınlandı. Şiirleri, öyküleri, yazıları, çevirileri ve söyleşileri Akatalpa, Devinim 60, Dost, Dönem, Gösteri, Oluşum, Radikal Kitap, Soyut, Türk Dili, Varlık, Yazko Edebiyat, Yordam, Yusufçuk gibi dergi ve gazete eklerinde yayımlandı. 1960 kuşağı içinde “dış dünyaya, topluma bağlı etkilenmeleri yer yer kendine dönük duyarlıklarla kaynaştırdığı” ve “özgün tamlamalarla dikkati çektiği” kabul edildi. 

Ödül: Bencil Dev ile 1983 Kültür Bakanlığı Çocuk Oyunları Yarışması'nda başarı ödülü aldı. 

Yapıtları: Şiir: Barışın Tarihçesi, Yeni Ankara, Ank.: 1980; Yaralı Kuşlar Tanığı, Erdem, İzmir: 1983; Zamana Açılan Kapı, Çizmeli Kedi, İst.: 2010; Eskimeyen Yüreğim – Toplu Şiirler ve Yeni Şiirler (1977-2007), YKY, İst.: 2011.

Oyun: Bencil Dev, Kültür Bakanlığı, Ank.: 1983; Bencil Dev-Nar Tanesi, YKY, İst.: 2013.

Öykü: Âşık Garip, TDK, Ank.: 1972; Gün Dağların Ardında, Afa, İst.: 1990.

Dil: Güncel Türkçe Yazım Kılavuzu, Aralık, İst.: 1998.

Çocuk Kitapları: Havşan Öyküleri, Bu, İst.: 2002; Zaman Bisikleti, Can, İst.: 2004; Geçmişten Gelen Konuklar, Can, İst.: 2004; Dünyamızın İlk Şafağı, Can, İst.: 2004; Ateşin Çocukları, Can, İst.: 2005; Mavi Gezegenin İlk İnsanları, Büyülü Fener, İst.: 2005; Dünya Artık Daha Güzel, Büyülü Fener, İst.: 2005; Troya Savaşı ve İlyada Destanı, Büyülü Fener, İst.: 2005; Odysseia, Büyülü Fener, İst.: 2005; Gılgamış Destanı, YKY, İst.: 2005; Bolluk ve Savaş, Can, İst.: 2006; Çanakkale Destanı, Büyülü Fener, İst.: 2006; Dede Korkut Destanları, Serhat, İst.: 2006; Kaledibi Sokağı, İst.: İş Bankası, 2006; Barış Çocuk Kurtuluş Savaşında, İş Bankası, İst.: 2006; Oğuz Kağan Destanı, Büyülü Fener, İst.: 2007; Argo Gemicileri Destanı, YKY, İst.: 2008; Kariye Hazinesi, Can, İst.: 2008; Zamanda Kaza, Can, İst.: 2008; Atlantis’in Çocukları, Beyaz Balina, İst.: 2008; Kralın Adaleti, Can, İst.: 2009; Gün Dağların Ardında; Elif'in Olağanüstü Düşleri 1; Elif'in Olağanüstü Düşleri 2; Dünya Artık Daha Güzel; Eşek Klanı; Dünyayı Kurtaran Çocuk; Buzul Çağı; Büyük Tuzlu Su Klanı; Barış'ın Uçurtması; Arkadaşım Papi, YKY, İst.: 2011; Benekli, YKY, İst.: 2012; Kanatlı Kirpiyle Uçan Kaplumbağa; Mavi Gezegenin İlk İnsanları; Meraklı Karınca Cimcim’in Serüvenleri; Meraklı Karınca Cimcim Yollarda; Kanatlı Kirpiyle Uçan Kaplumbağa; Bizim Sokakta Şenlik Var; Yavru Aslan - Renklerin Kardeşliği – 1; Yavru Kartal - Renklerin Kardeşiliği - 2; Sarı Kanarya - Renklerin Kardeşliği - 3; Mezar Soyguncuları; Aninna'nın Serüvenleri 1 - Alev Kız Aninna; Aninna'nın Serüvenleri 2 - Büyük Göç; Hayvanların ABC'si (Çocuk şiirleri); Güneşi Arayan Çocuk; Zaman Bisikleti -1, Zaman Bisikleti; Geçmişten Gelen Konuklar -  Zaman Bisikleti -2; Zamanda Kaza - Zaman Bisikleti-3; Uzaylılar Geliyor; Gezgin; Dünyamızın İlk Şafağı - Çatalhöyük Öyküleri – 1; Ateşin Çocukları - Çatalhöyük Öyküleri - 2; Bolluk ve Savaş - Çatalhöyük Öyküleri - 3; Atlantis'in Çocukları – 1; Atlantis'in Çocukları – 2; Atlantis'in Çocukları – 3; Sümbüllü Köşk; Zamana Açılan Kapı; Genlerin Şifresi; Bizim Sokakta Şenlik Var; Kralın Adaleti

İnceleme: Belgesel Sinema, Hil, İst.: 1986. 

Çeviri: Protesto (Güney Afrika protesto yazıları), İst.: Kavram, 1986; İstanbullu Kız, İst., 2005; Beyaz Diş, İst., 2005; Eski Tüfekler, İst., 2007; Rodoslu Apollonios, Argo Gemicilerinin Destanı, YKY, İst.: 2009; Sir Thomas Malory, Kral Arthur, Merlin ve Yuvarlak Masa Şövalyeleri, YKY, İst.: 2010; Kenneth Grahame, Söğütlerdeki Rüzgâr, YKY, İst.: 2011; Robin Hood, YKY, İst.: 2012. 

Kaynaklar: Kurdakul, Sözlük, 12-13; Yapı Kredi Yayınları internet sitesi, erişim tarihi: 18 Şubat 2020İ https://bilginadali.wordpress.com/

Şiirlerinden Seçmeler:

KÖÇEKLEME

Şiirin uç noktasında bir köçekleme,

“Bir dost ölmüş,” dediler

sola attım adımlarımı.

“Bir bebek doğmuş,” dediler,

yine soluma yöneldim.

Sonra durdum.

O da ölecek elbette.

Bir bebek doğmuşsa

onun hakkı değil mi

dilediği ölümü,

atacağı adımı seçmek?

Cayırtılı bir fren sesi geldi yoldan.

Kucağında anasının

bebişi ölmüş.

Bebekler ölmemeli

değil mi?

Ama ölüyorlar.

Hep ölüyorlar.

Akatalpa, Sayı: 116, Ağustos 2009

SORULAN

Hangi sorudur o

çetin kayalarından aşırdığımız

çatlamış tınısıyla

yorgun sesimizin?

Ne kalmıştır yaşanacak

bu dağlarda

başı dumanlı?

Gölgesinde balkıyan bir kavak teli

ağarır gök gibi turnasıyla

solduramadığımız umudun dul yatağında

sanki dağlara yol açılmıştır

yeşilliği çalınmış bakır tenli güz yaprağı

üzgün bir yasemin

gibi unutulmuş

soruların kıyısında.

Bir yol daha benzer kavruk

birileri atılır ortaya

yeni şeylerden söz edercesine

el değmedik gövdesinden genç kızların

kan sağar bakracına sevda yerine

can sayar

durup seviniriz ölmediğimize.

Üçer beşer sönerken gözleri

hangi sorudur o

sorar gibi yaptığımız?

1979

*18 Şubat 2020 tarihinde güncellendi.